انفجاری به نام ویکی لیکس

دیپلماسی ایرانی: افشاگری ویکی لیکس در انتشار اسناد محرمانه وزارت امور خارجه که قرار نبود در اختیار عموم قرار بگیرد، هم در ایالات متحده با واکنش هایی جدی روبه رو شده است هم در سرتاسر جهان. کابینه باراک اوباما که طبیعتا انتشار این اسناد را محکوم کرده و ادعا کرد که این حرکت امنیت ملی را زیر سوال می برد، رابطه با متحدان را مخدوش می کند و البته دستگاه دیپلماسی را هم با خطرات جدی مواجه می کند. این سخنان در خصوص هر کشور دیگری هم که اسناد محرمانه آن لو می رفت مصداق دارد. در این فضا محکوم کردن انتشار این اسناد حق طبیعی باراک اوباما و همراهانش در دستگاه دیپلماسی بود. اکنون سوالی که ذهن ناظران را به خود اختصاص داده خجالتی نیست که آمریکایی ها از لو رفتن این اسناد متحمل می شوند یا امنیت ملی که زیر سوال می رود بلکه سوال اینجاست که آیا این اسناد حقایقی را لو داد که ما از آن بی خبر بودیم؟ در اسنادی که افشا شد تنها چند مورد قابل توجه و جدید به چشم می خورد.

آیا این موارد هم باعت تعجب کسی شده است؟ آیا این مساله که رهبران عرب دائما در خفا از دیپلمات های آمریکایی می خواهند که با عملیات نظامی علیه تهران، کار پرونده هسته ای این کشور را یکسره کند، چیز عجیب و غریبی است؟ البته اعراب در ملاعام و در مواجهه با ایرانی ها ادعا می کنند که ما به دنبال نبردی نو در خاورمیانه نیستیم. افشای این مساله به هیچ وجه جای تعجب ندارد. شاید اعراب از افشای اصرار خود برای حمله به کشوری مسلمان خجالت کشیده باشند، اما ایرانی ها به خوبی اعراب را می شناسند. رهبران عرب دولتمردانی هستند که بر خلاف ایرانی ها در میان مردم خود هیچ گونه محبوبیتی ندارند. دولتمردان عرب در میان ایرانی ها اندک محبوبیتی ندارند و این در حالی است که سیاستمداران ایرانی در جهان عرب در میان عامه مردم از مقبولیت نسبی برخوردار هستند. اعراب همواره ایران را ضعیف می خواهند و اصرار ایرانی ها برای دستیابی به انر‍ژی هسته ای را نمی توانند ببینند. آیا ایرانی تعجب می کنند که مردی مانند ملک عبدالله که خود شخصا محمود احمدی نژاد را به عربستان دعوت کرد، این کشور را افعی بخواند که باید سر از تنش جدا شود؟ خیر به گمان من تعجبی در کار نیست. هیچ دلیلی وجود ندارد که در صحت ادعاهای ویکی لیکس در خصوص عربستان سعودی شک کنیم اما ملک عبدالله طبق این اسناد ادعا کرده است که در گفتگو با منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران به صراحت از تهران و عملکرد آن انتقاد کرده است، در صحت و سقم این بخش باید شک کنیم. اکنون سوال اینجاست که آیا ملک عبدالله که خود متهم به تامین مالی القاعده است در جایگاهی است که بتواند ایران را شیطان بخواند یا خیر. اگر اعراب تا آن اندازه از ایران واهمه دارند که تبعات حمله امریکا به این کشور را به جان می خرند چگونه است که ملک عبدالله به ادعای خود در گفتگو با وزیر امور خارجه ایران، جرات اینگونه سخن گفتن را می یابد. با افشای ویکی لیکس اکنون امریکایی ها از خود این پرسش را مطرح می کنند که با متحدانی مانند عربستان سعودی، آمریکا چه نیازی به دشمن دارد؟

نگاهی هم به دیگر متحد امریکا در منطقه بیندازید. آیا کسی باید از سخنان حسنی مبارک که ایران را دروغ گویی چاق و چله خوانده بود، تعجب کند؟ باز هم پاسخ منفی است. البته حسنی مبارک در این سخنان نوعی کینه شخصی را هم وارد ماجرا می کند. مبارک سه دهه است بر مسندی تکیه زده که آن را تبدیل به دیکتاتوری تمام عیار کرده است. این در حالی است که محمود احمدی نژاد و سید حسن نصرالله در داخل مصر از محبوبیت فوق العاده ای برخوردار هستند. این دو مقام در داخل کشورهایشان هم محبوبیت خاص خود را دارند. نه ایرانی ها و نه هیچ کدام از تحلیل گران مسائل بین المللی از درز این اطلاعات تعجب نمی کنند. برای امریکایی ها هم چندان جای خجالتی وجود ندارد چرا که همواره در دنیای دیپلماتیک مقامات عقاید و سخنان خود را بی پرده مطرح می کنند. نکته جالب توجه در افشاگری جدید ویکی لیکس این است که در دفعات پیشین این پرونده عراق و ادعاها در خصوص کمک ایران به شبه نظامیان در این کشور بود که در راس هرم قرار داشت و این در حالی است که این بار محور این افشاگری ها ایالات متحده بود. به این ادعاها تنها باید در حد و اندازه افشاگری های ساده نگاه کرد و نه حقایقی که با استدلال به آنها تصمیم گیری شود.

این که بسیاری از آمریکایی ها تصور می کنند که ایران در حال دستیابی به تسلیحات هسته ای است اندک جای تعجبی ندارد و هیچ مساله مخفیانه ای هم نیست. دیدگاه های دیگران هم نباید چندان برای ایرانی ها تعجب برانگیز باشد. آنچه که جای تعجب دارد و می تواند بسیار تا بسیار هم برای تلاش های ایالات متحده در راستای اقناع جهان برای ممانعت از دستیابی ایران به چرخه کامل هسته ای، مضر باشد مسائلی است که از تیررس نگاه ویکی لیکس هم دور مانده و در حقیقت ارجاعی است به برنامه هسته ای ایران. سالهاست که آمریکایی ها در اثبات تلاش های خود برای ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات هسته ای این ادعا را مطرح می کنند که این حرکت ایرانی ها مصداق تکثیر تسلیحات هسته ای است و حرکت های ایران می تواند منجر به مطالبه های هسته ای دیگر کشورهای همسایه هم شود. واشنگتن مطالبه های هسته ای کشورهای عربی و ایران را به تبدیل شدن خاورمیانه به انباری از تسلیحات خظرناک تعبیر می کند. اما مساله اینجاست که در هیچ کدام از افشاگری ویلکی لیکس تا کنون مدرکی رو نشده است که نشان دهد اعراب در خصوص این دیدگاه آمریکا چه نظری دارند. شاید امیر امارات محمود احمدی نژاد را هیتلر بخواند و یا ملک عبدالله تهران را شریکی غیرقابل اعتماد بداند اما در هیچ کدام از این اسناد اعراب امریکا را تهدید به دستیابی به تسلیحات هسته ای در صورت عدم مواجهه واشنگتن با ایران نکرده اند.

نکته جالب توجه دیگر حول پیش بینی های بریتانیا و امریکا از انتخابات ریاست جمهوری اخیر می چرخد. سفارتخانه انگلیس در تهران پیش از انتخابات به ادعای ویکی لیکس پیروزی احمدی نژاد را پیش بینی می کند. دیپلمات های امریکایی اما ادعا می کنند که احمدی نژاد در جایگاه سوم خواهد ایستاد. البته امریکایی ها ادعا می کنند که این پیش بینی ریشه در اطلاعاتی دارد که ناظران مسائل ایران برای کاخ سفید ارسال کرده اند. نکته جالب ماجرا در افشاگری ویکی لیکس در این خصوص این است که هیلاری کلینتون در جامه وزیر امور خارجه به جای کار حرفه ای و حمایت از دیپلمات های خود از آنها می خواهد که نقش جاسوس را بازی کنند و البته هیلاری به خوبی هم می دانست که استراتژی تعامل با ایران شکست خواهد خورد.

در خصوص مساله جاسوسی هم بی اندک شبهه ای همگان می دانند که در دستگاه دیپلماسی سفارتخانه ها دو ماموریت دارند: نخست برقراری ارتباط های دیپلماتیک و پس از آن سرپوش گذاشتن بر فعالیت های مخفی اطلاعاتی مافوق های خود در کشور محل استقرار. اما افشای دستور صریح امریکا به تمامی کارکنان خود در تمامی سفارتخانه ها برای جاسوسی، ننگی بزرگ برای واشنگتن است و البته می تواند جان دیپلمات های امریکایی را هم به خطر بیندازد.

افشای اسنادی از وزارت امور خارجه که نشان می دهد این دستگاه هم اندک اطمینانی به موفقیت استراتژی تعامل با ایران نداشته چیز تازه ای نیست. اما این مسئله برای امریکایی هایی که بعضا این انتخاب اوباما را زیرکانه می خواندند، بسیار تعجب برانگیز است. هیلاری کلینتون و بسیاری از مقام های آمریکایی چند روز پیش از افشای این مدارک، تمام تلاش خود را بر کنترل عکس العمل دیگر رهبران متمرکز کردند. هیلاری در تماس با رهبران بین المللی از آنها خواست که در این خصوص خویشتنداری به خرج دهند. پس از انتشار این خبر هم کمیته بحران در وزارت امور خارجه تشکیل شد تا عکس العمل های بین المللی را مهار کند. در تمامی ابعاد امریکا در مهار این بحران بسیار موفق عمل خواهد کرد. برای دولتی که می تواند کشوری مانند ارمنستان را بله قربان گوی خود کند و همزمان بر کشورهایی در قد و قامت المان هم فشار وارد کند، صدمه دیدن از یک افشاگری ساده بسیار دور از ذهن است. شاید پرستیژ سیاسی امریکا برای مدتی مخدوش شده باشد و البته برخی رهبران هم از دست سخنان تند و تیز امریکایی ها به ستوه آمده باشند، اما دستگاه دیپلماسی امریکا هیچ گاه ویکی لیکس را مبنای حرکت خود قرار نمی دهد.

در خصوص ایران، ویکی لیکس دو مساله را هویدا کرد: مقام های ایرانی در عدم باور حمله امریکا به این کشور درست عمل می کنند. امریکا در هیچ شرایطی به تهران حمله نخواهد کرد. اگر اعراب و اسرائیلی ها نتوانستند نه جمهوری خواهان و نه دموکرات ها را به حمله به تهران متقاعد کنند پس از این پس هم نخواهند توانست. دومین مساله هم این است که زمانی که سیاست های آمریکا در مذاکره با ایران به شکست انجامیده است، پس حق با ایرانی ها است زمانی که ادعا می کنند دست دوستی دراز شده به سمت تهران در حقیقت مشتی آهنین است. اکنون بیش از هر زمان دیگری برای پیش بینی برآیند سیاست های آمریکا در قبال ایران دیر است.