هفت نکته درباره بيانيه تهران

 

کشورهای حاشیه دریای خزر در اجلاس  دوم خود در بیست و چهارم مهر ماه در تهران برای اولین بار بیانیه 25 ماده ای درباره دریای خزر و دیگر مسایل مهم منطقه ای و بین المللی صادر کردند. چند ملاحظه در خصوص این بیانیه قابل توجه است.

 

1- در بیانیه تهران بردوستی، حسن همجواری، تفاهم و توسعه همکاری میان کشورهای ساحلی تاکید شده واین کشورها تلاش داشتند جدیت خود را برای ادامه مذاکرات و رایزنی ها در موضوعات مورد علاقه خود نشان دهند.

 

2- در اجلاس تهران تاکید شد که اعضا در سطح سران به طور منظم و در فاصله بین آنها در سطح وزرای امور خارجه و کارشناسان در خصوص تمامی موضوعات مربوط به خزر به مشورت ها ادامه می دهند. رییس جمهور ایران اعلام کرد که سران سالی یک بار و وزرای خارجه سالی دوبار گرد هم می آیند. قرار است اجلاس بعدی سران در اکتبر 2008 در باکو برگزار شود.

 

3- بیانیه اجلاس محدود به موضوع خزر نبوده و دیگر مسایلی را که به نحوی مورد توجه اعضا است در بر می گیرد. به طور مثال کشورهای ساحلی عزم راسخ خود را برای تشریک مساعی در همه زمینه ها ی دوجانبه و چندجانبه اعلام کردند.

 

4- مطالب مربوط به رژیم حقوقی دریای خزر پنج بند بیانیه را به خود اختصاص داد. اگرچه این رژیم حقوقی در اجلاس تهران نهایی نشد و در حقیقت انتظار نمی رفت که چنین شود ولی اعضا بر اهمیت تعیین این رژیم در اسرع وقت و بر اساس موافقت همه کشورهای ساحلی تاکید کردند.

 

بیانیه همچنین در خصوص پیچیده ترین موضوع مذاکرات یعنی استفاده از منابع زیربستر دریای خزرصرفا به لزوم توافق نهایی در مسایل مربوط به تحدید حدود بستر به منظور استفاده از منابع زیر بستر اکتفا کرده است .

 

5- مسایل زیست محیطی دریای خزر نیز مورد توجه ویژه سران قرار داشت. اعضا ضمن اهمیت فراوان حفظ محیط زیست درخزر و گسترش همکاری بین اعضا در این زمینه بر لزوم تصویب هرچه سریعتر پروتکل الحاقی به کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر که حدود چهارسال پیش در تهران تصویب شد تاکید کردند. محیط زیست یکی ازموضوعاتی است که درباره آن پیشرفت های خوبی صورت پذیرفته و زمینه همکاری های بیشتری وجود دارد.

 

6- سه بند بیانیه به موضوع استفاده صلح آمیز از دریای خزر اختصاص دارد. از این موضوع که مورد توجه ویژه رسانه های بین المللی قرار گرفته است تحت عنوان غیرنظامی کردن خزرنام برده شده است.

 

7- چند بند بیانه تهران به موضوعات مهم سیاسی از جمله استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای و تروریسم پرداخته است. در زمینه انرژی هسته ای، حقوق اعضای معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای در جهت استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای مورد تاکید قرار گرفته است.

 

در شرایط کنونی پرونده هسته ای ایران، این قسمت از بیانیه به عنوان یک پیروزی برای جمهوری اسلامی ایران عنوان شده است. محکومیت اقدامات تروریستی صرف نظر از انگیزه ها، اشکال و مظاهر آن نیز از نکات بارز بیانیه تهران است.

 

 سران بر لزوم ایجاد نظام جهانی جدید چند قطبی، کامل تر و عادلانه تر و همچنین بر تحکیم نقش محوری سازمان ملل در حفظ صلح و امنیت بین المللی بر اسا س منشور ملل متحد تاکید کردند. به عبارت دیگر از دید سران پنج کشور نظام فعتی جهانی می باید تغییر کرده و یک نظام چند قطبی جانشین آن شود. تاکید بر نقش سازمان ملل نیز به نحوی مخالفت با اقدامات یکجانبه گرایانه قلمداد می شود.

 

اگرچه رسیدن به اجماع در خصوص تعیین رژیم حقوقی دریای خزر کاری نخواهد بود که به سرعت و به آسانی صورت گیرد، ولی در مجموع بیانیه تهران را می توان زمینه ساز رسیدن به این مهم وهمکاری های کشورهای ساحلی در زمینه های مختلف دو جانبه و چند جانبه دانست.