تعارف مبارک و دلایلی که باعث برقراری روابط تهران - قاهره نخواهد شد

حسنی مبارک رئیس جمهوری مصر در سخنانی در مراسم افتتاحیه بندرگاه صیادی کفر الشیخ خواستار حل مشکلات امنیتی موجود میان قاهره – تهران به عنوان پیش شرط از سرگیری روابط دیپلماتیک دو کشور شد. مبارک با تاکید بر این که مصر بیشترین قربانی را برای مسئله فلسطین داده است به دیدارهای خود با علی لاریجانی رئیس مجلس و منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران اشاره کرد و گفت: «قاهره هیچ مشکلی با برقراری رابطه با هیچ کشوری از جمله ایران ندارد. من از لاریجانی و متکی خواستم تا برای ازسرگیری روابط با ایران در ابتدا مشکلات امنیتی موجود میان دو کشور را حل کنند.»

مشکلات امنیتی‌ای که مبارک آنها اشاره می‌کند، کاملا مشخص است، حزب الله و حماس. در فروردین ‌ماه امسال قاهره از دستگیری شبکه‌ای از اعضای حزب‌الله خبر داد که با انجام فعالیت‌هایی در خاک مصر قصد داشتند از این کشور به غزه سلاح قاچاق کنند. همچنین گفته می‌شد که این افراد قصد داشتند به منافع اسرائیل از خاک مصر حمله کنند.

شاید در گذشته مصر از وجود حزب الله در لبنان ناخرسند بود اما اکنون وضعیت تا اندازه‌ای فرق می‌کند. اکنون مصر از ایران می‌خواهد که تضمین دهد حزب الله در خاک مصر علیه منافع اسرائیل اقدام نمی‌کند. ظاهرا برخی مقام‌های حزب‌الله ابراز تمایل کرده‌اند که روابط خود را با مصر بهبود بخشند. این بدان معنا است که امکان کاهش تنش میان مصر و حزب الله وجود دارد.

از سوی دیگر اگر خواسته مصر به این محدود باشد که تنها خواهان تضمین از عدم فعالیت حزب الله در خاک مصر است این بدان معنا است که مصر تمایل دارد حزب الله را به رسمیت بشناسد.

در همین حال قاهره می‌خواهد مطمئن شود که جریان‌هایی مانند حزب الله و حماس با اخوان المسلمین ارتباط برقرار نخواهند کرد و دیکتاتوری مطلق حسنی مبارک و حزب حاکمش بر مصر را تحت تاثیر قرار نخواهند داد.

مصر همچنین به دنبال این است که ایران به نقش محوری‌اش در مذاکرات صلح خاورمیانه و رابطه فلسطینیان با یکدیگر پایان دهد حداقل منافع مصر را به رسمیت بشناسد. 

اگر این منافع حفظ شود، مصر بی‌میل نیست که با ایران رابطه مستقیم داشته باشد. چرا که به هر صورت مصر و عربستان از دیر باز با یکدیگر رقابت داشته‌اند و مصر مایل است سنبه خود را در برابر عربستان پرزورتر کند. اما مسئله‌ای که در این جا وجود دارد این است که منافع مصر و عربستان بیش از منافع مصر و ایران به یکدیگر نزدیک است. هر دو کشور عرب هستند و هر دو در یک جایگاه برای مشکلات خاورمیانه نفش ایفا می‌کنند.

تمام این مسائل به یک طرف مسئله مهم دیگری که وجود دارد، مسئله اسرائیل است. دولت حسنی مبارک نوع نگاه ایران به روند صلح خاورمیانه و تاکید این کشور بر لزوم نابودی اسرائیل را رد می‌کند. در همین حال اسرائیل به مصر به عنوان تنها متحد قدرتمند خاورمیانه می‌نگرد. مصر و اسرائیل روابط دیپلماتیک دارند و دو طرف در پایتخت‌هایشان سفیر مستقر کرده‌اند.

این مسئله نیز مطرح است که مصر هم از لحاظ سیاسی و هم از جنبه مالی مناسبات تنگاتنگی با امریکا و کشورهای عرب خلیج فارس دارد. طبیعی است که دولت حسنی مبارک در تلاش احتمالی برای بهبود مناسبات خود با تهران به حساسیت‌ها و ملاحظات واشنگتن و سایر پایتخت‌های عربی خلیج فارس هم بی‌اعتنا نباشد.

در این میان افزایش تلاش‌های جمهوری اسلامی برای برقراری رابطه رسمی با مصر در سال‌های اخیر نیز این سوال را پیش آورده که انگیزه‌این تلاش‌ها چیست؟ از دیرباز در دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی این درک وجود داشته که تیرگی هم‌زمان رابطه با دو کشور مهم عربی یعنی عربستان سعودی و مصر اثراتی منفی بر مناسبات تهران با کل جهان عرب و منطقه دارد. البته این درک در دهه نخست انقلاب وجود نداشت. دلیل آن هم به عناد کشورهای عربی با نظام جمهوری اسلامی و هم‌زمان حمایت آنها از عراق در جنگ 8 ساله با ایران باز می‌گشت. اما نزدیک به 20 سال است که ایران تمایل خود را برای رابطه با مصر اعلام کرده ولی به دلایل بسیاری هنوز این روابط عادی نشده است.

با توجه به مسائل و مشکلات موجود به نظر می‌رسد به این زودی‌ها روابط ایران و مصر احیا نخواهد شد. به خصوص از سوی دولت حسنی مبارک به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی چندان تمایلی برای برقراری رابطه محدد با جمهوری اسلامی ایران وجود نداشته باشد.