ويکى‌ليکس ۱۱ سپتامبر ديپلماسى امريکا

دیپلماسی ایرانی: اسناد ویکی‌لیکس جنجال گسترده‌ای به پا کرده است. به خصوص بخش خاورمیانه‌ای آن که بیش از همه پر سر و صدا شده است. در رسانه‌های خبری جهان کمتر روزنامه‌ای یافت می‌شود که به این موضوع نپرداخته باشد. از جمله روزنامه الشرق الاوسط که سرمقاله روز سه‌شنبه 30 نوامبر خود را به این موضوع اختصاص داده است.

طارق حمید، دبیر تحریریه روزنامه الشرق الاوسط و یکی از روزنامه‌نگاران مشهور مصری سرمقاله این روزنامه را نوشته و در ابتدای مطلب خود که عنوان "افتضاح اسناد امریکایی" بر خود دارد، آورده است: حقیقت این است که اسناد ویکی‌لیکس بحرانی امریکایی است که واقعا یک افتضاح به شمار می‌آید، شاید آن چه وزیر امور خارجه ایتالیا درباره آن گفت و آن را "11 سپتامبر دیپلماسی" توصیف کرد، بهترین توضیح برای این ماجرا باشد. این ماجرا از این بابت افتضاح است که ثابت می‌کند ایالات متحده در نگهداری از اطلاعات سری دیدارهای‌هایش تا چه اندازه کوتاهی می‌کند کما این که افتضاحی برای دستگاه دیپلماسی ایالات متحده نیز به حساب می‌آید. خصوصا آن جایی که گفته است که دیپلمات‌های امریکایی علیه همتایانشان از دیگر کشورها در سازمان ملل جاسوسی می‌کنند. اکنون پرسش این است که با چنین وضعیتی دیپلماسی و روابط بین‌المللی دنیای امروز چگونه خواهد بود؟ اکنون دیگر چه کسی می‌تواند به دیپلمات‌های امریکایی در سراسر جهان اطمینان داشته باشد و از این که امنیت مللی‌اش در خطر نیفتاد نهراسد؟ سخنی که وزیر امور خارجه بریتانیا در این باره بر زبان راند، سخن درستی است که گفت: «افشا و انتشار این اسناد زیان بسیاری به امنیت ملی امریکا، بریتانیا یا هر کشور دیگری می‌زند...آن چه در این میان از همه بیشتر اهمیت دارد این است که اکنون دولت‌ها چگونه می‌توانند بر اساس اطلاعات سری عمل کنند.»

وی در ادامه می‌نویسد: البته چاره‌ای نیست که بپذیریم هر آن چه سفارتخانه‌های امریکایی می‌نویسند حقیقت است، این گزارش‌ها قطعا در خارج از چارچوب‌های رایج تهیه می‌شوند، برخی تطبیقی است و برخی دیگر تحلیلی و تعدادی دیگر نیز اظهار نظرهایی است که بیش از این که جنبه واقعی داشته باشند صرفا جنبه سیاسی دارند. مذاکرات میان کشورهای دنیا هیچ گاه به صراحت و علنی صورت نگرفته و همواره پشت‌های در بسته انجام شده است به خصوص تصمیم‌گیری بر سر سیاست‌های حساس و موثر. پس چگونه می‌توانیم تصور کنیم که مثلا مذاکره امریکایی‌ها با روس‌ها بر سر قضیه جاسوس‌های روسی یا مذاکراتشان در عراق درباره برخی بازداشت شده‌ها به حساب ایران بوده است!

دبیر تحریریه روزنامه الشرق الاوسط سپس می‌نویسد: ساده‌ترین مثال اظهارات ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان است که به وزیر امور خارجه ایران گفت: «تا هنگامی که ایرانی هستید قضایای عربی دخلی به شما ندارد.» این نشان می‌دهد که سیاستمداران روشن و واضح با هم صحبت می‌کنند و طبعا چنین اظهاراتی را پادشاه عربستان به یک مسافر غربی نمی‌زند که به گوش مقام ایرانی برساند، بلکه آن را خودش مستقیما به گوش وزیر امور خارجه ایران می‌رساند. اما با این حال پادشاه عربستان به رغم تمام این وقایع روابطش را با ایران قطع نمی‌کند چرا که گفت‌وگوها یک چیز است و مواضع چیز دیگر.

وی در نهایت می‌نویسد: آن چه اهمیت دارد اسناد سری امریکایی فارغ از دقتشان چیز تازه‌ای را کشف نکردند که مثلا بگویند در داخل امریکا اتفاق خاصی رخ می‌دهد که خیلی‌ها از آن خبر ندارند مثل افتضاح "واتر گیت" که به سقوط دولت نیکسون، رئیس جمهوری اسبق امریکا انجامید.

نکته دیگر این که نیاز به ارائه سندی نیست تا ثابت شود کشورهای عربی از ایران نگرانند، کما این که اگر ایران هم این اسناد را رد کرد به خاطر این بود که به فکر حفظ منافع و امنیت ملی‌اش بود. از این رو نمی‌توان زیاد به اسناد ویکی‌لیکس اعتنا کرد و آن را سندی برای رابطه کشوری با کشور دیگر در نظر گرفت. البته در یک جا این سند نکته ویژه‌ای را بازگو می‌کند و آن جایی است که درباره امیر قطر منتشر شده که به یک دیپلمات غربی درباره رابطه کشورش با ایران می‌گوید: «آنها به ما دروغ می‌گویند ما هم به آنها دروغ می‌گوییم.» این گفته که ظاهرا چندان هم دقیق نیست حکمتی در خود نهفته دارد و آن این که ایران خوب می‌داند در منطقه‌ای واقع شده که با صرف تمام هوش و ذکاوت هم نمی‌توان به کسی اعتماد کرد چرا که منطقه منطقه بی‌اعتمادی است کما این که نمی‌تواند به خاطر دیگران از استقلال و بسیاری از تصمیماتش کوتاه بیاید.