وحدت در کثرت

چهارده قرن از بعثت پیامبر گرامی اسلام می گذرد و جوامع اسلامی با زبان ها و فرهنگ ها و فرقه های گوناگون در سراسر جهان پراکنده اند و در عین پراکندگی و کثرت شان، عنوان جماعت مسلمان یا جامعه اسلامی را بر خود دارند.

بعثت پیامبر اسلام نقطه عطفی در تاریخ زندگی بشریت و فصل نوینی در حیات مدنی انسان ها بود. حضرت رسول در روزگار و سرزمینی به نبوت رسید که عدالت و آزادی و کرامت انسانی زیر گرد فراموشی رفته بود و جهان نیازمند احیاگر و متذکر و مبشری بود تا خفتگان و خفته های درون انسان را بیدار کند.

پیامبر به نام پروردگارش راه به دل ها یافت و در زمانه خشونت و بردگی و اسارت نفس یادآور رافت و مهربانی و آزادگی شد.

راهی که محمد (ص) رفت به مدینه رسید و به مدینه فاضله ای برای مسلمانان در همه زمان ها و مکان ها تبدیل شد. مسلمانان پس از رحلت رسول اکرم تا امروز در جستجوی آرمانشهر برساخته حضرت بوده اند که آن را بر عدل و مهر و آزادی استوار کرده بود، بر وحدتی در عین وجود کثرت.

وحدت اسلامی در آغاز با عقد قراردادهایی بین گروه ها و اقوام مختلف حاصل آمد. پيامبر اکرم برای بنا ساختن مدينه اسلامی به بستن پیمان های برادری و برابری میان مسلمان و غیر مسلمان و تیره ها و طوایف گوناگون پرداخت و ناب ترین شیوه زندگی ذیل قوانین اسلامی را به ظهور رساند. اين پيمان‏هاست که موجب می شود تا اطلاق وحدت اسلامى را به کار ببریم و آن را سرلوحه تصمیمات سیاسی و اجتماعی جوامع مسلمان بدانیم.

به یاد آریم پيمان‏ نامه عمومى مدينه را که نخستین قراردادى بود که بين پيامبر و قبايل يثرب بسته شد و می توان آن را نخستين قانون اساسى اسلامی جهان‏ دانست. آن حضرت بعد از رسیدن به مدینه و برای برقراری جامعه اسلامی، به تدبير (یا بهتر بگوییم سیاست) وحدت آفرین روی آورد و همبستگى و همزیستی را در عین کثرت قبایل موجود، سرلوحه برنامه های خود قرار داد.

آشتی ميان قبايل درگير، شناخت حقوق فردی و اجتماعى يهوديان و تضمین حقوق مهاجران مسلمان محصول پيمان وحدت آفرینی بود که از سياست پیامبر اکرم ریشه می گرفت.

در آن عهدنامه تاريخى که طرف خطابش يهوديان مدينه بودند، به مواردی برمی خوریم که صبر و درایت و رهبری محمد (ص) را در برقراری جامعه اسلامی به الگویی دائمی بدل کرده است. اینکه مسلمانان و يهوديان امت واحده‏اند و مانند يک ملت در مدينه زندگى خواهند کرد و هر يک دين خود را دارند، اینکه در قبال يهوديان هم‏پيمان، همراهى و کمک خواهد شد و وقتى مسلمين آنها را به مصالحه مى‏خوانند يهوديان بايد بپذيرند، اینکه مسلمان و يهود هر دو بايد علیه کسانى که با اين قرارداد به مخاصمه برمى‏خيزند مبارزه کنند، اینکه هر دو بايد با يارى يکديگر در برابر مهاجمان به يثرب بجنگند...

و پیمان هایی میان اقوام و قبایل مسلمان؛ که کثرت و فزونی‌شان به اندازه ای بود که به راستی ایجاد وحدت و یکدلی میان آنها می توانست مصداق معجزه محمد باشد.

در چنین سرزمین پر از خشونت و تفاوت و نفاق و کینه و دشمنی، پیامبر اسلام لقب پیامبر رحمت را می گیرد و امتی واحد با حفظ کرامت و شان همه اقوام و ادیان تشکیل می دهد و چنان بر زمین استوارش می کند که امروز جمعیت میلیاردی مسلمانان، سالروز بعثتش را جشن بگیرند و به نشانه همدلی و برادری دست یکدیگر را بفشارند.

اگرچه مسلمانان جهان امروز از چین تا خاورمیانه و از آفریقا تا اروپا در شرایطی به سر می برند که از سوی حاکمان مسلمان یا غیرمسلمانشان در معرض تهدیدها و ستم ها قرار دارند اما یاد پیامبر و مشقت های او در برقراری آرمانشهر اسلامی همچنان امیدها را زنده نگه می دارد و قدم ها را محکم و اراده ها را پولادین می سازد و سوسوی امید به بازگشت برابری و رافت اسلامی را در عین وجود کثرت، یک لحظه خاموش نمی کند.