باید روشن شود «دیپلماسی اقتصادی» به چه معنی است

«دیپلماسی دولت نهم سعی کرده است در چارچوب ادبیاتی خود را به نمایش بگذارد که این ادبیات مدعی ایجاد یک دیپلماسی فعال به جای دیپلماسی انفعالی است، اما پرسش این است که دیپلماسی فعال را باید از چه منظر سنجید؟ بر مبنای ادبیات پیشروانه و چالش برانگیز، بر مبنای رفتارها یا بر مبنای نتایج حاصل از آن رفتارها در صحنه عمل برای قوت بخشیدن به قدرت ملی؟»

منوچهر متکی وزیر امور خارجه دولت دهم در پایان سفر اخیر خود به هند و فیلیپین ضمن موفق دانستن دیپلماسی دولت نهم اعلام کرد: «ما 4 سال قبل در دولت نهم بر اساس مبانی و اصول سیاست خارجی، رهنمودهای حضرت امام و مقام معظم رهبری رویکرد جدیدی را تعریف کردیم که در واقع نگاه و فعالیت و دیپلماسی دولت نهم را تا حدودی متفاوت از برخی دولت های پیشین نشان داد. در این رویکرد جدید ما ضمن این که بر مبانی مورد اتفاق جامعه جهانی یعنی صلح و امنیت بین المللی و حل و فصل مشکلات بر اساس گفتگو، پرهیز از رویکردهای زورمدارانه و یکجانبه گرایی تکیه داشتیم، سعی کردیم که بیشترین گفتگوها و تعاملات را با دنیا هم برقرار کنیم».

در خصوص ارزیابی عملکرد دیپلماسی دولت نهم دکتر مهدی مطهر نیا در گفتگو با فرارو گفت: «مسئله اساسی آن است که ما در ارزیابی های خود با فقدان چارچوب های تئوریک و شاخصه های برتافته از این شاخصه های تئوریک به بررسی و اظهار نظر در باب خط مشی های اجرایی در حوزه تحرکات دیپلماتیک می پردازیم».

وی ادامه داد: «یکی از مسائل اساسی که امروز جامعه ما در ارتباط با آن در رنج به سر می برد بحران مفاهیم است. کاربرد مفاهیم بدون درنظر داشت معنا و مفهوم حقیقی و مصادیق واقعی آن منجر به نوعی آشفتگی در نقد و ارزیابی شده است. لذا در بررسی مولفه های دیپلماسی در دولت نهم یا ادامه آن در دولت دهم در مرحله نخست باید یک چارچوب تئوریک معین مورد توجه قرار بگیرد تا نقاط مثبت و منفی بر اساس آن مشخص شود».

این استاد علوم سیاسی دانشگاه خاطر نشان کرد: «آنچه که به نظر می رسد آن است که دیپلماسی دولت نهم سعی کرده است در چارچوب ادبیاتی خود را به نمایش بگذارد که این ادبیات مدعی ایجاد یک دیپلماسی فعال به جای دیپلماسی انفعالی است، اما پرسش این است که دیپلماسی فعال را باید از چه منظر سنجید؟ بر مبنای ادبیات پیشروانه و چالش برانگیز، بر مبنای رفتارها یا بر مبنای نتایج حاصل از آن رفتارها در صحنه عمل برای قوت بخشیدن به قدرت ملی؟».

وی ادامه داد: « پرسش بعدی آن است که قدرت ملی و شاخصه های آن چیست؟ شاخصه های آن باید نسبت به گذشته زمان در مملکت سنجیده شود یا پیشرفت کشورهای همسایه یا پیشرفت هایی که در جهان حاصل شده است تا بگوییم عملکردهای مبتنی بر رفتارهای یک دولت موجب افزایش سطح توان و قدرت ملی شده است».

این کارشناس مسائل بین الملل افزود: «به نظر می آید تا این شاخصه ها مشخص نشود نمی توان نقد و ارزیابی دقیقی از عملکرد دولت ها در حوزه سیاست خارجی داشت. امروز جامعه ملی ما به ترکیه به عنوان الگو توجه دارد در حالی که پیشتر به مالزی و امثال ژاپن توجه داشت. پرسش این است که چگونه شده است که امروز ما از سطح ژاپن به عنوان یک کشور پیشرفته در الگوی عملیاتی، حداقل در ادبیات محاوره ای ترکیه را محور توسعه قرار داده ایم و عده ای می گویند این نشان پسرفت ما است».

مطهر نیا افزود: «اما از طرف دیگر اشاره می کنیم که ما به انرژی هسته ای صلح آمیز دست یافته و در سایه این دیپلماسی توانسته ایم با وجود فشارهای متفاوت به سلول های بنیادین دست پیدا کنیم. کدام یک از اینها شاخصه قدرت ملی است؟ بنیادهای قدرت ملی چیست؟ آیا بنیان قدرت ملی ما انرژی هسته ای است، دستیابی به موشک شهاب 3 است یا حفظ وحدت و اتحاد ملی و همبستگی نخبگان جامعه و مشارکت گسترده مردمی و امثال اینها بنیاد قدرت ملی ما است. آیا عملکرد دولت ها موجب تقویت بینادهای قدرت ملی شده است یا نمایشگر افزایش توان ما در حوزه بنیان های قدرت ملی است».

منوچهر متکی همچنین در سخنان خود اشاره کرد که دیپلماسی دولت دهم در چهار سال آینده مبتنی بر "دیپلماسی اقتصادی" خواهد بود. دکتر مطهر نیا در این زمینه اظهار کرد: «دیپلماسی اقتصادی چیز تازه ای نیست. در اوایل دولت نهم هم اشاره شد که از دیپلماسی اقتصادی استفاده خواهد شد. اما باید روشن شود دیپلماسی اقتصادی به چه معنی است؟».

وی در این زمینه خاطر نشان کرد: «خط لوله صلحی که از آن سخن گفته می شد اکنون در چارچوب دیپلماسی اقتصادی چگونه مدیریت می شود؟ روسیه امروز بعد از حدود گذشت نه سال برای افتتاح نیروگاه بوشهر موضع گیری جدیدی را بیان می کند که نشان دهنده این است که در آغاز سال میلادی آینده نیز شاهد آغاز به کار آن نخواهیم بود. آیا ما ارتباطات اقتصادی خود را بر مبنای حرکت روسیه و ادبیات جدید آن در ارتباط با انرژی هسته ای تغییر خواهیم داد و این تحرکات در روابط اقتصادی ما تاثیر خواهد داشت؟».

وی در پایان تاکید کرد: «منظور از دیپلماسی اقتصادی باید مشخص شود تا بتوانیم با توجه به تعریف دقیق از آن ومولفه ها و شاخصه های موجود در آن به ارزیابی عملکردها در آینده دست یافت وگرنه جامعه ما درگیر بحران مفاهیم می شود».

منبع: سایت فرارو