اس - ۳۰۰ و عاقبت روابط ايران و روسيه
ديپلماسى ايرانى: تصميم ديميترى مدودف، رئيس جمهورى روسيه مبنى بر عدم فروش موشکهاى اس- 300 به ايران موضوع يادداشتى است که بشير عبدالفتاح، استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل سياسى در مرکز مطالعات سياسى و استراتژيک الاهرام و کارشناس امور آسيا براى سايت خبرى شبکه الجزيره نوشته است.
عبدالفتاح در اين يادداشت تاکيد مى‌کند که تصميم روسيه به قطع همکارى‌هاى نظامى با ايران مقطعى است و مسکو به واسطه نياز به حضور در بازار تجارت اسلحه مجددا در زمان و فرصت ديگرى اقدام به فروش سلاح‌هاى مورد نياز کشورهايى مثل ايران و سوريه خواهد کرد. وى مى‌نويسد: فشارهاى ايالات متحده امريکا به روسيه پس از اعمال تحريم‌هاى شوراى امنيت سازمان ملل عليه ايران بر سر برنامه‌هاى هسته‌اى اين کشور، باعث شد تا روسيه در قبال دريافت تضمين‌ها و تعهداتى از سوى امريکا از فروش سامانه‌هاى موشکى اس – 300 به ايران جلوگيرى کند. اهميت اين سيستم موشکى که بر خلاف ادعاهاى غربى‌ها و اسرائيل جنبه تدافعى دارد تا جنبه تهاجمى، مى‌تواند موازنه منطقه‌اى ميان ايران و اسرائيل را در حالى که بحران هسته‌اى ايران روزهاى سختى را مى‌گذارند، به هم بزند. اين در حالى است که تهديدهاى نظامى اسرائيل عليه ايران روز به روز بيشتر مى‌شود و اين موضوع بر حجم نگرانى‌ها از نيات اسرائيل مى‌افزايد. موشکهاى اس- 300 مى‌تواند تضمينى تدافعى براى ايران در برابر تهديدهاى نظامى اسرائيل محسوب شود. بر اين اساس ايران حق دارد که بر داشتن اين سامانه‌ها پافشارى کند.
وى در ادامه به دلايل تغيير رويکرد روسيه به ايران مى‌پردازد و به چهار نکته اشاره مى‌کند و مى‌نويسد: «تغيير رويکرد روسيه نسبت به ايران را در طول سال جارى ميلادى از چند زاويه مى‌توان مورد ارزيابى قرار داد. نخست سفر باراک اوباما، رئيس جمهورى امريکا به روسيه و دادن تضمين به روس‌ها که سامانه‌هاى سپر دفاعى موشکى خود را در مرکز و شرق اروپا به حالت تعليق در مى‌آورد. دوم به اعلام ايران مبنى بر رسيدن به توانايى غنى‌سازى اورانيوم از 5/3 درصد به 20 درصد و تلاش براى گسترش نيروگاه‌هاى هسته‌اى خود در سال‌هاى آينده که ظاهرا روس‌ها از آن خبر نداشته و خود را در حاشيه اين گونه از فعاليت‌هاى ايران ديدند. سوم به تلاش‌هاى اسرائيل و سفر مکرر مقامات اسرائيلى به روسيه و تلاش براى قانع ساختن روس‌ها به دادن تضمين‌هايى براى توقف همکارى‌هاى نظامى و هسته‌اى مسکو – تهران که به نظر مى‌رسد اين فشارها تا کنون جواب داده است. چهارم، تلاش براى بازى کردن با برگه ايران توسط روس‌ها با طرف امريکايى و غربى براى گرفتن امتيازهاى بيشتر از آنها که ظاهرا هم تا کنون موفقيت‌آميز بوده است.»
عبدالفتاح در ادامه يادداشتش به سياست‌هاى دوگانه روسيه و دادن پيام‌هاى سرى به تهران مبنى بر اين که حاضر است خواسته‌هاى نظامى ايران را به مرور و ذره ذره اجرا کند، اشاره مى‌کند و مى نويسد: «روسيه به هيچ وجه مايل نيست رابطه خود با ايران را قطع کند. از اين رو سياست دست به عصا راه رفتن در تلاطم فشارهاى بين‌المللى به ايران را اتخاذ کرده تا اولا روابط نزديک و همکارى‌هاى مستمر ميان تهران – مسکو که روسيه از قبل آن تا کنون منافع استراتژيک و اقتصادى به خصوص دسترسى به آب‌هاى گرم خليج فارس را به دست آورده، همچنان حفظ شود. به خصوص اين که روسيه به بازار سلاح ايران نياز دارد و تجربه تلخ بدقولى امريکايى‌ها را در زمان بيل کلينتون، رئيس جمهورى اسبق امريکا که طى توافق‌نامه‌اى که توسط ال گور با ويکتور چرنومردين، نخست‌وزير اسبق روسيه امضا شد و بر اساس آن بنا بود روسيه به ايران سلاح نفروشد در مقابل امريکا بازارهاى بهترى را براى سلاح‌هاى روسى در جهان مهيا کند و هيچ گاه مهيا نکرد را هنوز در ذهن دارد. ايران در حال حاضر پس از هند و چين سومين مشترى بزرگ تسليحات روسى است و کارشناسان ايرانى همچنان در روسيه آموزش نظامى مى‌بينند. از دست دادن چنين بازارى براى روسيه به هيچ عنوان به صرفه نيست.
ثانيا روسيه تا کنون توانسته با استفاده از برگه ايران فشارهاى بسيارى را به غربى‌ها وارد کند و امتيازهاى بسيارى از آنها بگيرد. مثلا با متمرکز ساختن امريکايى‌ها به چگونگى روابطش با ايران توانسته آنها را از مسائلى چون حقوق بشر، آزادى بيان و حقوق اقليت‌ها در روسيه دور کند. يا از حجم حمايت‌هاى روسيه از اوکراين و گرجستان بکاهد يا از افزايش تنش‌ها ميان روسيه با ناتو جلوگيرى کند.
ثالثا، موازنه‌اى در تهديدهاى امريکايى و اسرائيلى عليه ايران ايجاد کند تا برگه ايرانش هيچ گاه نسوزد. به گفته کارشناسان روسى حمايت روسيه از تحريم‌هاى جديد عليه ايران و اجتنباب از ارسال موشکهاى اس – 300 به ايران وجه ديگرى نيز دارد و آن همراه ساختن باراک اوباما با روسيه براى فشار به اسرائيل و اجازه ندادن به دولت اين رژيم براى اتخاذ سياست‌هاى تند و يک‌جانبه عليه تهران از جمله حمله به تاسيسات هسته‌اى اين کشور است. کما اين که برخى منابع نزديک به کرملين اعلام کردند که اسرائيل به روسيه پيغام داده است که اگر مسکو موشکهاى اس – 300 را به ايران تحويل دهد مطمئن باشد استفاده از گزينه نظامى توسط اين رژيم عليه ايران حتى خواهد بود.
وى همچنين مى‌نويسد: روسيه به هيچ عنوان نمى‌خواهد ايران را از دست بدهد. همکارى ايران و روسيه همکارى‌اى استراتژيک است که در هر حالتى با منافع کلان روسيه ارتباط مستقيم دارد. از اين رو تمام تلاش خود را مى‌کند که به رغم تهديدهاى غرب و خواسته‌هاى ايران نقش موازنه ميان اين دو را ايفا کند. چرا که به هيچ وجه به مصلحت روسيه نيست که روابط خود با ايران را کاهش دهد يا به هم بزند. به اعتقاد فعالان دايره‌هاى مرکزى سازمان امنيتى روسيه اگر روسيه بخواهد ايران را از خود دور کند يا تهران را از دايره هم‌پيمان استراتژيکش حذف کند يا از طرفى از کنترل برنامه‌هاى هسته‌اى ايران غافل شود، نفوذ اقليمى و زياده‌خواهى‌هاى منطقه‌اى ايران مى‌تواند شامل حال مرزهاى شمالى‌اش نيز بشود و تا عمق آسياى مرکزى و قفقاز يعنى مرزهاى روسيه که همواره مسکو از بابت آنها نگران بوده، برسد. ايران به اين توانايى خود کاملا آگاه است و مسکو نيز به توانايى ايدئولوژيک ايران در تحريک قوميت‌هاى مسلمان در مناطق آسياى ميانه و قفقاز را به خوبى درک مى‌کند. از اين رو از وظايف خود مى‌داند که رابطه خود با ايران را همچنان حفظ کند و اجازه ندهد اين روابط خدشه‌دار شود.
عبدالفتاح در نهايت يادداشت خود را اين گونه به پايان مى‌رساند که: رابطه ايران و مسکو يک رابطه دو طرفه است. هم ايران به روسيه به عنوان يک کشور مهم و تاثيرگذار در دنيا نياز دارد و حفظ هم‌پيمانى با آن را به خوبى درک مى‌کند و به رغم راى روسيه به تحريم‌هاى جديد عليه ايران و خوددارى مسکو از تحويل سامانه‌هاى موشکى اس- 300 بر حفظ روابط با مسکو تاکيد مى‌کند و هم روسيه به خوبى مى‌داند تا چه اندازه نيازمند حفظ رابطه با تهران است و چرا بايد به هر قيمتى شده روابط خود با ايران را حفظ کند. تصميم‌گيران و استراتژيست‌هاى ايرانى به خوبى مى‌دانند که روابط روسيه با غرب تا چه اندازه خلل‌پذير است و هر لحظه که روابط مسکو با غرب دچار تنش شود لاجرم مجبور است به تهران بيشتر نزديک شود. چرا که به هر صورت براى معامله و رقابت با غرب و کسب امتيازهاى بيشتر از آن به برگه ايرانش نياز دارد. همان طور که ديديم روسيه با افتتاح نيروگاه بوشهر در حقيقت به سفر هيلارى کلينتون، وزير امور خارجه امريکا به کشورهاى سابق بلوک شرق در اروپا و زمزمه استقرار مجدد موشکهاى امريکايى در آن مناطق را سر داده بود، دهن کجى کرد. اکنون هم منتظر فرصت باقى مى‌ماند تا به موقع قرارداد تازه‌اى براى تحويل موشکهاى اس – 300 به ايران امضا کند.
نظر شما :