حرف آذری ها به کرسی نشست
باکو از ابتدا طرفدار تقسیم دریای خزر هم از لحاظ منابع انرژی و هم از لحاظ حوزه بندی بود. این خواسته در ابتدا پذیرفته نشد اما بعد از مدتی روسیه و قزاقستان و آذربایجان برای تقسیم منابع انرژی موافقت کردند.
روزبیست و چهارم مهر روسای جمهور پنج کشور حاشیه دریای خزر، ایران، آذربایجان، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان در تهران گرد هم آمدند تا در دومین نشست سران کشورهای حاشیه دریای خزر شرکت کنند.
اولین نشست سران کشورهای حاشیه دریای خزر در سال 2002 در شهر عشق آباد برگزار شده بود و هر چند که قرار بود که دومین نشست سران این کشورها در سال 2003 در تهران گرد هم آیند اما عدم توافق طرفهای شرکت کننده در این نشست و بروز برخی مسائل سیاسی این امکان را فراهم نیاورده بود.
اما امسال با برگزاری نشست وزرای امور خارجه پنج کشور حاشیه دریای خزر در تهران و رسیدن به یک توافق نسبی در این نشست سبب شد تا روسای جمهور این پنج کشور بتوانند پس از مدتها بن بست به نتایج قابل قبولی در مورد نظام حقوقی دریای خزر برسند. در واقع باید گفت که اولین قدم برای رسیدن به توافقی را که دیروز روسای جمهور این پنج کشور به آن رسیدند را وزرای امور خارجه این پنج کشور برداشته بودند.
از همین ابتدا باید بگوییم که بیانیه نظام حقوقی دریای خزر به تقسیم این بزرگترین دریاچه کره زمین باز می گردد.
از این به بعد، پس ازیک دوره طولانی گرد هم آمدن پنج رییس جمهور کشورهای حوزه دریای خزر در این چارچوب و امضای قراردادهای اینچنینی دور از ذهن نخواهد بود.
محمود احمدی نژاد، رییس جمهور ایران که میزبان این دوره از نشست ها را نیز برعهده داشت اولین کسی بود که از اجلاس خارج شد و با نگاهی مثبت به نتایج مذاکراتی که تا کنون انجام شده است اظهار داشت که این دریای خزر یکی از نادرترین دریاهای روی زمین است که از لحاظ اقتصادی حائز اهمیت است و هم از لحاظ رفت و آمد کشتی ها و ترانریت منطقه ای مهم به شمار می رود.
محمود احمدی نژاد مفاد این توافقنامه را که طرفها تاکيد کردند که در هيچ صورتى به کشورهاى ديگر اجازه نخواهند داد تا از قلمرو کشورشان براى تهاجم و ساير عمليات نظامى عليه هر يک از طرفها استفاده شود و طرفها توافق کردند تا تعيين رژيم حقوقى جديد درياى خزر، در پهنه آن بايد رژيم هاى توافق شده کشتيرانى، ماهيگيرى و تردد کشتى ها صرفا تحت پرچم کشورهاى ساحلى خزر براساس تحقق حقوق حاکمه آنها اعمال گردد را بسیار مثبت ارزیابی کرد و اظهار داشت که امیدوار است که مسئله نظام حقوقی دریای خزر با یک برنامه ریزی منظم روشن شود.
باید به این موضوع اشاره کنیم که دومین کشوری که در میان پنج کشور حوزه دریای خزر از مداخله کشورهای خارج از این حوزه در امور دریای خزر مخالف کرد، روسیه بود و دلادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه هنگام خروج ازاجلاس بار دیگر این موضوع را یادآور شد و اعلام کرد که تردد کشتی ها با پرچم کشورهای حوزه دریای خزر مسئله مهمی است و ما نباید اجازه بدهیم که کشورهای خارج از حوزه دریای خزر موجب آسیب رساندن به کشورهای این حوزه شوند.
دلادیمیر پوتین همچنین اظهار داشت که تقسیم بندی دریای خزر بین کشورهای حوزه این دریا موجب می شود تا برای استفاده از منابع انرژی این دریا مشکلاتی ایجاد شود و عدم تقسیم در واقع مانعی برای استفاده از منابع انرژی خواهد بود.
رییس جمهور روسیه با اشاره به تقسیم منابع زیر دریایی دریای خزر بر لزوم استفاده مشترک از آبهای دریای خزر اشاره کرد و اعلام کرد که هر اندازه که دریای خزر برای استفاده عمومی کشورهای ساحلی آن بازتر باشد از نظر اقتصادی برای کشورهای حاشیه این دریا بهتر خواهد بود.
از این اظهارات آقای پوتین می توان نتیجه گرفت که تقسیم دریای خزر تنها از بعد تقسیم منابع انرژی آن برای مسکو مهم است.
اما باید به این نکته اشاره کرد که جمهوری آذربایجان از همان ابتدا طرفدار تقسیم دریای خزر هم از لحاظ منابع انرژی و هم از لحاظ حوزه بندی بوده است. این خواسته آذربایجان هر چند که درابتدا توسط دیگر کشورها پذیرفته نشد اما بعد از مدتی روسیه و قزاقستان برای تقسیم منابع انرژی این دریا نسبت به خط ساحلی کشورها موافقت کردند. در نتیجه در سالهای بین 2001 تا 2003 آذربایجان، روسیه و قزاقستان با امضای توافقنامه های سه جانبه تصمیم به تقسیم منابع انرژی دریای خزر کردند.
الهام علی اف، رییس جمهور آذربایجان با اعلام اینکه کنفرانس محیط زیست دریای خزر در باکو برگزار شود اظهار امیدواری کرد که نشست سران کشورهای حوزه دریای خزر در تهران گامی مثبت برای ارتقا سطح دوستی و صلح در این دریا باشد.
نورسلطان نظربایف، رییس جمهور قزاقستان نیز در کنفرانس خبری این اجلاس اعلام کرد که کشورش طرفدار تقسیم دریای خزر بین پنج کشور حاشیه دریای خزر است به طوریکه تمام فعالیت های کشورها به این تقسیم بندی محدود شود. وی همچنین با اعلام اینکه قرار دادهای پیشین بین ایران و اتحادیه جماهیر شوروی دیگر کاربردی نیستند خواهان امضای قراردادهای جدید شد.
رییس جمهور قزاقستان با اشاره به تفاهمنامه های سه جانبه بین روسیه، قزاقستان و آذربایجان که منابع انرژی دریای خزر را تقسیم کرده اند آن را نمونه خوبی دانست و اعلام کرد که سایر کشورهای ساحلی دریای خزر نیز می توانند از این تفاهم نامه پیروی کنند. وی همچنین اظهار داشت که آماده است تا هم مذاکرات دو جانبه و هم مذاکرات پنج جانبه را ادامه دهد. نظربایف اعلام کرد که کشورش تمام مسائلی را که تقسیم دریای خزر مربوط باشد دنبال می کند و به عملکرد یک جانبه اعتقادی ندارد.
در همین راستا رییس جمهور قزاقستان امکان ادامه مذاکرات را همراه با برنامه تقسیم منابع انرژی ممکن دانست و اعلام کرد که با وجود آنکه از سال 1996 گروه های همکاری پنج کشور حوزه دریای خزر بیش از 20 جلسه با یکدیگر داشته اند و به نتایج مطلوبی نرسیده اند اما با وجود آنکه بیش از 70-80 درصد این مسئله طرفهای درگیر در این مسئله به تفاهم رسیده اند.
اما با توجه به اصول اصلی کنوانسیون مسئله تقسیم منابع انرژی دریای خزر همچنان بسته نشده است. هرچند روسیه، آذربایجان و قزاقستان در یک تفاهمنامه سه جانبه بر سر این موضوع به تفاهم رسیده اند.
اکنون مسئله اصلی این است که ترکمنستان نیز به جمع این سه کشور بپیوندد. چرا که با حضور ترکمنستان به جمع این سه کشور، ایران ناگزیر مجبور به پذیرش این تفاهمنامه خواهد شد. ایران با توجه به تفاهمنامه های امضا شده توسط ایران و اتحادیه جماهیر شوروی که در سالهای 1921 و 1940 امضا شده بود معتقد است که دریای خزر باید به طور مساوی و بر اساس اصل انصاف تقسیم شود. یعنی سهم ایران در این تقسیم 20 درصد خواهد بود.
وجود منابع نفت خیز در دریای خزر این منطقه را به یک منطقه بسیار حساس در جهان تبدیل کرده است و امروز با امضای قرارداد 25 بندی در تهران و اعلام اینکه دریای خزر یک دریای صلح و دوستی خواهد بود این نتیجه را در بر دارد که هر قراردادی که در مورد این دریا به امضا برسد باید رضایت هر پنج کشور ساحلی این دریا را نیز در بر داشته باشد. در این قرارداد آمده است که هیچ کشوری اجازه نخواهد داد تا از خاک کشورش برای حمله به کشوری دیگر در این حوزه استفاده شود.
آنچه در انتها باید به آن اشاره کرد این است که در نشست تهران رضایت نسبی هر پنج کشور ساحلی دریای خزر جلب شده است اکنون باید منتظر نشست دوره ای بعدی در باکو بود.
نظر شما :