عقب نشینی تاکتیکی ایران و خیز بلند برای سفر نیویورک

تمایل ایران به بازگشت به گفتگوها با گروه 1+5 روز سه شنبه از طریق زیرنویس در شبکه بین المللی پرس تی وی اعلام شد. انتشار چنین خبری در قالب زیرنویس آن هم پیش از پخش نشست سعید جلیلی و درست در فاصله یک روز مانده تا نشست فرانکفورتی ها نشان دهنده این است که ایران در برهه کنونی آماده پیشروی نیست اما می کوشد با کمترین تلفات ممکن دست به عقب نشینی بزند.

دقایقی پس از عبور این خبر از زیر صفحه ای که برنامه های شبکه پرس تی وی را نشان می داد، خبرگزاری رویترز این عبارت را روی خروجی خود قرار داد: "ايران آماده است که گفت‌وگوهاى هسته‌اى را با قدرت‌هاى جهانى (1+5) از سربگيرد." بعد از آن نیز اظهارات سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی پخش شد که در گفتگویی غیرمنتظره با خبرنگاران از ارائه بسته‌ هسته ای جدیدی با هدف تحقق عدالت، پيشرفت و صلح در عرصه‌ بين‌المللى خبر می داد.

دبير شوراى‌ عالى امنيت ملى بنا به سنتی که مقامات بلندپایه ایران بعد از وقایع دو ماه گذشته از آن تبعیت می کنند، موضع ایران را در عرصه بین المللی کماکان مقتدرانه توصیف کرد اما گفت آماده همکارى براى رفع نگرانى‌هاى مشترک در عرصه‌ بين‌المللى است.

سعيد جليلى کوشید دلیل توقف مذاکرات را تا امروز، ناشی از مشکلات طرف مقابل و همچنین لزوم به روز کردن بسته پیشنهادی ایران عنوان کند. او درباره اینکه چرا در فاصله چند روز مانده به نشست فرانکفورت ابتدا خبرهای بازرسی از تاسیسات اراک و نطنز شنیده می شود و سپس خبر تمایل ایران به گفتگو با غرب منتشر می شود، توضیحی ارائه نکرد.

جليلى در نشست خبری اش زبان گویای طرف مقابل نیز شد و دلايل غرب را براى توقف گفت‌وگوها یکی بحران گرجستان و دیگر، بحران اقتصاد جهانى و انتخابات رياست‌ جمهورى امريکا ذکر کرد.

او بدون اشاره به انتظار ایران برای ورود محمود احمدی نژاد به دور دوم ریاست جمهوری، تنها به ذکر دلایل بیرونی برای توقف مذاکرات بسنده کرد و گفت: "با توجه به گذشت يک سال از ارائه نخستين بسته پيشنهادى و وقوع تحولات جديد در عرصه جهانى، ايران اعلام کرد بسته خود را به ‌روز خواهد کرد."

اوايل ماه آوريل بود که گروه 1+5 (پنج عضو دائم شوراى امنيت به ‌اضافه آلمان) به ايران توصیه کردند براى بررسى برنامه هسته ‌اى خود پشت ميز مذاکرات بازگردد. آن زمان مقارن بود با اوج گیری رقابت های انتخاباتی در ایران و دولت می دانست که برای بازگشت قدرتمندانه به مذاکرات نیاز به کسب قدرت بیشتر در داخل دارد. شاید کسی تصور نمی کرد که قدرت یابی احمدی نژاد در داخل مترادف با حذف جریان های سیاسی و تحمل هزینه های بالا از سوی نظام باشد؛ هزینه هایی که حالا موجب شده است تا مسئولان ایرانی در خطابه های بین المللی خود از رسم الخطی یکسان استفاده کنند و در ادبیاتشان موظف به گنجاندن واژه هایی چون اقتدار و پشتوانه مردمی و رای 40 میلیونی و... شوند.

غرب با همه اطلاعی که از وضعیت کنونی ایران دارد، می بایست نشست خبری اخیر جلیلی را به دیده خوشبیانه تری نگاه کنند. رابرت گیبس سخنگوی کاخ سفید واکنش نسبتا سردی به سخنان دیروز دبیر شورای عالی امنیت ملی نشان داد. او با وجودی که اعلام کرد دولتش از هر گونه پیشنهاد تازه برای ازسرگیری گفتگوها استقبال می کند، این را نیز به صراحت گفت که هنوز سخنان قانع کننده ای از سوی ایران در این باره نشنیده است.

با این حال سخنگوی کاخ سفید تاکید کرد که آمریکا و متحدانش هنوز امیدوارند که ایران از پیشنهاداتی که در ماه آوریل سال گذشته به تهران ارائه شده استفاده کند.

اگرچه شکستن سکوت از سوی ایران و گزارش نسبتا ایرانی تر آژانس انرژی اتمی، امکان اعمال تحریم های شدید علیه این کشور را کاهش داده است اما به نظر نمی رسد که امریکا و اروپا از موقعیت تضعیف شده ایران و چالش های درونی آن به راحتی بگذرند و از فشارهایشان بکاهند.

غرب نیک می داند که ایران با گذر از بحران های داخلی به بازیابی قوای از دست رفته اش در داخل و خارج - به خصوص منطقه خاورمیانه - می پردازد و آن زمان، دیگر فرصتی برای گرفتار کردن ایران در گوشه رینگ وجود ندارد.

نتیجه دیگری که عقب نشینی فعلی ایران در پی دارد، رفع موانع احتمالی از سر راه سفر محمود احمدی نژاد به نیویورک است. او تصمیم خود را برای سفر مورد علاقه اش به نیویورک در روزهایی اعلام کرد که نرمش هایی ظاهری در رفتار بین المللی ایران پدید آمده است؛ عکس آنچه در داخل بروز می یابد.

محمود احمدى نژاد روز دوشنبه اعلام کرد که عزمش را براى سخنرانى در نشست سالانه‌ مجمع عمومى سازمان ملل در 23 سپتامبر جزم کرده است. اگر تا دیروز گفته می شد که این سفر همزمان است با فشارهای بين المللى براى اعمال تحريم های تازه علیه ایران، حالا می توان احتمال داد که این سفر با تردیدها و تعویق های تازه در بحث های هسته ‌اى توام باشد.

نیویورک شهر مورد علاقه احمدی نژاد است. شاید اگر قرار باشد روزی با هماهنگی مجلس مقر سازمان ملل را به تهران بیاورد، دستور بدهد که آن را با نیویورک بیاورند. او برای نشست امسال حرف های بسیاری برای گفتن دارد که طرح آنها مستلزم عقب نشینی های نسبی در امور هسته ای بوده است. حالا بعد از صحبت های جلیلی، زمینه برای ظهور احمدی نژاد در نیویورک آماده تر از قبل به نظر می رسد.

احمدى نژاد به طور متوالی پس از انتخابات سال 2005 در نشست سازمان ملل شرکت کرده است. سخنرانى ‌هاى او در نيويورک همگی جنجالى و خبرساز بوده و عموما با اعتراض های داخلی و جهانی روبرو شده است. اما هر که از جنجال و خبرسازی بپرهیزد، محمود احمدی نژاد با آغوش باز از آن استقبال می کند چرا که خط و نشان کشیدن در خاک امریکا را نوعی اعمال قدرت و حضور در راس اخبار دنیا می داند.

دنیا دیگر باید فهمیده باشد همان گونه که تحت تعقیب بودن یکی از وزیران پیشنهادی احمدی نژاد موجب مشروعیت و قدرت یابی اش می شود، جنجال های نیویورکی هم به بخشی از ایدئولوژی های احمدی نژاد جامه عمل می پوشاند و توهم اقتدار و رویارویی با ابرقدرت ها را در او تقویت می کند. در این باره بیشتر خواهیم نوشت.