فرصتی که افغانستان دارد و ایران داشت

انتخابات در امریکا نه از جهت برگزاری که از جنبه نتیجه، یکی از متفاوت ترین انتخابات تاریخ لقب گرفت. نطق تاریخی باراک اوباما در روز پیروزی اش که از روند رو به رشد جامعه امریکایی تا رسیدن یک شهروند سیاهپوست به مقام ریاست جمهوری سخن می گفت، زوایایی از این رویداد متفاوت را پیش رو گذاشت.

متفاوت بودن ریاست جمهوری اوباما تنها به پوست رنگین او برنمی گشت. او با شعار تغییر شروع کرد و اگر با اندکی تسامح، "تفاوت" را هم‌خانواده یا زمینه ساز "تغییر" تلقی کنیم باید اذعان کنیم که سیاست های دموکراتیک باراک اوباما نه فقط در امریکا که در نقاط مختلف جهان در حال پیاده شدن است.

تکمه Reset را که هیلاری کلینتون به سرگئی لاوروف تقدیم کرد، آغازگر بخش عمده ای از تغییراتی بود که یک سرش تا امریکا و متحدانش و سر دیگرش تا روسیه و منافعش را دربر می گرفت.

اما امریکا و روسیه با همه بزرگی و فاصله ای که با جهان سومی ها دارند، انتظار برای انتخابات 22 خرداد ایران را کتمان نمی کردند؛ انتخاباتی که با خود حوادث گوناگونی به همراه آورد و به رویدادی فراتر از انتخابات بدل شد. بعد از معرفی دوباره محمود احمدی نژاد به عنوان رییس جمهور، نگاه ها در داخل و خارج آن قدر معطوف حواشی انتخابات بود که مسائل بسیاری را به باد فراموشی سپرد.

انتخابات ایران توجه رسانه ها و افکار عمومی جهان را از جنبه های مختلف برانگیخت و کم کم به وادی موضوعات انسانی، حقوق بشری و حتی چالش های دینی کشیده شد. این انتخابات با اخبار ضد و نقیض و پنهان کاری ها و ستیزه گری هایی که همراه آورد پا را از مرزها فراتر گذاشت و به نگرانی هایی نزد همسایگان دامن زد.

انتخابات ایران با اعتراض گسترده مردم و ادعای وقوع تقلب گسترده، بعد از دستگیری چند تبعه خارجی و اتهام زدن به چند کشور اروپایی - تحت عنوان دخالت در امور داخلی - وارد فاز تازه ای شد و عملا به موضوعی بین المللی تبدیل شد. انتخابات ایران همچنین موجب شد تا نگاه افغان ها به برگزاری دور دوم ریاست جمهوری در کشورشان نگاهی حاکی از ترس و تردید باشد و احتمال وقوع تقلب و سوءاستفاده های دولتی، احتمالی نزدیک به صددرصد. احتمال ممکن، این روزها به بی اعتمادی های گسترده در افغانستان رسیده و ذهن و روان سیاسیون این کشور را تحت تاثیر قرار داده است.

با شمارش 35 درصدی آرا مشخص شده است که حامد کرزی از دیگر کاندیداها پیش افتاده و از عبدالله عبدالله دورتر و به کاخ ریاست جمهوری نزدیک تر می شود. با این حال ادعاهای طرح شده از سوی رقیب اصلی کرزی و نیز برخی نامزدهایی که شکست شان قطعی است، باعث شده تا فضای غبارآلودی بر افغانستان حاکم شود.

رییس کمیسیون مستقل انتخابات دیشب اعلام کرد، از مجموع آرایی که مردم افغان در صندوق های رای دهی انداخته اند تاکنون 2140643 رای شمارش شده که مجموعا 35 درصد محلات رای دهی از تمام ولایات را شامل می شود.

شمارش این تعداد آرا نشان می دهد که حامد کرزی از دیگران پیشی گرفته و شمارش مابقی آرا هم - با توجه به مناطق باقی مانده - به نفع او پیش خواهد رفت. هر چه از زمان شمارش آرا می گذرد و هر چه به پایان موعد مقرر نزدیک تر می شویم، بدبینی ها و توهمات هم بیشتر شده و مشروعیت انتخابات زیر سایه احتمال تخلف ها و تقلب ها فرو می رود.

می شود گفت زمانی که "وحید عمر" سخنگوی ستاد انتخاباتی کرزی از نتیجه فعلی ابراز رضایت می کند و می گوید "ما هیچ گونه سوء ظنی نسبت به نتایج انتخابات و شمارش آرا نداریم و مطمئنا انتخابات را خواهیم برد"، می توان این را هم برداشت کرد که جناح رقیب و هوادارانش به همین میزان تشکیک دارند و هر چه به پایان شمارش آرا نزدیک می شویم، بر بی اعتمادی و بدبینی هایشان افزوده می شود.

در این میان، نامزدهای کم رای نیز از فضای موجود استفاده کرده و برای کسب امتیاز یا وجهه سیاسی، از تقلب در برخی ولایات دم می زنند و با این وسیله، باد بر آتش می زنند.

اگر کمیسیون انتخابات و ناظران خارجی نتوانند شبهه های موجود را رفع کنند، باید به حال فضای دو قطبی پس از انتخابات - نظیر آنچه در ایران رخ داد - و دوام بی اعتمادی و رخنه آن در افکار عمومی فکری بکنند؛ بازهم نظیر آنچه در ایران رخ داد.

شاید ریچارد هالبروک بر اساس تجربه ایران بود که به انتقاد از کرزی پرداخت و توجه او را به تقلب های رخ داده در حین برگزاری انتخابات جلب کرد و برای جلوگیری از درغلتیدن به بحران های مشابه ایران، پیشنهادی به او داد که کرزی را به ترک میز شام واداشت.

آنچه افغانستان امروز را از ایران امروز متمایز می کند، این است که دولت کرزی و متحدان غربی اش همچنان فرصت دارند تا از ریزش اعتماد عمومی به حاکمیت جلوگیری کنند و برای جلب رضایت نامزدها و مردم و قطع کردن ریشه خطاها و قصورات دست به عمل بزنند. فرصتی که تا پایان زمان شمارش آرا در اختیار افغانستان است، هم ظرفیت آسیب پذیری بیشتر را دارد و هم امید به ترمیم نقاط ضعف را افزایش می دهد. چنین فرصتی برای ایران وجود داشت و امروز ندارد و افغانستان می تواند با نگاه به هزینه هایی که شامل حال همسایه اش شده، راهی را برود که پایانی متفاوت از سرنوشت ایران داشته باشد.