سیاست یک بام و دو هوای واشینگتن در برخورد با پاکستان و میانمار
کمی بیش از یک ماه پیش (اواسط سپتامبر)، شبکه‌های تلویزیونی، سایت‌های اینترنتی خبری و صفحه اول بسیاری از روزنامه‌ها پر بود از عکس‌هایی از هزاران کاهن بودایی که پیچیده در ردای ارغوانی و نارنجی و زرد در خیابان‌های رانگون، پایتخت برمه (میانمار)، علیه نظامیان حاکم بر این کشور به اعتراض برخواسته بودند.
از فردای آن روز عکس‌ها و گزارش‌های اول رسانه‌های جهان به سرکوب معترضان و مخالفان حکومت در این کشور اختصاص داشت؛ تصاویری از نیروهای ضد شورش که با تجهیزاتی در خور بضاعت این کشور فقیر، با دستمال پارچه‌ای بسته به صورت مانند راهزنان فیلم‌های قدیمی، کاهنان بودایی را که در برمه، کشور هزار معبد، از ارج و احترام زیادی برخوردارند، مورد ضرب و شتم قرار می‌دادند و دست بسته روانه بازداشتگاه‌ها می‌کردند.
این اقدامات حکومت نظامی میانمار، اعتراض رسمی بسیاری از دولت‌های جهان و در راس آن‌ها، آمریکا را در پی داشت. آمریکا از سال 2003 در پی اعلام مواضع جدید واشینگتن در یکی از سخنرانی‌های جرج بوش، رئیس جمهور این کشور، گسترش دموکراسی را به ادعای خود در اولویت فعالیت‌های کاخ سفید قرار داده است؛ بنا بر این، موضع‌گیری سخت واشینگتن در برابر حکومت نظامی برمه چندان دور از انتظار نبود، به ویژه از این لحاظ که فرصت مناسبی برای واشینگتن پدید می‌آورد تا پکن را به عنوان حامی حکومت مستبد و سرکوبگر رانگون ملامت کند و تبلیغات منفی علیه این رقیب نوظهور و غول اقتصادی دنیای جدید راه بیاندازد.
اما در هفته‌ای که گذشت مطبوعات جهان بار دیگر تصاویری شبیه به آن چه در برمه می‌گذشت منتشر کردند و گزارش‌ها، مقالات و تحلیل‌هایی در صفحه اول نشریات خبری معتبر جا باز کردند که از همان اتیمولوژی (واژه شناسی) استفاده می‌کردند: سرکوب مخالفان، دستگیری هزاران نفر، بازداشت خانگی رهبران مخالف، متواری شدن شخصیت‌های برجسته سیاسی، اعلام وضعیت فوق‌العاده، نادیده گرفتن حقوق بشر، حکومت نظامی و ... .
در برابر این همه شباهت در دایره واژه‌هایی که برای توصیف این رویداد جدید استفاده می‌شد، واکنش کاخ سفید به طرز حیرت‌آوری از موضعی که در برابر دولت برمه اتخاذ شده بود، متفاوت بود. البته همان طور که گمان این مساله چندان دشوار نیست، این استاندارد دو گانه (یا همان سیاست یک بام و دو هوا) از سوی واشینگتن نه به این خاطر است که این بار به جای انگ سان سو چی، برنده جایزه صلح نوبل 1992، قاضی افتخار محمد چودهری، رئیس دیوان عالی پاکستان و چند تن دیگر از رهبران سیاسی در بازداشت خانگی به سر می‌برند، و نه برای این که این بار به جای کاهنان رنگین پوش بودایی، وکلای «کت و شلوار سیاه» نظام قضایی پاکستان مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرند و بازداشت می‌شوند.
در حقیقت این سیاست یک بام و دو هوا تنها به این خاطر است که پرویز مشرف، رئیس‌جمهور پاکستان، (که با اعلام وضعیت فوق‌العاده فاتحه‌ای بر دموکراسی محتضر پاکستان خوانده و با تعلیق قانون اساسی به قلع و قمع مخالفان می‌پردازد) بزرگ‌ترین متحد آمریکا در منطقه و عاملی تاثیر گذار در جنگ با ترور محسوب می‌شود.
البته به تصدیق رسانه‌های آمریکایی سابقه چنین سیاست‌هایی در واشینگتن تنها به دوران ریاست جمهوری بوش محدود نمی‌شود و به عنوان مثال به دیدار دونالد رامسفلد، رئیس شورای امنیت ملی وقت آمریکا، به نمایندگی از رونالد ریگان، رییس جمهور وقت با صدام حسین، و حمایت واشینگتن از نظام‌های سرکوبگر ضد کمونیستی در دوران جنگ سرد اشاره کرد.
اما این تفاوت در گفتار و کردار واشینگتن به گونه‌ای بوده است که رسانه‌های آمریکایی نیز واشینگتن را به «تزویر» در سیاست‌های خارجی خود متهم می‌کنند. سی‌ان‌ان در گزارشی در این باره ضمن انتقاد از سیاست یک بام و دو هوای واشینگتن گفت آن چه کاخ سفید در این میانه به عنوان گزینه و طرحی دموکراتیک سعی می‌کند در پاکستان آن را پیاده کند، ائتلاف بین حزب حاکم مسلم لیگ قاعد اعظم (شاخه‌ای از مسلم لیگ که توسط مشرف درست شده) و حزب مردم پاکستان (پاکستان پیپلز پارٹی) به رهبری بی‌نظیر بوتو است که دو دوره از نخست وزیری را پیش از این تجربه کرده و هر دو بار به اتهام فساد مالی، پیش از پایان مدت خدمت از کار برکنار شده و موجب شده پاکستان دوره‌ای از هرج و مرج سیاسی را تجربه کند.
علاوه بر این، مذاکرات تقسیم قدرت که پیش از این بین بوتو و مشرف جریان داشت حاکی از این بود که بوتو در پی تکیه زدن بر کرسی نخست وزیری پاکستان برای مرتبه سوم است که خلاف قانون اساسی این کشور است و قرار بود مشرف برای عملی شدن این مساله با استفاده از اختیارت ریاست جمهوری تغییراتی در قانون اساسی ایجاد کند. با در نظر گرفتن این شرایط، در بهترین حالت، یعنی در صورتی که ائتلاف این دو نفر محقق شود، آن چه به مردم پاکستان عرضه می‌شود نه یک دموکراسی واقعی بلکه حکومتی است که ارکان آن بر اساس تغییر قانون اساسی فعلی شکل گرفته و آینده‌ای نه چندان روشن را به لحاظ ثبات سیاسی و سلامت اقتصادی در برابر مردم این کشور قرار می‌دهد.
این همه در حالی است که پس از اعلام وضعیت فوق‌العاده از سوی مشرف تشکیل چنین ائتلافی بین مشرف و بوتو بیش از همیشه غیر محتمل به نظر می‌رسد. بوتو که به تازگی و پس از اعلام وضعیت فوق‌العاده از کراچی به اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان، رفته است در این شهر به خبرنگاران گفت به هیچ وجه پس از این با مشرف درباره تقسیم قدرت مذاکره نخواهد کرد. البته با توجه به این که ارتباطات بین مشاوران هر دو طرف (مشرف و بوتو) همچنان ادامه دارد برخی از کارشناسان هنوز مساله تشکیل ائتلاف بین مسلم لیگ قاعد اعظم و حزب مردم را منتفی نمی‌دانند. بوتو جمعه ساعاتی را در بازداشت خانگی گذراند.
از سوی دیگر دولت آمریکا در اقدامی که به نظر می‌رسد در جهت کاهش فشار افکار عمومی و همچنین واکنشی به انتقادات حزب رقیب دموکرات باشد (که در پارلمان اکثریت کرسی‌ها را در اختیار دارد)، مساله قطع کمک‌های نظامی به دولت پاکستان را مطرح کرده است که البته از جهتی نیز پیشنهادی رندانه برای تنبیه دولت پاکستان محسوب می‌شود.
به عقیده برخی تحلیل‌گران طرح این پیشنهاد از سوی واشینگتن پیشاپیش به معنای عدم اجرای آن است چرا که اجرای آن بیش از آن که به ضرر مشرف و حکومت نظامی‌اش باشد به ضرر خود آمریکاست. مشرف به عنوان حاکم نظامی کشوری که از یک سو صاحب سلاح هسته‌ای است و از سوی دیگر بیش از هر کشور دیگری در جهان امروز درگیر جریان‌های افراطی و بنیاد گرای اسلامی است، برای حفظ حکومت و مبارزه علیه شبه‌نظامیان افراطی به کمک‌های تسلیحاتی واشینگتن وابسته است و در حالی که جریانات وابسته به طالبان پاکستان در ماه‌های اخیر در استان‌های شمالی و هم مرز با افغانستان فعال‌تر از گذشته شده و اخیراً کنترل شهری را نیز در استان وزیرستان به دست گرفته‌اند، قطع کمک‌های تسلیحاتی به مشرف به معنای تقدیم موشک‌های هسته‌ای پاکستان به گروه‌های تروریستی و بنیادگرا است و دولت آمریکا و جمهورخواه‌ها می‌توانند عدم تحقق سیاست‌های تنبیهی خود را علیه مشرف با استفاده از این استدلال توجیه کنند.
از طرف مقابل، به نظر می‌رسد در پاکستان نیز متحدان آمریکا به جنب و جوش افتاده‌اند تا از بار تبلیغاتی که در پی اقدام اخیر مشرف در اعلام وضعیت فوق‌العاده و موضع‌گیری منعطف و سهل‌انگارانه واشینگتن متوجه دستگاه اجرایی جرج بوش شده است بکاهند. در همین زمینه، دبیر کل حزب حاکم مسلم لیگ قاعد اعظم چهارشنبه اعلام کرد شرایط فوق‌العاده به زودی در پاکستان به پایان می‌رسد.
چودهری شجاعت حسین، دبیر کل حزب حاکم و یکی از نزدیکان مشرف در این باره به روزنامه «داون» چاپ پاکستان، گفت: «رئیس جمهور پرویز مشرف از پیامدهای طولانی شدن وضعیت فوق‌العاده در کشور به خوبی آگاه است و من مطمئن هستم که این وضعیت دو تا سه هفته دیگر خاتمه پیدا می‌کند.»
صبح شنبه نیز خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از یکی از مقامات نظام قضایی پاکستان (که به تازگی با قرار وضعیت فوق‌العاده و تعلیق شمار زیادی از قضات دیوان عالی از جمله رییس این دیوان قاضی افتخار محمد چودهری ترفیع رتبه یافته است) گفت وضعیت فوق‌العاده در نهایت کمتر از یک ماه دوام خواهد آورد.
این اظهارات در حالی منتشر می‌شوند که بسیاری از مقامات رسمی دولتی پاکستان طی روزهای گذشته تاکید کرده‌اند که انتخابات عمومی که قرار بود اواسط ماه ژانویه برای تعیین نمایندگان دو مجلس ملی و سنا و اعضای چهار شورای استانی برگزار شود بی‌هیچ تغییری در موعد تعیین شده از قبل برگزار می‌شود.
در اظهار نظری عجیب از سوی نخست وزیر پاکستان که به نظر می‌رسد با همین هدف منتشر شده نیز شوکت عزیز مدعی شده است این اقدام مشرف در جهت برقراری دموکراسی در پاکستان بوده است.
در این بین موضع‌گیری سازمان ملل نیز درباره مساله پاکستان و تفاوت‌های آشکار آن با موضع اتخاذ شده از سوی این نهاد بین‌المللی بر سر مساله برمه موجب انتقاد رسانه‌هایی مانند بی‌بی‌سی از سازمان ملل شده است. این رسانه البته در سایت خود به درگیری لفظی اخیر دبیر کل سازمان ملل متحد و سفیر دائم پاکستان در این سازمان اشاراتی کرده است.
بان کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل که سه‌شنبه خواستار بازگشت پاکستان به شرایط عادی، رعایت اصول دموکراتیک، و آزادی زندانی‌هایی شده بود که در اعتراضات این چند روزه توسط نیروهای امنیتی پاکستان بازداشت شده‌اند در مقابل از سوی منیر اکرم، سفیر دائم پاکستان در سازمان ملل به دخالت در امور داخلی پاکستان متهم شده است.
دفتر پاکستان در سازمان ملل طی بیانیه‌ای گفت اکرم «چالش‌های متعدد و ناگواری که دولت را به اعلام وضعیت فوق‌العاده واداشته است» برای بان تشریح کرده و تاکید کرد ابعاد تدابیر اتخاذ شده در اعلام وضعیت فوق‌العاده «محدود» است.
در همین حال که آمریکا و سازمان ملل با تساهل با شرایط پدید آمده در پاکستان برخورد می‌کنند بازداشت مخالفان و معترضان در شهرهای بزرگ این کشور ادامه دارد.
نظر شما :