دم دیمیتری را باور کنیم یا قسم شماتکو را؟

 مدودف در ادامه سخنان خود در نشست با سفرایش تاکيد کرد که احتمال ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران، به خودی خود نقض معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیست و این یکی از مشکلات است.

رئیس جمهور روسیه ضمن بیان این که طرف ایرانی به شیوه مناسب عمل نمی‌کند گفت که شرح مسائل معطل مانده در موضوع هسته‌ای ایران در درجه اول به سود تهران است.

او با بیان این که ایران به هیچ وجه براساس انتظار رفتار نمی‌کند و اقدامات ایران از اقدامات ایده‌آل فاصله دارد از سفرای این کشور خواست تا در برابر مشکل هسته‌ای ایران مواضع ساده انگارانه‌ای نداشته باشند.

مدودیف همچنین ضمن معنی دار دانستن تحریم‌های شورای امنیت آن را نشانه‌ای برای تحریک روند مذاکرات دانست. او گفت که هم اکنون می‌بایست صبر کنیم و به سرعت با ایران مذاکره کنیم.

وی همچنین درمورد اظهارنظرش پس از تصویب قطعنامه تحریم‌ها علیه ایران گفت که هنوز نسبت به تحريم‌ها شک و ترديد دارد، اما تحريم‌ها مى‌تواند ديپلماسى را به پيش ببرد.

رئيس‌جمهور روسيه ضمن اعلام مخالفت خود در مورد درپیش گرفتن تحریم‌های مستقل علیه ایران علاوه بر تحریم‌های شورای امنیت گفت: من همواره پيش از اين گفته‌ام که تحريم‌ها اساسا نتايج مطلوب را به دنبال ندارند. نقش آنها فرستادن يک سيگنال است و محرکى براى روند مذاکرات هستند. اگر فرصت مذاکره از دست برود ممکن است رویکرد دیپلماتیک با ایران، شکست بخورد و این شکست همگانی خواهد بود.

عالی‌ترین مقام روس، همچنین با بیان این که همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌‌ضرورت دارد از ایران خواست تا همکاری و شفافیت خود را به آژانس نشان دهد.

این اظهارات پس از سخنان رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سی.آی.ای) که گفته بود ایران به اندازه تولید دو بمب هسته‌ای می‌تواند اورانیوم موجود را غنی کند صورت گرفت.  

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه 21/4/89 از این سخنان مدودیف استقبال و از آن به عنوان نشانه همکاری و دیدگاه مشترک در باره مساله هسته‌ای ایران یاد کرد که دو کشور به آن دست یافته اند.او افزود: واشنگتن نیز همچون مسکو نگران ساخت جنگ‌افزارهای هسته‌ای توسط ایران است.
به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، ادامه فعالیت‌های حساس غنی‌سازی اورانیوم در ایران هر روز که می‌گذرد فاصله میان «یک برنامه هسته‌ای غیر نظامی‌و یک برنامه هسته‌ای نظامی» را کاهش می‌دهد. کرولی با تاکید بر نگرانی ایالات متحده از ادامه روند کنونی و دستیابی ایران به قابلیت ساخت جنگ‌افزارهای هسته‌ای گفت: ما هر آنچه بتوانیم برای به تاخیر انداختن و جلوگیری از بروز چنین وضعیتی انجام خواهیم داد. همه کشورها باید هر کاری که می‌توانند، برای متقاعد ساختن ایران به حرکت در مسیری دیگر انجام دهند.
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی‌ایران اظهارات رییس جمهور روسیه درباره برنامه هسته‌ای ایران را خلاف واقع دانست. وی با بیان اینکه "سیاست فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیز جمهوری اسلامی‌مبتنی بر سیاست درهای باز است و در چارچوب پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای انجام می‌شود و درهای مراکز هسته‌ای ایران در چارچوب پادمان بر روی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی‌باز است و آنها از این مراکز بازدید می‌کنند و دوربین‌ها نیز در مراکز هسته‌ای مستقرند سخنان مدودیف مبنی بر نزدیک شدن ایران به تولید سلاح هسته‌ای را خلاف واقع و ناشی از اطلاعات غلط سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و انگلیس دانست و از روسیه خواست دنباله رو سیاست‌های آمریکا و انگلیس نباشد. وی گفت: "انتظار از روسیه به عنوان کشوری قدرتمند این است که فریب اطلاعات غلط سرویس‌های جاسوسی آمریکا و انگلیس را نخورد". وی در پایان تصریح کرد: "در حال حاضر حدود 3 هزار کارشناس روسی در نیروگاه اتمی‌بوشهر هستند و همکاری هسته‌ای گسترده‌ای بین دو کشور وجود دارد و آنها به خوبی می‌دانند که فعالیت‌های هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است."

وزیر خارجه ایران نیز روز سه شنبه 22/4/89 در نشستى خبرى در اسپانیا در واکنش به سخنان مدودیف گفت: مواضع روسيه در ماه‌هاى اخير مورد پذيرش ما نيست.
ما از اهداف و معاملات پشت پرده اينگونه اظهارات خبر نداريم اما اعلام مى‌کنيم که از مواضع خود کوتاه نمى‌آييم؛ ما خواهان روابط خوب با روسيه هستيم. البته به برخى مواضع آنها اعتراض داريم.

وی با اشاره به مواضع چین و روسیه با استناد به سخنان فيدل کاسترو(1)که از مواضع این دو کشور انتقاد کرده بود گفت: ما نيز انتقادهايى به اين موضوع داريم. روسيه و چين مانند هر کشور ديگرى مواضعى دارند که ممکن است براى ما هم قابل قبول نباشد.

قابل تامل‌تر اینکه پس از واکنش‌های گلایه‌آمیز و نصیحیت‌گونه وزیر خارجه و رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی‌به اظهارات طلبکارانه   دیميترى مدوديف رئيس‌جمهور روسيه، وی روز پنج‌شنبه 24/4/89 پس از ملاقات و مذاکره  با آنگلا مرکل  صدراعظم آلمان در شهر يکاترينبورگ روسیه، در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با حضور میزبانش مجددا با تکید بر مواضع چندروز قبل خود، گفت: روسيه انتظار دارد ايران توضيحاتى را در خصوص برنامه هسته‌اى خود و همکارى کامل با جامعه بين‌المللى ارائه دهد. وى ادامه داد: ايران حتى اگر برخى سؤالاتى را که مطرح مى‌شود، نمى‌پسندد، بايد شجاعت کافى براى همکارى کامل با جامعه بين‌المللى را داشته باشد.
وی همچنین اضافه کرد: ایران شريک تجارى فعال ما به حساب مى‌آيد. اما اين به اين معنا نيست که ما در رابطه با اين موضوع که چگونه ايران برنامه هسته‌اى خود را توسعه مى‌دهد، بى‌تفاوت هستيم. ما در رابطه با اينکه مؤلفه‌هاى نظامى اين برنامه چطور به نظر مى‌رسد، بى‌تفاوت نيستيم. ما انتظار داريم توضيحاتى در اين زمينه از جانب ايران دريافت کنيم.

همزمان سرگى شماتکو وزیر انرژی روسیه  روز چهارشنبه 23/4/89 اعلام کرد: شرکت‌هاى روسيه آماده هستند تا به انتقال فرآورده‌هاى نفتى به ايران در صورت وجود منفعت تجارى، اقدام نمایند. وی این سخنان را پس از دیدار با همتای ایرانی خود در مسکو مطرح و افزود: تحريم‌ها نمى‌تواند باعث توقف ما شود. اظهارات غیر دوستانه مدودیف درحالی صورت گرفت که وزیر نفت ایران با وزیر انرژی روسیه نقشه راه سی ساله همکاریهای دو کشور در زمینه انرژی را امضا کردند!!؟؟

در این نقشه راه همکاری و سرمایه گذاری‌های مشترک ایران و روسیه تا 30 سال آینده در زمینه‌های تبادل دانش فنی، انتقال فناوری و تبادل تجربه ‌در بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی‌به ویژه در حوزه‌های استخراج نفت و گاز، پالایش منابع هیدروکربنی و اکتشافات دریایی و پژوهش در چاه‌های نفت و گاز با توجه به سوابق دو کشور در این صنعت ترسیم شده است.

دی ماه سال 1388 کارگروه همکاری‌های مشترک ایران و روسیه در مسکو تشکیل و در آن توافق شد دو طرف برنامه بلندمدت همکاری در بخش انرژی را تدوین کنند.

مقامات نفت و گاز ایران و روسیه در شرایطی نفشه راه مذکور را امضا کردند که قراردادهای پیشین میان دو کشور بالغ بر چند میلیارد دلار که برای کمک به توسعه زیرساخت‌های نفت و گاز ایران امضا کرده‌اند به دلیل تحریم‌ها و خلف وعده‌های طرف روسی متوقف مانده‌اند.

 قابل تامل است که سفر وزیر نفت ایران به روسیه در شرایطی صورت گرفت که مسکو به قطعنامه 1929 شورای امنیت علیه ایران رای داد و مدودیف چند روز قبل از عزیمت وزیر نفت به مسکو از احتمال توانائی ایران برای تولید بمب هسته‌ای ابراز نگرانی کرده بود و پیش از آن نیز شرکت نفتی روسیه  در ایران علیرغم توافق قبلی ازادامه همکاری سرباز زده بود. در حالیکه اصلح بود این سفر فعلا صورت نپذیرد و در خصوص وفای به عهد روسیه به وعده‌های خود با ایران مذاکرات شفافی با مقامات این کشور انجام می‌گرفت.

رفتار دوگانه روسیه در قبال ایران که از یک سو وزیر انرژیش، وزیر نفت ایران را به مسکو می‌کشاند و سخنان دوستانه می‌زند، سند نقشه راه سی ساله امضاء می‌کند و تحریم ایران را مانع فروش مواد سوختی به ایران نمی‌داند و از دیگر سو رئیس جمهور و وزیر خارجه‌اش آنگونه که گفته شد، سخن می‌گویند. رفتارهای دوگانه مسکو با تهران در دریای خزر در 18 سال پیش از این را به خاطرم می‌آورد. در آن ساله مسکو همگام با تهران (یا شاید تهران همگام با مسکو) با تاکید بر قراردادهای 1921 و1940 ایران – شوروی اعلام کردند که هرگونه انعقاد قرادادهای نفتی در دریای خزر درخصوص معادن موجود در خارج از محدوده آبهای سرزمینی ومنطقه ماهیگیری (10مایل ) غیر قانونی‌ست.اما همزمان شرکت لوک اویل روسیه در اولین قرارد نفتی آذربایجان موسوم به قرارداد قرن سهیم شد و این روند در سایر قراردادها نیز تکرارشد بعد هم که با قزاقستان و آذربایجان درمورد تقسیم بستر و زیر بستر(به ترتیب در دوره یلتسین و پوتین ) دریای خزر سند دو و سه جانبه امضا نمود و از آن زمان تاکنون سر ایران بی کلاه مانده است.

آیا مسکو این بار به وعده‌هایش عمل خواهد کرد؟ یا پس از امتیازاتی که از غرب دریافت کرده، این بازی نیز زمانی که ما به ازای آن را اخذ نماید پایان خواهد یافت وبازی‌های دیگری آغاز خواهد شد؟ واشنگتن به مسکو وعده داده است که در راستای عضویت روسیه در سازمان تجارت جهانی تلاش ویژه‌ای خواهد کرد. قراردادهائی نیز در سفر اخیر مدودیف به آمریکا از سوی مقامات دو کشور امضا شد. آیا مسکو بازی دوگانه با تهران را به منظور اطمینان از تحقق وعده‌های واشنگتن ادامه نمی‌دهد؟ گذشته مناسبات مسکو –تهران و رفتارهای روسیه در دو دهه گذشته حکایت از این دارد که مسکو با تهران بازی را ادامه خواهد داد و به وعده‌های خود حداقل در زمان مقرر و به صورت کامل عمل نخواهد کرد. رفتاری که به ویژه از روسیه دررابطه با تکمیل نیروگاه اتمی ‌بوشهر مشاهده می‌کنیم.

 همزمان با اظهارات مدودیف، رييس سازمان انرژى اتمى که همواره از اعلام تاريخ دقيق راه اندازى نيروگاه اتمى بوشهر خوددارى مى‌کرد، بالاخره روز گذشته  پس از بازديد از بخش‌هاى مختلف اولين رآکتور توليد کننده برق در ايران، اعلام کرد اين نيروگاه در پايان شهريور ماه به بهره بردارى خواهد رسيد. آیا چنین خواهد شد؟ حتی اگر این نیروگاه راه اندازی هم شود همواره در دست روس‌‌ها به عنوان اهرمی برای بازی با تهران باقی خواهند ماند.

در همین حال سرگئی لاورف وزیر خارجه روسیه نیز پس از واکنش مقامات ایرانی به اظهارات غرب پسندانه مدودیف گفت: اعضای گروه 1+5پس از مذاکرات طولانی به این نتیجه رسیده‌اند که ترکیه و برزیل در مذاکرات مربوط به موضوع هسته‌ای ایران حضور نداشته باشند. وی تاکید کرد که شورای امنیت اعضای این گروه و ایران را به عنوان مذاکره کنندگان اصلی می‌شناسد. این مقام روسی که پس از اعلام تعویق مذاکرات تا نیمه ماه مبارک رمضان و شرط گذاری رئیس دولت دهم ایران در خصوص ادامه مذاکرات مبنی بر حضور نمایندگان سایر کشورها در گروه 1+5 با دعوت از ایران برای شرکت در مذاکرات آژانس، روسیه، آمریکا و فرانسه تلویحا با این شرط تهران مخالفت کرده بود این بار آشکارا با حضور برزیل و ترکیه در گروه مذکور از زبان شورای امنیت مخالفت کرد! جالب‌تر اینکه این سخن لاورف پس از آن صورت گرفت که وزیر خارجه آمریکا دو روز پیش از این، طی یک گفتگوی تلفنی با همتای ترکیه‌ای خود از وی خواسته بود که ترکیه از موضوع هسته‌ای ایران کنار کشیده و آن را به 1+5 واگذار کند. بدیهی است چنین درخواست مشابهی نیز از برزیل صورت گرفته است و با توجه به برخی اظهارات مقامات ترکیه و برزیل عقب کشیدن آنها از موضوع هسته‌ای ایران قطعی به نظر می‌رسد. البته عقب کشیدن این دو کشور یا به تعبیر بهتر عقب راندن این دو کشور از مشارکت در موضوع هسته‌ای ایران امتیازاتی در آینده برای آنها در پی خواهد داشت.(2)

تازه‌ترین اظهارنظر رئیس جمهور روسیه درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران تاییدی است بر این که مواضع روسیه و آمریکا در قبال برنامه اتمی ‌ایران به‌ ویژه پس از امضای معاهده استارت دو، در پراگ بر سر کاهش کلاهک‌های هسته‌ای دو کشور، رای مثبت روسیه به قطعنامه 1929 روسیه علیه ایران به منظور تشدید تحریم‌ها، دیدار اخیر رئیس جمهور روسیه از آمریکا و توافقات اقتصادی و تکنولوژیکی حاصله دراین سفر و عدم اهمیت واشنگتن به دستگیری جاسوسان روسی در آمریکا و تبادل جاسوسان دوکشور، به یکدیگر نزدیک‌تر شده است.

لازم به یادآوری است که رئیس جمهور روسیه در حاشیه نشست کشورهای موسوم به گروه 8 و گروه 20 در کانادا هشدار رئیس سی‌آی‌ای آمریکا را درخصوص برخورداری ایران ازمیزانی از اورانیوم  برای تولید دو بمب اتمی، را نگران کننده خوانده و گفته بود این اطلاعات در صورتی که صحت داشته باشد، موجب وخیم‌تر شدن مسئله هسته‌ای ایران خواهد شد.

نزدیکی مواضع و افزایش همکاری‌های آمریکا و روسیه در دوره ریاست جمهوری اوباما به ویژه در ماه‌های اخیر پس از ان صورت می‌گیرد که روسای جمهوری دو کشور استراتژی سیاست خارجی و امنیتی خود را اعلام کردند و این تلاش‌ها براساس مفاد استرتژی‌های مذکور که همکاری مشترک براساس نیازهای متقابل را بر رقابت تنش‌زا ترجیح می‌دهند، صورت می‌پذیرد.

در برقراری دوستی میان اوباما و مدودیف که در تعمیق مناسبات دو کشور نیز تاثیرگذار است برعوامل داخلی دو کشور نیز بی‌تاثیر نیست. اوباما با کاهش محبوبیت در داخل روبروست و مدودیف هم سودای شرکت مجدد در انتخابات آتی ریاست جمهوری را در سر می‌پروراند.این درحالیست که بنظر می‌رسد وی تعهدی به پوتین مبنی بر اینکه در انتخابات بعدی ریاست جمهوری شرکت نکند ،داده بود واز همین رهگذر نیز فرصت برای رئیس جمهور شدنش توسط پوتین فراهم شد.( تعهدی که پوتین به یلتسین داد تا کفیل ریلشت جمهوری شود وزمینه رئیس جمهور شدنش را فراهم کند به شرط اینکه به یلتسین ضمانت دهدزمانی که قدرت را دردست دارد از او وخانواده اش نپرسد از کجا آورده اید؟ که باین وعده خود وفاکرد.) ومتعاقبا نیز شرط عدم شرکت روسای جمهور بعنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری پس از دودوره رئیس جمهور شدن در دوره مدودیف فراهم شد و هردوره ریاست جمهوری نیز به 6 سال افزایش یافت.

ذکر این نکته ضروری است که مسکو بیش از دیگر‌ قدرت‌ها نگران برنامه هسته‌ای ایران است و ایران را به شرط قویتر شدن یک مشکل امنیتی برای خود می‌داند(3) و سیاست خارجی خودرا براساس این نگرش و منافع ملی خود تنظیم و به اجرا می‌گذارد.

با عینیت یافتن توافقات روسیه –آمریکا در آینده اجرای کامل و به موقع مفاد نقشه راه امضا شده توسط وزرای نفت دو کشوربعید به نظر می‌رسد. همچنین به احتمال زیاد روس‌ها بیش از گذشته در خصوص مسائل مبرم تکنولوژیکی اعم از هسته‌ای، نظامی ‌و صنایع نفت و گاز محدودیت‌هائی بر ایران اعمال خواهند نمود و کماکان نیروگاه بوشهر با توجه به وابستگی‌های زیادش به روسیه، ازجهات مختلف به عنوان یک کارت بازی در دستان آنها باقی خواهد ماند.