آیا ایران بازهم ورق حکم دارد؟

دیپلماسی ایرانی: برخی کارشناسان امور ایران معتقد بودند که برگزاری گفتگوهای ایران و غرب در استانبول به نفع تهران خواهد بود و نزدیکی جغرافیایی ایران و ترکیه موجب خواهد شد که مواضع و نتایج گفتگوها به خواست ایران نزدیک تر باشد.

مطابق تحلیل این کارشناسان باید بگوییم که وقتی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام می کند که ژنو میزبان مذاکرات 1+5 و ایران است، به آن معنی است که مواضع اروپا دورتر از تمایلات ایران و نزدیک تر به خواسته های جبهه مقابل خواهد بود. البته چنین استدلالی برای پیش بینی فضای مذاکرات 9 مهر نه منطقی است و نه کافی. اما آنچه باعث می شود تا بار دیگر بن بست را محتمل‌تر از گشایش در گفتگوها ببینیم، آن بخش از سخنان خاویر سولانا است که از همین حالا دست بالا را گرفته و از تعلیق در برابر تعلیق حرف می زند.

در حالی که اروپا و امریکا راه حل هسته ای مدنظر خود را هم مشخص کرده اند، در سوی دیگر ایران همچنان در خانه اول به سر می برد و بر سر هسته ای نبودن محور مذاکرات 9 مهر چانه می زند.

شواهد موجود و پیشینیه گفتگوها نتیجه چندان متفاوت و امیدوارکننده ای را از نشست آخر هفته پیش رو نمی گذارد. گفتگو عموما زمانی محقق می شود که دو طرف بر سر یک موضوع محوری به توافق برسند و در غیر این صورت نام گفتگو بر آن نمی توان نهاد چرا که هر یک از طرفین موضوعی خاص خود را پیش می کشد و در این صورت، گفتگوها حالتی پیدا می کند که گویی دو ناشنوا با هم صحبت می کنند.

هم از این روست که امریکا و اروپا از روزهایی که قرار 9 مهر را با ایران گذاشتند، تنها به امید مذاکره دوجانبه نمانده و اقدام های پیشدستانه و تقویت کننده ای را برای این روز انجام داده اند. تعامل نزدیک تر با روسیه، نرمش در مقابل ایران (در موضوعات انتخابات و امریکایی های در بند و...) و پشتیبانی نکردن از سیاست های تهاجمی اسراییل علیه تهران از جمله راهکارهایی است که به رهبری امریکا اتخاذ شده تا اجماع مطمئن تری برای برخورد با ایران به وجود بیاید.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اطمینان داده که شش کشور 1+5 به پرونده ایران پایبند هستند و هیچ شکافی در این گروه وجود ندارد. وی با بیان اینکه انتظار ندارد پیشرفتی از سوی تهران در این باره مشاهده شود، اعلام کرده است که اگر تهران از برنامه هسته ای خود صرفنظر نکند، روسیه و چین هم با اعمال تحریم های اقتصادی علیه تهران مخالفت نمی کنند. با خبر جدیدی هم که تهران منتشر کرده و از وجود دومین تاسیسات غنی سازی اش پرده برداشته، روسیه و چین برای مخالفت با تحریم های قوی علیه ایران توجیهی ندارند.

پشتیبانی هایی که برای جبهه گیری 9 مهر علیه ایران آماده شده، این اعتماد به نفس را به سولانا داده است تا فارغ بال از همراهی روسیه و چینی سخن بگوید که همواره به دلیل مناسبات اقتصادی سودمند با تهران از تقابل مستقیم غرب با برنامه هسته ای ایران استقبال نمی کردند و رویکرد محتاطانه و گفتگومحور را توصیه می کردند.

اکنون توصیه های دو برگ برنده سابق ایران جامه عمل پوشانده شده و حجت را بر آنها برای اجماع با چهار کشور دیگر تمام کرده است.

با این شرایط باید دید ایران تا 9 مهر رو به کدام سو خواهد کرد و برای ایجاد شکاف در 1+5 دست به چه اقدام هایی خواهد زد؟ به نظر نمی رسد تهران بعد از پرداختن هزینه های گزاف داخلی و خارجی زیربار تعلیق فعالیت های غنی سازی اورانیوم برود. بمب خبری اخیر نیز ضربه مهلکی به غرب وارد کرده و آنها را مبهوت و عصبانی کرده است.

پیش بینی می شود در جریان مذاکرات، ایران بکوشد مسائل مهم منطقه ای چون بازیگری در فلسطین، لبنان، عراق و افغانستان را به عنوان آلترناتیوی در مقابل موضوع هسته ای مطرح کند و با پذیرفتن نقش هایی در این زمینه غرب را مجاب به عقب نشینی هایی در موضوع هسته ای کند. بسته پیشنهادی ایران نیز با طرح کلیاتی در این باب تلاش داشت با فرافکنی بحث هسته ای، سویه های تازه ای برای مذاکرات معین کند.

این رویکرد نقطه مقابل خواسته های غرب است که محور اصلی را برنامه هسته ای ایران می داند. با این وضعیت آنچه روی کاغذ قابل مشاهده است، بن بستی دیگر میان ایران و غرب و کلید خوردن تحریم های تازه علیه این کشور است؛ مگر اینکه تهران نفس خود را برای این یک هفته پایانی ذخیره کرده باشد و در این فاصله کوتاه یکباره اوج بگیرد و طرف مقابل را مات و مبهوت کند و پشت سر بگذارد.

اعلام وجود دومین تاسیسات غنی سازی در قم، حکم برگی تعیین کننده در آستانه مذاکرات 1+5 و تهران بود که غرب هنوز تصمیم درخوری درباره آن نداشته است.

سوال اینجاست که آیا تاسیسات قم آخرین برگه ایران پیش از داربی آخر هفته بود یا اینکه ورق حکم دیگری هم توی دست دارد ؟ تا 9 مهر فرصتی نمانده و علائم موجود از یک رویارویی تمام عیار حکایت دارد. آیا چین شریک نفتی و گازی ایران که در ماه های گذشته سیطره عجیبی بر بازار این کشور پیدا کرده، این بار دست ایران را نخواهد گرفت؟ آیا ایران حاضر است قدمی به عقب بگذارد؟ آیا غرب ایران هسته ای را با درصد خلوص پایین تر می پذیرد؟