بررسی انديشه دينى در جهان اسلام در همايش علامه اقبال

در این همایش آراء و دیدگاه های اقبال از منظرهای مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از میهمانان و میزبانان این نشست می توان به چهره های زیر اشاره کرد: دکتر جاوید اقبال (فرزند اقبال لاهوری)، فتح ملک (رئیس فرهنگستان ادب پاکستان)، افتخار عارف (رئیس مرکز تحکیم زبان اردو)، محمود الحسن بت (برگزارکننده همایش و رئیس دانشگاه اقبال اسلام آباد)، سلیم مظهر (معاون دانشگاه پنجاب)، دکتر شاهد اقبال اکرام (رئیس بخش اقبال شناسی دانشگاه اسلام اباد)، دکتر اکرم اکرام (از اساتید زبان فارسی دانشگاه پنجاب)، معین الدین نظامی (رئیس بخش فارسی دانشگاه پنجاب) و مرتضی صاحب فصول رایزن فرهنگی ایران، ماشاءالله شاکری سفیر ایران در اسلام آباد، دکتر غلامعلی حداد عادل و دکتر محمد بقایی ماکان از ایران.

در میان سخنرانانی که اغلب درخصوص پیوندهای زبانی دو کشور ایران و پاکستان و وجوه ادبی و اندیشه گی علامه اقبال صحبت کردند، محمد بقایی با موضوع "بازسازی اندیشه دینی در دنیای اسلام از نگاه اقبال" سخنرانی کرد.

وی مسائل مهم جهان اسلام را از منظر اندیشه های اقبال لاهوری مورد بحث قرار داد و ضمن بررسی چالش هایی که در این سال ها میان افراط گرایان اسلامی و جهان وجود دارد، به این نتیجه رسید که جوامع مسلمان با در پیش گرفتن ستیزهای بی پایانی که در حال حاضر الگوی اصلی افراط گرایان دینی در کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان و عراق شده، راه به جایی نخواهد برد و آنچه می تواند شکوه و شوکت گذشته دنیای اسلام را به آن بازگرداند، در ابداع، آفرینش و بکار گرفتن نیروهای عقلی است.

وی بزرگ ترین سوال اقبال را "ای اقوام شرق پس چه باید کرد؟" عنوان کرد و افزود: پاسخ او به این سوال بزرگ - که در آن بطور ضمنی تاسف اش را از انحطاط دنیای اسلام بر زبان می آورد - این است که تفوق دنیای اسلام و نایل آمدن به افتخاراتی که در گذشته داشته، تنها در آفرینش و ابداع است. او متاسف است از اینکه در جهان اسلام چهره هایی مانند غزالی، فارابی، ابن سینا، سهروردی، عطار و مولانا به وجود نمی آیند.

بقایی ماکان با اشاره به گذشت 70 سال از فوت علامه اقبال گفت: در این مدت ما همچنان با سخن گفتن از او، درواقع مشغول دوره کردن یک اندیشه هستیم. پرسش اینجاست که چرا در دنیای اسلام چهره های بزرگ مانند دنیای غرب مدام رخ نمی نمایند؟

این محقق تاریخ و اندیشه در ادامه به وظایف رهبران دینی جهان در قبال حوادثی چون تروریسم و کشتارها پرداخت و تاکید کرد که رهبران دینی می بایست نگاه جدیدی به دنیا داشته باشند و این دست حرکات افراط گرایانه را محکوم کنند.

در این مراسم غلامعلی حدادعادل نیز به پیوندهای دو ملت ایران و پاکستان از طریق اقبال لاهوری و زبان فارسی اشاره کرد و گفت: اقبال دست دو ملت ایران و پاکستان را درهم گذاشت.

حداد عادل ادامه داد: پيام مهم اقبال و سخن اصلى او با جهانى که ما در آن زندگى مى کنيم ضرورت اعتقاد به خداست. اقبال اگر امروز وضع جهان اسلام را مشاهده مى کرد نه تنها تک تک مسلمانان را به منزله يک انسان به خود شناسى دعوت مى کرد بلکه جامعه جهانى اسلام را به شناخت هويت جمعى و حفظ استقلال اعتقادى و فرهنگى و سياسى خود فرا مى خواند.