آزمایش آموزنده کره شمالی

پیشتر در یادداشتی آورده بودیم که رویکرد چند جانبه گرایانه در اعمال فشارهای سیاسی و اقتصادی به کشورهایی که خارج از چارچوب های مدنظر غرب حرکت می کنند، در مورد کره شمالی شفاف تر و صریح تر بوده است. کره شمالی از سایر کشورهای تحت تحریم و زیر فشار غرب چند گام جلوتر است و می تواند به سان آینه ای، حوادث و سرنوشت آتی این گونه نظام ها را بازتاب دهد.

کره شمالی پیشتر پذیرفته بود در برابر کمک های انسان دوستانه، ارسال نفت و تضمین های امنیتی برنامه هسته ای خود را متوقف کند. اما پس از اينکه آمريکا اعلام کرد کمک انرژى به این کشور به دليل بى‌نتيجه ماندن گفتگوهاى تاييد صحت گزارش‌هاى هسته‌اى اين کشور متوقف شده، پيونگ ‌يانگ نیز تهديد کرد که روند خلع سلاح هسته‌اى اصلى خود را کاهش مى‌دهد.

پس از به بن رسیدن مذاکرات کره شمالی اعلام شد که پنج کشور مذاکره کننده (روسيه، چين، ژاپن، آمريکا و کره جنوبى) توافق کرده اند مادامی که پيشرفتى درباره پروتکل تاييد صحت فعاليت ‌هاى پيونگ يانگ حاصل نشود، انتقال سوخت به این کشور در آينده صورت نخواهد گرفت.

آمریکا اين سیاست را يک اقدام در برابر اقدام توصیف کرده و گفته بود: مقام های کره شمالى باید بدانند در صورت عدم حصول پروتکل تاييد، انتقال سوخت انجام نخواهد شد.

روی همین اصل آنچه ادامه پیدا کرد، اعمال سیاست های سفت و سخت و در تنگنا گذاردن کره شمالی از لحاظ اقتصادی و انرژی بود تا این کشور مجبور به پذیرش حدودی شود که مورد نظر کشورهای مذاکره کننده است.

قرار بود این روند تا از میان برداشته شده نگرانی دولت های همسایه و آمریکا و روسیه و عقب نشینی کره شمالی از مقاصد نظامی اش تداوم داشته باشد. اما آنچه امروز رخ داده است جز بی ثمری تلاش های دیپلماتیک و فشارهای چند سویه به رژیم دیکتاتوری پیونگ یانگ نبوده است.

کره شمالی میدان آزمون و کارگاهی برای کشورهایی است که در کشاکش هایی مشابه به سر می برند. از آنجا که کره شمالی از سایر دولت هایی که آمریکا تهدیدشان می خواند، جلوتر است و سابقه ای دیرین تر دارد، آنچه را که پیش آمده است می توان مرور کرد و تاثیر سیاست های دو طرف را در تعمیق بحران مورد ارزیابی قرار داد. البته این نکته قابل گفتن است که بخشی از آنچه معضل پیونگ یانگ و سایر دشواری های جهانی را برای آمریکا رقم زده، حاصل سیاست های دولت نومحافظه کار جورج بوش بوده است.

به هر روی بامداد امروز ژاپن عبور راکت کره شمالی را از آسمان کشورش تائید کرد. نگاه ایران به این پرتاب نگاهی معنادار و گفتار باراک اوباما درباره فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی گفتاری معنادارتر است. پیونگ یانگ با وجود هشدارهای همسایگان و آمريکا موشک خود را آزمایش کرد. شوراى امنيت قرار است امروز جلسه ای اضطرارى در اين باره تشکيل دهد. يکى از سخنگويان وزارت امور خارجه آمريکا گفته است: "کره شمالى يک موشک پرتاب کرده اما ما هنوز از نوع موشک آزمايش شده بى اطلاع هستيم." با این حال بر اساس آنچه بى بى سى نوشته است، باراک اوباما رئيس جمهورى آمريکا گفته است که کره شمالى يک موشک دوربرد تائپودونگ 2 را آزمايش کرده است.

دولت کره شمالى پيشتر اعلام کرده بود که در این هفته يک ماهواره مخابراتى را به مدار زمين پرتاب خواهد کرد. مناقشات بر سر این پرتاب ادامه داشت و کشورهای همسایه و نیز کره جنوبی و آمریکا به صراحت در این باره از پیش موضع گیری کردند ولی با این وجود پیونگ یانگ از مقاصد خود چشم پوشی نکرد و در تنگ ترین شرایط ممکن، جنگ سرد و تهدیدی تازه را به راه انداخت.

آمریکا اعلام کرده است که در برابر این حرکت، واکنش و اقدام لازم را صورت می دهد و اجازه نمی دهد که امنیت این منطقه از آسیا دستخوش تهدیدات کره شمالی واقع شود. کره جنوبى هم اعلام کرده که برخوردی جدى با اين اقدام تحريک آميز خواهد داشت. با این وصف می توان گفت هر اقدامی از سوی آمریکا، روسیه، کره جنوبی و ژاپن، تصویری گویا از نحوه برخورد با چالش هایی از این دست را پیش رو می گذارد.

این نخستین و آخرین معضل غرب در جهان نیست. رئيس جمهور آمريکا در کنفرانس مطبوعاتى خود در استراسبورگ فرانسه - در کنفرانس سران ناتو - وجود رقابت‌هاى هسته‌اى را در خاورميانه غیر قابل تحمل خواند و از لزوم تلاش برای دستيابى به جهانى عارى از تسلیحات هسته‌اى سخن گفت.

وى ضمن دعوت از روسيه برای همکارى با آمريکا درخصوص جلوگيرى از پیشرفت هسته ای ايران اعلام کرد که می توان به ایران اجازه‌ استفاده‌ غيرنظامى از توان هسته‌اى را داد اما نمى‌توانيم اجازه دهيم که رقابت‌ تسليحاتى در خاورميانه وجود داشته باشد. این سخنان و متعاقب آن آزمایش موشکی کره شمالی حکایتگر آن است که نظارت یکسویه و فشارهای چند جانبه بر امثال کره شمالی نه تنها کارآمد و نتیجه بخش نبوده بلکه حتی به رشد رقابت های هسته ای نیز منجر شده است.

آزمایش موشکی کره شمالی خواه با اهداف مخابراتی و خواه نظامی، این شرایط را با خود به همراه آورد که کشورهای همسایه علیه تهدید مشترک بیانیه های مشترک بدهند و آمریکا نیز نسبت به وضع پیش آمده واکنش نشان دهد. این مدل قابل تعمیم به خاورمیانه کنونی نیز هست. باید دید پیونگ یانگ بعد از به نتیجه نرسیدن مذاکرات چند جانبه، از این اقدام چه بهره ای می برد و چه میزان هزینه را متحمل خواهد شد. همچنین نوع برخورد همسایگانی که با محوریت آمریکا به مخالفت با سیاست های پیونگ یانگ می پردازند و نیز واکنش عملی آمریکا در قبال این واقعه ما را در برابر تجربه ای قرار می دهد که می تواند جنبه ای آموزشی و تامل برانگیز داشته باشد.