العالم قربانی بزرگ

دیگر هیچ شکی باقی نمانده که شبکه­های خبری (News Networks) در دوران معاصر نقشی حائز اهمیت و کلیدی را برعهده گرفته­ اند. رویدادهای پس از یازدهم سپتامبر، حمله آمریکا به افغانستان و عراق، ایجاد تنش­های منطقه­ ایی به ویژه در خاورمیانه باعث شد تا کشورهایی چون عربستان، قطر، مصر و همچنین ایران با توجه به تعدد رسانه­ های فرامنطقه­ ایی مانند CNN،‌ BBC و نقش آنان و انعکاس جنگ خلیج فارس تصمیم بر تأسیس شبکه­ های خبری منطقه­ ایی بگیرند.

در این بین شبکه­ های الجزیره،‌ العربیه(MBC) و العالم موفقیت چشمگیری در جذب مخاطب حاصل کردند. اما سیاست­های هرکدام از این رسانه­ ها براساس منافع ملی، قومی، جغرافیایی و حکومتی آنان شکل گرفت. رقابت این سه کانال با شبکه­های جهانی- فرامنطقه­ ایی باعث تأثیرپذیر، افزایش درصد جذب مخاطب و از سویی دیگر مواجه با چالش­های بزرگی همراه بود.

جدیدترین چالش پیش­آمده برای شبکه خبری العالم رسانة عرب زبان جمهوری اسلامی ایران یکی از بی­سابقه­ ترین و عجیب ترین آنهاست.

دو هفته پیش وب سایت العالم و سپس خبرگزاری­های فرانسه و رویترز اعلام کردند که پخش برنامه­ های العالم به شکل ناگهانی از ماهواره­های عرب ست(Arab sat) و نایل ست(Niel sat) متعلق به دو کشور عربستان و مصر کاملاً قطع شده است. این اقدام به سرعت با واکنش­ نهادهای ناظر رسانه­ایی مانند فدراسیون جهانی خبرنگاران (IFJ) مواجه شد و با محکوم کردن اقدام این دو کشور نسبت به ایجاد اختلال در جریان آزاد اطلاع رسانی در خاورمیانه اخطار شدیدی داد.

به نظر بسیاری از کارشناسان بی­طرف اینِ حرکت چیزی نیست جز اعمال سانسور بر روی محتوی یک شبکه خبری. فدراسیون خبرنگاران در بیانیه خود می­گوید: مدیران تصمیم­گیر عرب ست و نایل ست باید به تمایلات سیاسی شبکه العالم احترام گذاشته و اجازه دهند عقاقد متعدد و پلورالیسم رسانه­ ایی در شاهراه اطلاعاتی درآمد و شد باشند. تا به حال هیچکدام از مسئولان سعودی و مصری حاضر به پاسخگویی اقدام­شان نشده­اند اما احمد انیس یکی از مدیران نایل ست به رویترز گفت: "گویا قرارداد مابین العالم و نایل ست دارای اشکالاتی است و طرف ایرانی بدهکار است." پاسخ عجیبی است. به نظر می­رسد این صرفاً بهانه­ ایی کم رنگ و غیر قابل توجیه برای اقدامی غیرحرفه­ ایست.

هم­زمانی قطع امواج شبکه العالم با یک رویداد منطقه­ ایی گمانه­ ها را به سمت سیاسی بودن این اقدام سوق می­دهند اما قبل از آن به دو واکنش وزیر امورخارجه ایران منوچهر متکی و علی اکبر جوانفکر مشاور رسانه­ایی محمود احمدی نژاد می­ پردازیم.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی العالم،‌ متکی در مراسم تودیع و معارفه سخنگویان قدیم و جدید وزارت امورخارجه گفته است: "این موضوع را از راه­های قانونی پیگیری می­ کنم." و چنین ادامه می­ دهد: "اگر آنها به دنبال کسانی هستند که وحدت بین امت اسلامی و منافع آن و جهان عرب را به مخاطره می­ اندازند،‌ ما به راحتی می­ توانیم برخی از شبکه­ هایی را که عنوان عربی برای خود انتخاب کرده­ اند اما به طور کامل در خدمت اهداف صهیونیسم و دشمنان اسلامند معرفی کنیم."

حال سؤال اینجاست که تا چه زمان جهان و منطقه باشد شاهد لحن تهدید آمیز سیستم دیپلماسی ایران باشد؟

آیا این راحت ساخت خود از شر پرسش ها نیست که هر چالشی را معطوف به محافل صهیونیستی و عوامل خارج از منطقه کنیم؟ آیا این روش تا به حال در عرصه­ های منطقه­ ایی و جهانی موقعیت آمیز بوده است؟ چرا تا به حال دستگاه دیپلماسی ایران اقدام به معرفی شبکه­ های در خدمت اهداف صهیونیسم و دشمنان اسلام نکرده است؟ ناظران همگی تصدیق کرده­ اند که در مرکز این تصمیم­گیری غیر منطقی عرب­ست و نایل­ ست درگیری و بحران داخلی یمن است.

ناآرامی­ های اخیر و چند هفته­ ایی، درگیری نیروهای حکومتی با اقلیت شیعه مذهب وگروه پیکارگر حوثی و ادعاهای مکرر مقامات یمن و عربستان مبنی بر حمایت جمهوری اسلامی از حوثی­ها اصلی­ ترین دلیل اسناد امواج العالم است. گسترش درگیری تا مرز عربستان و نگرانی مقامات این کشور از نفوذ پیکار جویان شیعی از یک سو و دامنه نفوذ ایران در منطقه همگی دست به دست هم داده­اند تا یکی از شبکه­ های پرمخاطب عرب زبان با چنین محدودیتی مواجه شود.

قربانی شدن شبکه العالم برسه عنصر: عملکرد العالم در حین درگیری­های یمن( بی­طرفی یا جانبداری)، واکنش غیر منطقی شرکت­های عرب ست و نایل ست و ضعف دیپلماسی حقوقی ایران در برطرف کردن تنش موجود میان ایران، عربستان و یمن استوار شده است و نه آنگونه که وزیر امورخارجه ایران می­گوید اهداف صهیونیستی. اهمیت و خطر چنین اقدامی (قطع برنامه­ های العالم) آنچنان به چشم دستگاه دیپلماسی ایران نمی­ آید. آیا اگر یکی از سفارتخانه­ های ایران در اروپا تعطیل می­ شد واکنش­ها به همین سطح باقی می­ ماند. شبکه­ های خبری نقشی به مراتب خطیرتر از سفارت­ها ندارند؟ و دست آخر اینکه:

کلمات وزیر امورخارجه همواره دارای بار حقوقی است. آیا تفاوتی می­ توان میان "قابل پیگیری"و "پیگیری می­ کنیم" قائل شد یا خیر. زیرا در بخشی دیگر از سخنان وزیرامورخارجه آمده است که "این موضوع براساس قوانین و معاهدات مربوط به رسانه­ ها،[قابل پیگیری] است. " از سویی دیگر چالش­ پیش آمده باعث آن شده تا علی­ اکبر جوانفکر نیز نسبت به ماجرا واکنش نشان دهد. وی در گفتگو با شبکه العالم تأکید کرده است که : "اقدام عرب ست و نایل ست نوعی مقابله با جریان آزاد اطلاعات است." وی می­افزاید: " ما معتقدیم که نوعی مقابله با جریان آزاد اطلاعات وجود دارد که مسئولان تصمیم­گیر در عرب ست و نایل ست باید به تبلیغات نگران کننده ناشی از این اقدام خود توجه کنند." در فراز دیگری می­گوید: "افکار عمومی دنیا را نمی توان از جریان آزاد اطلاعات محروم کرد چرا که امروز عصر ارتباطات است و ما در فضای جدیدی قرار داریم که به هیچ وجه امکان جلوگیری از ورود اطلاعات و دسترسی افکار عمومی به اطلاعات وجود ندارد."

سراسر این جملات مورد حمایت قطعی تمامی آزادگان جهان است. اما آیا در ایران اسلامی نیز این شرایط برای اصحاب اطلاع رسانی فراهم شده است؟ آیا فیلترینگ گسترده پایگاه­های اطلاع رسانی معتبر که تعدادشان به صدها می­رسد نیز در راستای سخنان جوانفکر است. آیا تهدید و تحدید وبلاگ نویسان، روزنامه نگاران، خبرنگاران داخلی و خارجی بیکار شدن و تعداد زیادی از آنان در پی تعطیلی مطبوعات منتقد دولت در راستای "جریان آزاد اطلاعات" مورد نظر جناب جوانفکر است؟ آیا ارسال انواع پارازیت بر روی امواج ماهواره ایی در ایران که حتی مجلس شورای اسلامی را نیز به تکاپو واداشته یکی از مواد منشور آزادی اطلاعات است؟

معتقدیم که راه مقابله با جنگ رسانه­ ایی (‌به زعم برخی از سیاسیون) نه ارسال پارازیت­های مخرب برای سلامت شهروندان ایرانی بلکه تولید و مقابله منطقی، تعامل،‌ گفتگو، همکاری است. به راستی حق با مشاور رسانه­ ایی دولت است امکان جلوگیری از ورود اطلاعات وجود ندارد.

موخره:

قطع برنامه­ های متنوع العالم که در عرض شش سال مخاطبان فراوانی را به دست آورده بود و در سرعت پوشش حوادث و اطلاع رسانی گاهی دست شبکه­ های دیگر را از پشت می­ بست به هیچ عنوان قابل توجیه نبوده و ضرر بزرگی به منافع ملی ایران زده و در ادامه خواهد زد. نگرانی ما آینده شبکه العالم است.

اولین و سریع­ترین اقدام را می­توان از خود شبکه العالم و معاونت برون مرزی سیما انتظار داشت که از هم اکنون رایزنی­های خود را به طور مستقیم و حضوری(نه مکاتبه­ ای) با مدیران عرب ست و نایل ست آغاز کنند و همزمان به تنظیم قرارهایی جبرانی با سایرشرکت­های ماهواره­ ایی مانند یوتل ست و تل استار و ترک ست اقدام کنند. شبکه العالم همچنین می­ تواند در نوع پخش اخبار و به خصوص در انتخاب میهمانان برنامه­ های زنده خود تجدید نظر کند.

لازم به ذکر است این شبکه در حال حاضر بر روی ماهوارة‌ هات برد 6 به پخش برنامه­ های خود ادامه می­ دهد.