سفر به نیویورک، نامه به ایران

یوشکا فیشر وزیر خارجه سابق آلمان در مقاله‌ای تحت عنوان "شاخه زیتون اوباما برای ایران" در روزنامه انگلیسی گاردین به ایران یادآوری می‌کند که از فرصت پیش آمده برای مذاکره با امریکا بر سر‌برنامه هسته ای اش استفاده کند. او و بسیاری از صاحب نظران غربی دیدگاه مشترکی در ارتباط با شرایط ویژه ای که امروز برای ایران در مذاکره با امریکا پیش آمده است دارند و به طور تقریبی کلیه این افراد نوید ثمر بخش بودن مذاکرات تهران و واشنگتن برای پرونده لاینحل مانده هسته ای ایران را می‌دهند. شاید به تعبیر فیشر تاکید اوباما برای مذاکره با تهران شاخه زیتونی باشد که به دست گرفتنش برای ایران خوش شانسی خواهد آورد.

اما مناسبات تهران و امریکا اکنون در چه مرحله‌ای است؟

ایران همچنان پاسخ شفاف و روشنی به درخواست باراک اوباما نشان نداده اما با استناد به برخی شواهد می‌توان تمایلی برای گفت و گو با ایالات متحده را در برخی محافل داخلی ایران یافت از جمله این‌که بر اساس اخبار داخلی و اظهارات مقامات ایرانی، ایران به طور مرتب رفتار و اظهارات مقامات امریکایی را در مورد خود زیر نظر دارد. این کار به تعبیری می‌تواند با هدف بررسی ابعاد و زوایای تصمیمات مختلف امریکا و یافتن زمینه‌های تعامل میان تهران و واشنگتن فارغ از هرگونه امتیازدهی و حتی تغییر رویکرد از سوی ایران انجام شود.

برخی صاحب نظران بر این باورند که دولت دهم ایران یعنی دومین دولت آقای احمدی نژاد دیگر قصد ندارد زمان را برای مطالعه بر روی این که مذاکره با ایالات متحده امریکا خردمندانه و نتیجه بخش یا غیر منطقی و بی‌ثمر است، صرف کند بلکه راهی دیگر را در دست بررسی دارد میز مذاکره را ترتیب داده و دیپلماتیک پشت میز مذاکره برود.

در سوی دیگر ماجرا، درخواست بی‌پاسخ مانده مذاکره از سوی اوباما فروکش نکرد و همچنان پیگیری می‌شود. رئیس‌جمهور امریکا در اردیبهشت ماه امسال و پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران، نامه‌ای برای رهبری ایران فرستاد که رهبر انقلاب، همان هنگام پاسخ نامه وی را همراه با استدلال‌هایی فرستادند. گفته می شود که به تازگی اوباما در اقدامی دیگر نامه دوم را راهی تهران کرده است که بدون تردید مسئله مذاکره از رئوس این نامه خواهد بود.

اما تهران ضمن سکوت در برابر درخواست‌های مکرر اوباما همواره به وجه دیگری از رویکرد مذاکره کاخ سفید توجه دارد. برای تهران تناقضی آشکار میان حرف و عمل مسئولان کاخ سفید دیده می‌شود، این اعتقاد میان مقامات ایران وجود دارد که امریکایی‌ها از یک سو بر اهمیت گفت و گو با ایران تاکید می‌کنند و از سوی دیگر برای تحریم‌ها و فشارهای بیشتر علیه ایران درحال اقدام هستند.

شاید ایران هنوز میان گفت و گویی که امریکا در موضوع هسته‌ای و مسائل منطقه‌ای بر آن تاکید می‌کند و نگرانی که جامعه جهانی از ماهیت فعالیت‌های هسته ای ایران دارد تفاوتی قائل نیست در حالی که برای امریکا و متحدین غربی این کشور پیدا کردن مسیری که اهداف هسته‌ای ایران را شفاف‌تر کند به همان اندازه اهمیت دارد که داشتن همکاری با ایران برای حل مشکلات منطقه‌ای امریکا دارای اهمیت است.

بدیهی است که تصمیم گیران ایالات متحده برای هر یک از این دو مسئله راهکارهای جداگانه ای دارند و اصل، کسب حداکثر منافع و دفع حداکثر خطرات است.

تلاش برای تغییر موضع امریکا

از سوی دیگر به گفته یکی از دست اندرکاران دولت، محمود احمدی نژاد قرار است برای پنجمین بار به نیویورک سفر کند تا در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل حضور و سخنرانی داشته باشد. این سفر می‌تواند بر خلاف سفرهای قبلی منشا اثری در روابط و مناسبات تهران و واشنگتن باشد چراکه احمدی نژاد قبل و بعد از انتخابات از آمادگی برای مذاکره با باراک اوباما در سازمان ملل متحد سخن گفته بود گرچه شرایط به گونه‌ای نیست که احتمال دیدار و گفت و گوی مقامات دو کشور در حاشیه اجلاس سازمان ملل قوی باشد. ماه ژوئیه امریکا دعوت از دیپلمات‌های ایرانی برای شرکت در جشن‌های چهارم ژوئیه در نمایندگی‌های دیپلماتیک و سفارتخانه‌های آمریکا را پس‌گرفت، ایران طی این مدت با رخدادهای متعدد داخلی مواجه بود، تاخیر در گرفتن دست دراز شده امریکا برای مذاکره، امیدها را کم رنگ کرد و فرصت ایران برای ادامه مذاکرات هسته‌ای رو به پایان است.

با افزودن این موارد به خواسته تهران برای دست یابی به شواهدی مبنی بر تغییر رویکرد امریکا پیش از هر نوع توافق برای مذاکره، می‌توان دریافت که خواست یک سویه برای تعامل و گفت و گو نتیجه نمی‌دهد و باید ورود به عرصه عمل با تمایل هر دو سوی ماجرا باشد. در این میان مقامات ایران نباید چشم وانتظار تغییر موضع یک کشور در برابر خود باشند بلکه بهتر است اقدام برای تغییر دیدگاه طرف‌های مقابل خود را آغاز کنند.