مذاکره خصوصی جلیلی با معاون هیلاری کلینتون

بنا بر این گزارش، در ابتدای جلسه، خاویر سولانا مذاکره کننده ارشد اتحادیه اروپا، شروع به سخن نمود و ضمن خوش آمد گویی، آرزوی داشتن مذاکراتی ثمر ساز را داشته است.

پس از سخنان کوتاه سولانا نوبت به آقای ویلیام برنز، معاون هیلاری کلینتون رسید تا او نیز مستقیما سه نماینده ایرانی حاضر در جلسه را که روبروی او روی میز بیضی شکل نشسته بودند، مخاطب قرار دهد.

علی رغم تحرکات هفته های اخیر در محافل سیاسی بین ایران و طرفهای غربی، مذاکرات امروز خارج از تنش بوده است.

پس از یک ساعت و نیم بحث و مذاکره، در وقت استراحت بیست دقیقه ای، نمایندگان آمریکایی حاضر در جلسه با سه همتای ایرانی خود به مذاکرات تک به تک پرداختند.

گفتگوهای تک به تک ایرانیها و آمریکاییها باعث تلطیف جو حاکم و همچنین حیرت دیگر نمایندگان کشورهای 1+5 قرار گرفت.

در زمان صرف ناهار هم گفتگوهای دو طرف ایرانی و آمریکایی در حالی جلب توجه می نمود که نحوه چیدمان میز ناهار، گروه آمریکایی و گروه ایرانی را در کنار یکدیگر قرار داده بود.

هنوز از محتوای مباحث ردو بدل شده بین مقامات ایرانی و آمریکایی در مذاکرات تک به تک اطلاعی در دست نیست، اما آنچه مشخص است، این که آنها با خیال راحت و با اشتیاق چه در جریان مذاکرات و چه در موقع صرف نهار از فرصتها برای گفتگوهای دوجانبه استقبال می کردند.

این در حالی است که شب گذشته  مقام های آمریکایی گفته بودند احتمال نشست دو جانبه مقام های واشینگتن و تهران در گفتگوهای امروز گروه پنج بعلاوه یک در ژنو سوئیس، دور از ذهن نخواهد بود و اگر موقعیت پیش آید، ویلیام برنز، رئیس هیات آمریکایی در مذاکرات ، دیدار رو در رو با سعید جلیلی، رئیس هیات ایرانی را رد نخواهد کرد.

مذاکره ایران و آمریکا، از تابو تا تحقق

پس از ابراهیم یزدی، بهزاد نبوی، محمدجواد ظریف و حسن کاظمی قمی، سعید جلیلی پنجمین نماینده جمهوری اسلامی است که با نماینده دولت آمریکا به مذاکره مستقیم می پردازد.

مذاکره ابراهیم یزدی، وزیر خارجه وقت با طرف آمریکایی در سال قبل از تسخیر لانه جاسوسی و قطع روابط دو کشور بود، بهزاد نبوی در الجزایر به عنوان نماینده امام(ره) درباره پایان گروگانگیری با طرف آمریکایی مذاکره کرد، محمدجواد ظریف در دولت اصلاحات و با هماهنگی مقامات عالیرتبه نظام با دیپلماتهای آمریکایی مذاکره کرد، کمال خرازی در سال 2002 در کنفرانس 8+2 در بن درباره افغانستان با حضور آمریکا شرکت کرد و کاظمی قمی در بغداد درباره امنیت این کشور 4 دور با سفیر آمریکا مذاکره کرده بود.

پس از پایان جنگ در سال 1369، عطاءالله مهاجرانی ایده مذاکره مستقیم با آمریکا را طی یادداشتی در روزنامه اطلاعات مطرح کرد که مورد هجمه شدید قرار گرفت و سید محمد خاتمی نیز در سال 1377 در سازمان ملل برای رودررو نشدن با بیل کلینتون، رییس جمهور وقت آمریکا به دستشویی های سازمان ملل مراجعه کرد.

برخورد نزدیک از نوع سوم

در این حال تهران امروز در تحلیلی نوشت: امروز دور دوم مذاکرات ایران و 1+5 در ژنو انجام می شود حضور بیش از 20 دیپلمات 6 کشور صنعتی در برابر نمایندگان جمهوری اسلامی برای چندمین بار است که رخ می دهد.

ویژگی این دور مذاکرات نسبت به مذاکرات قبل که حدود هفت سال است در پرونده هسته ای جریان دارد و بارها با حضور نمایندگان سه کشور اروپایی و 1+5 در سطوح مختلف شامل وزرای خارجه و معاونین آن ها برگزار شده است اولین تجربه مذاکرات نمایندگان دولت های احمدی نژاد و اوباماست.

نخستین رئیس جمهور سیاه پوست که نماد تغییر در سیاست های خارجی ایالات متحده محسوب می شود، انجام مذاکره مستقیم با ایران را به عنوان شعار اصلی در سیاست خارجی و نشانه تفاوت دیدگاهش با دولت بوش اعلام کرد.

هر چند دولت جرج بوش در چارچوب پرونده امنیتی عراق، چند دور مذاکره سه جانبه را میان ایران و آمریکا و عراق طراحی و اجرا کرد و سال گذشته نیز برنز، معاون وزارت خارجه آمریکا و مسئول پرونده ایران در گفتگوی 1+5 با جمهوری اسلامی شرکت کرد، اما سیاست های تهاجمی بوش نسبت به ایران موجب شده بود تا این مذاکرات پیش از آن که جنبه معامله و تعامل داشته باشد، به محلی برای اتمام حجت میان ایران و شورای امنیت تبدیل شود.

البته اگر دور جدید مذاکره ایران و 1+5 چند ماه قبل و پیش از انتخابات برگزار شده بود، این تفاوت بیشتر به چشم می آمد. اما به اجلاس امروز نیز می توان به عنوان آخرین امید برای جلوگیری از صدور پنجمین قطعنامه شورای امنیت نگاه کرد.

در آن طرف میز که می توان 2+4 نام نهاد، چهار کشور غربی آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان در کنار دو کشور شرقی چین و روسیه قرار دارند که دارای مواضع متفاوتی نسبت به ایران هستند. هر چند با امتیازات مهم اقتصادی، سیاسی و امنیتی که اوباما طی شش ماه گذشته به طرف روسی هدیه کرده است و لغو پروژه سپر موشکی در اروپا آخرین و مهمترین آنها محسوب می شود، دیگر نمی توان بر روی مواضع روسیه نیز حساب زیادی باز کرد و طرف چینی نیز شاید در حد یک رأی ممتنع نسبت به سخاوت ایران در روابط بازرگانی و چشم پوشی نسبت به کشتار مسلمانان سین کیانگ ادای دین کند. انتظار اصلی آن طرف میز این است که ایرانفعالیت های هسته ای خود را به ویژه در بخش گازدهی حدود 6 هزار سانتریفیوژ فعال در نطنز تعلیق کند.

این انتظار اگرچه که مغایر با حقوق روشن ایران در معاهده NPT می باشد، اما از پشتوانه ای به نام چهار قطعنامه شورای امنیت که در چارچوب فصل هفتم منشور سازمان ملل که در آن استفاده از زور در برخی موارد مجاز دانسته شده برخوردار است.

از سوی دیگر جمهوری اسلامی نیز بارها و به صراحت توسط رهبر انقلاب، دکتر احمدی نژاد و سایر مسئولان بر عدم تعلیق فعالیت های هسته ای خود تأکید کرده است. هر چند خبرگزاریهای غربی در هفته های اخیر شایعه معامله جمهوری اسلامی بر سر دریافت حدود 200 کیلوگرم اورانیوم غنی شده بیست درصد در ازای تعلیق گازدهی را مطرح کرده اند، اما به نظر نمی رسد این شایعه رنگ واقعیت به خود بگیرد.

طرح موضوع ساخت کارخانه جدیدی غنی سازی در زمینهای روستای «فردو» که منطقه ای ییلاقی و خوش آب و هوا در جنوب قم می باشد نیز به موضوع حاشیه ای این مذاکرات تبدیل شده است و دو طرف سعی می کنند از آن به عنوان اهرم فشاری در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده کنند.

1+5، سعی دارند با استناد به آغاز مخفیانه احداث کارخانه جدید، اثبات کنند که به دلیل عدم نیاز فعلی ایران به اورانیوم غنی شده برای مصارف صلح آمیز که موجب شده است محصولات کارخانه نطنز نیز در حال حاضر انبار شود، احداث سایت دیگر تنها می تواند اهداف نظامی داشته باشد و رسمی کردن آن، تنها پس از اطلاع ایران از لورفتن پروژه صورت گرفته است.

در مقابل جمهوری اسلامی نیز استدلال می کند که نیاز به 20 هزار مگاوات برق هسته ای در افق 20 ساله نیاز به سوختی 20 برابر توان کارخانه نطنز در حداکثر ظرفیت اسمی خود دارد و بنابراین با توجه به زمان کامل 5 ساله رسیدن کارخانه جدید به ظرفیت اسمی، احداث این کارخانه از یک سو دیرهنگام بوده و از سوی دیگر بسیار زودتر از موقع به آژانس اطلاع داده شده است.

در مجموع می توان گفت که برای مذاکرات ایران و 1+5 سه سناریو وجود دارد.

سناریوی نخست که عقب نشینی جمهوری اسلامی از مواضع قبلی و تعلیق غنی سازی در مقابل امتیازاتی چون خرید مقداری اورانیوم غنی شده 20 درصد برای ادامه فعالیت راکتور تهران و بسته پیشنهادی غرب است.

سناریوی دوم، عقب نشینی غرب از موضع فعلی و صرف نظر کردن از خواسته تعلیق غنی سازی است که شرط توقف پروژه تشدید تحریم ها عنوان شده بود.

سناریوی سوم، پافشاری طرفین بر مواضع قبلی خود یعنی ایستادگی ایران در برابر خواسته فراقانونی شورای امنیت و اصرار غرب بر تشدید تحریم های ایران است که به صورت طبیعی به صدور قطعنامه پنجم شورای امنیت تا ابتدای سال جدید میلادی و پیشبرد پروژه فشارهای اقتصادی و سیاسی خارج از شورای امنیت توسط آمریکا و اروپا می انجامد.

اگرچه به عنوان یک ایرانی امیدواریم سناریوی دوم به وقوع بپیوندد، اما شواهد و قرائن حکایت از عملی شدن برخورد نزدیک میان ایران و 1+5 از نوع سوم حکایت دارد.