معمر قذافی چهلمین سال کودتایش را جشن گرفت

معمر قذافی رئیس جمهور کودتایی و مادام‌العمر لیبی چهلمین سالگرد به قدرت رسیدن خود را جشن گرفت. قذافی به دستیارانش دستور داده بود، جشن یک‌هفته‌ای چهل سالگی به قدرت رسیدنش، باید از تمام جشن‌های سراسر تاریخ بی‌نظیرتر و زیباتر و حتی مجلل‌تر از مراسم گشایش المپیک چین باشد. ۳۵۰۰ رقصنده، آتش‌بازی‌های عظیم، برنامه‌های تفریحی لیزری، اپرایی در مدح ۱۲ هزار سال تاریخ لیبی که بیشترین تاکیدش بر ۴۰ سال اخیر است، گروه موسیقی سازهای بادی از ۱۸ کشور جهان و بسیاری برنامه‌های سرگرم‌کننده دیگر در کنار نوشیدنی‌های رنگارنگ خارجی، گل‌های معطر، گران هلندی، فرش‌های نفیس دستباف ایرانی و مبل‌های گران‌قیمت ایتالیایی همگی در کنار هم جمع شدند تا یاد کودتای معمر قذافی را در اول سپتامبر سال ۱۹۶۹ گرامی بدارند.

طرابلس پایتخت لیبی مرکز این جشن‌ها بود. در پارک سبز این شهر ۷۵۰ هزار نفر جمع شدند تا شاهد بزرگ‌ترین جشن جهان باشند.

در سراسر دنیا تا کنون هیچ شخصیت سیاسی به اندازه‌ای معمر قذافی، در سال‌هایی این‌قدر طولانی نتوانسته توجه جهانی را به ماجراجویی‌های بزرگ و کوچک خود جلب کند. اعلام انقلاب سبز، منحل کردن دولت قانونی، سازماندهی و تامین مالی گروه‌های تروریستی در سراسر جهان، تهیه و نگهداری سلاح‌های کشتار جمعی، تمایل به رهبری جهان عرب و تمایل به رهبری قاره افریقا بخشی از منویات سیری‌ناپذیر رئیس جمهوری لیبی است. اکنون هم که با دنیای غرب آشتی کرده، عقد قراردادهای اقتصادی پرسود با کشورهای غربی و افریقایی او را در مرکز توجه همگان قرار داده است. اما با این حال همچنان با افکار قدیمیش زندگی می‌کند. در حالی که زندان‌هایش پر است از زندانیان سیاسی و خانه‌های مردمش در غم ناپدید شدن مردان و زنان متهم به براندازی حکومت دیکتاتوری او سال‌هاست که سوگوارند.

۴۰ سال پیش سرهنگ قذافی ۲۷ ساله در جریان یک کودتا به قدرت رسید و ملک ادریس پادشاه وقت را از سریر سلطنت به زیر کشید. او به مردم کشورش قول برقراری سیستمی سوسیالیستی و دمکراتیک بر اساس مبانی تفکرات اسلامی داد.

اما معمر قذافی پس از کسب قدرت آن هم به آن سادگی به دیکتاتوری تمام عیار تبدیل شد. حتی در سال‌های دهه ۱۹۷۰ که او رسما همه پست‌های دولتی‌اش را واگذار کرد، این قدرت یگانه در کشور وجود داشت. او که خود را از همان ابتدای به قدرت رسیدن رهبر انقلاب معرفی می‌کرد به همراه سازمان‌های امنیتی‌اش، کنگره‌های خلق را در سراسر کشور زیر نظر گرفت؛ کنگره‌هایی که مثلا قرار بود به مسائل مردم رسیدگی کنند. در لیبی انتقاد از رژیم ممنوع است، حقوق بشر در این کشور به هیچ وجه رعایت نمی‌شود و برخورد با شهروندان افریقایی که به لیبی مهاجرت کرده‌اند بسیار خشونت‌بار است. این در حالی است که قذافی از سال 1994 به بعد رفته رفته خود را از دایره کشورهای عربی بیرون کشید و خود را قبل از آن که یک شهروند عرب بداند، یک شهروند آفریقایی می‌داند. اگر به لباس‌ها و تزئینات محل کارش نگاه کنیم مدال‌ها، لباس‌ها و دکورهای منقش به قاره آفریقا را بسیار می‌بینیم.

لیبی یک کشور نفت‌خیز با جمعیت کم است. در دهه ۱۹۷۰ این کشور توانست با افزایش پول‌های بادآورده نفتی به ثروتی هنگفت دست یابد. ثروتی که البته اختیارش در دستان شخص معمر قذافی است. به قول فهمی هویدی روزنامه‌نگار مشهور مصری، قذافی هیچ گاه در خواب هم نمی‌دید این قدر ثروت و تا این مرتبه قدرت داشته باشد.

میلیاردها دلار پول نفت در بانک‌های لیبی جمع شدند تا قذافی بهتر بتواند به رویاپردازی با این همه پول بپردازد. در دهه ۱۹۸۰ با انفجار در یک دیسکوتک در شهر برلین و کشته شدن دو شهروند امریکایی، لیبی در مظان اتهام قرار گرفت و روابط کشورهای غربی با لیبی به شدت تیره شد. رونالد ریگان رئیس جمهوری وقت ایالات متحده امریکا قذافی را یک "دلقک دیوانه" و "سگ هار" نامید. چند ماه پس از انفجار برلین، جنگنده‌های هوایی امریکا شهرهای طرابلس پایتخت لیبی و بن‌غازی را بمباران کردند. قذافی هم در عملی تلافی‌جویانه انفجار هواپیمای پان‌امریکن امریکا را بر فراز لاکربی در اسکاتلند و یک هواپیمای فرانسوی را برنامه‌ریزی کرد. اگر چه شورای امنیت سازمان ملل متحد لیبی را محکوم کرد، اما قذافی حاضر به تحویل مظنونان حملات به این دو هواپیما نشد. لیبی به تدریج در انزوایی جهانی قرار گرفت و اقتصاد این کشور به شدت آسیب دید.

در پایان دهه ۱۹۹۰ که با به قدرت‌رسیدن نوجمهوریخواهان در امریکا هم‌زمان بود، تغییرات در سیاست لیبی نیز آشکار شد. . او مظنونان به ترور در لاکربی را تحویل داد، از اعمال تروریستی که زمانی با حمایت وی همراه بود اظهار ندامت و پشیمانی کرد و در سال ۲۰۰۳ حتی برنامه‌های اتمی و تولید سلاح‌های کشتار جمعی خود را نیز پایان داد. وی اگر چه سال‌ها در فهرست محور شرارت ایالات متحده و غرب قرار داشت، در پی این اقدام از این فهرست خارج شد. سازمان ملل و اتحادیه اروپا به تمام تحریم‌ها علیه لیبی پایان دادند، کشورهای غربی به تکاپو افتادند تا از بازار پر درآمد لیبی به نفع خود استفاده کنند، قراردادها بسته شدند و باز بر شهرت قذافی افزوده شد. اکنون معمر قذافی، پس از چهل سال اگرچه هنوز چون گذشته در محافل جهانی با اونیفورم‌های نظامی یا با تن‌پوش‌های بلند افریقایی و عینک‌های آفتابی متعدد، که نشانه‌ای از این رهبر عرب آفریقاست، ظاهر می‌شود، دیگر دندان‌های تیز گذشته‌اش را برای کشورهای جهان به نمایش نمی‌گذارد. اگر چه این دندان‌ها هنوز برای مردم چهل سال استبداد کشیده لیبی همچنان تیز است.