تحولات اخير مصر؛ تاکتيکها و ابزارهاى دولت و معترضان
دیپلماسی ایرانی: ظرف يک هفته گذشته، به رغم تلاش‌هاى دولت مصر، اعتراضات مردمى تداوم و گسترش يافته است. در حالى که شهرهاى مختلف شاهد حضور گسترده مخالفان است، تمرکز اعتراضات همچنان در سه شهر قاهره، اسکندريه و سوئز مشاهده مى‌شود، به ويژه تعداد تظاهرکنندگان در قاهره رو به افزايش بوده است. در اين مدت، هر دو طرف از شيوه‌هاى گوناگونى براى قدرت‌نمايى و تضعيف طرف مقابل بهره گرفته اند.
در يک سو، جنبش اعتراضى کوشيده است با گسترش به شهرهاى مختلف، ميدان‌هاى درگيرى را افزايش دهد و همزمان با تاکيد بر مشى مسالمت آميز خود از هزينه‌هاى داخلى و خارجى اعتراضات بکاهد. در واقع، افزايش معترضان و نقاط تقابل توان تصميم گيرى و مقاومت دولت را براى کنترل اوضاع فلج مى‌کند، همچنان که مسالمت آميز بودن اعتراضات در داخل هواداران بيشترى را جذب مى‌کند و در خارج (سطوح منطقه اى و بين المللى) نوعى تمايل و رضايت، هرچند از روى اکراه و ناچارى، براى کنار رفتن مبارک و انتقال کم هزينه قدرت را پديد مى‌آورد.
روشن است که خشونت گرايى مى‌تواند هواداران داخلى و خارجى اين جنبش را کاهش دهد و دست نيروهاى امنيتى را براى سرکوب باز کند. ضمن آنکه نبايد از ياد برد اين اعتراضات چنانچه به خشونت کشيده شود، در همين کوتاه مدت، مى‌تواند فقر گسترده و نابسامانى‌هاى اقتصادى را تشديد کند؛ يعنى نکته اى که عامل اصلى اعتراضات ضددولتى در سه سال اخير و دغدغه واقعى توده‌ها بوده است، و اين بار رهبران جنبش در مظان اتهام قرار خواهند گرفت.
همچنين مخالفان تلاش کرده اند خيابان‌ها را به تسخير خود درآورند، ميدان اصلى قاهره (التحرير) را تصرف کنند و آن را به پارلمان مردمى تبديل نمايند. تجمع گسترده در برابر وزارت کشور و ساختمان راديو و تلويزيون نيز نشانگر همين امر؛ يعنى تلاش براى به دست آوردن مراکز نمادين قدرت بوده است. تجربه بسيارى از انقلاب‌ها و شورش‌ها بيانگر آن است که تسخير چنين مراکزى در فلج کردن رقيب و تسريع موفقيت موثر است.
حوزه ديگر قدرت‌نمايى جنبش، عرصه رسانه‌هاى جديد، به ويژه اينرنت، بوده است. اينکه هسته اصلى اعتراضات اخير، جنبش جوانان 6 آوريل است و فراخوان اينترنتى آن براى تجمع روز سه شنبه گذشته در اين زمينه به اندازه کافى گوياست.
در سوى ديگر، دولت نيز سعى کرده است با بهره گيرى از احساسات ملى و مذهبى مردم، ترساندن آنها از بى نظمى و آشوب، و به خصوص استفاده از سياست چماق - هويج به کنترل و مهار اعتراضات بپردازد. در حالى که نيروهاى نظامى و امنيتى ظرف يک هفته گذشته به سرکوب مقطعى و هدفمند روى آورده اند، مبارک وعده انجام اصلاحات سياسى و اقتصادى و لزوم پاسخگويى به خواسته‌هاى مردمى را مطرح کرده است. انتخاب معاون رياست جمهورى پس از 30 سال، تغيير نخست وزير و انتخاب احمد شفيق به عنوان چهره اى ملى، کنار رفتن تعدادى از اعضاى بلندپايه حزب حاکم (حزب دموکراتيک ملى) و وعده بهبود وضعيت اقتصادى اقداماتى در اين زمينه بوده است. در نهايت دولت نيز کوشيده است با قطع گه‌گاه تلفن‌هاى همراه و شبکه اينرنت اختلالى در ارتباط ميان مخالفان ايجاد کند.
حال، چنانچه مرورى بر فعاليت‌هاى دو طرف درگيرى در اين مدت صورت گيرد مشخص مى‌شود که از آغاز بحران تاکنون، هر دو طرف به آزمون توان و قابليت‌هاى خود و ديگرى و نيز برآورد ميزان آسيب پذيرى خود و ديگرى پرداخته اند. چنين فرآيندى در آغاز هر تقابلى طبيعى است، اهميت کليدى دارد، در سمت و سو يافتن اقدامات و فعاليت‌هاى بعدى بسيار اثرگذار است، و ازهمه مهمتر اينکه نمى‌تواند طولانى مدت باشد. در واقع، هرگونه خطاى محاسباتى زمينه را براى کاميابى نهايى طرف مقابل فراهم خواهد کرد.
چنانکه گفته شد چنين روندى نمى‌تواند طولانى شود و بالاخره يک طرف مى‌کوشد با استفاده از تاکتيک‌هايى که مناسب مى‌بيند، بازى را از حالت فرسايشى خارج کند و به نتيجه قطعى دست يابد، به خصوص توان و ظرفيت دولت‌ها براى پذيرش پيامدهاى درگيرى فرسايشى اندک است. دليل اين امر آن است که در مدت ارزيابى خود و ديگرى، آنچه اهميت دارد حفظ انسجام نيروهاى هوادار و همزمان ريزش در جبهه مقابل است. اقدامات دولت و جنبش اجتماعى به خوبى نشان مى‌دهد که چگونه هر دو سوى درگيرى مى‌کوشند انسجام درونى خود را حفظ و تقويت کنند و نيروهاى مقابل را دچار هراس، فرسودگى و ريزش نمايند. در يک سو، دولت سعى در کوچک نمايى اعتراضات و مخالفت‌ها دارد، آن را اقدامى غيرملى و غيرمذهبى توصيف مى‌کند، مى‌خواهد اختلافات ميان رهبران و فعالان معترض را پررنگ گند، و از همه مهمتر وفادارى ارتش را حفظ نمايد. در مقابل، جنبش مردمى با تاکيد بر مشى ملى، آزادى‌خواهانه و مسالمت آميز خود، تجمع در ميدان‌هاى اصلى و مراکز مهم دولتى، خوددارى آگاهانه از تهديد منافع کشورهاى ديگر و همچنين برجسته کردن ناکارآمدى‌هاى اقتصادى و سياسى دولتمردان، مى‌کوشد نظر مثبت ارتش، يا دست کم بى طرفى آن، را به دست آورد.
نظر شما :