اولین گام امریکا برای تعامل با ایران

اکنون افغانستان اولویت اصلی سیاست خارجی دولت جدید ایالات متحده امریکاست، کشوری که همواره طی سالیان حضور امریکا و نیروهای ناتو در خاک خود، از آرامش و امنیت کامل همچنان بی بهره بوده، همسایه همجوار ایران در مرزهای شرقی است، اخیرابا قدرت یابی طالبان در مناطقی از پاکستان، آشوب و درگیری و تنش را بیش از گذشته انتظار می کشد و بواسطه همه این مسائل اکنون جایگزین مناسبی برای عراق در چهارچوب سیاست های خارجی امریکاست.

باراک اوباما رئیس جمهور امریکا پیش از انتخابش به عنوان رهبر دولت ایالات متحده، از تغییر رویکرد در برابر تحولات جهانی و بویژه خاورمیانه سخن گفت و این تعهد را در آغاز بکار دولت خود همچنان مورد تاکید قرار داده و توجه ویژه به اوضاع افغانستان را همزمان با خروج نیروهای نظامی کشورش از خاک عراق، یکی از محورهای اصلی تغییر رویکرد کشورش در برابر تحولات جهان می داند.

امریکا در اولین گام برای اجرایی ساختن تعهد خود نسبت به بهبود اوضاع افغانستان که مردم این کشور را به آینده ای بهتر و آرامشی بلند مدت امیدوار ساخته است، پیشنهاد برگزاری کنفرانسی بلند پایه را متشکل از هشت کشور بزرگ صنعتی جهان به همراه کشورهایی که در امنیت منطقه دخیل بوده و از ثبات در افغانستان و پاسکتان سود می برند، ارائه کرد، این پیشنهاد از سوی هیلاری کلینتون، وزیر خارجه ایالات متحده امریکا در نشست ناتو در بروکسل مطرح شد تا بستری برای یافتن راهی بهتر در بازسازی افغانستان، ایجاد دموکراسی در این کشور، آرامش و ثبات در پاکستان و توقف شورشگری طالبان باشد.

هدف از این کنفرانس، بررسی امکان همکاری های منطقه ای و بین المللی برای تقویت ثبات افغانستان و پاکستان اعلام شده است و علاوه بر اعضای گروه هشت، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، چین، هند و ترکیه نیز به این اجلاس دعوت شده اند اما حضور ایران در این اجلاس تا پیش از دعوت وزیر امور خارجه امریکا بدلیل احتمال خودداری واشنگتن از دعوت تهران با تردید مواجه بود و اکنون که خانم کلینتون از ضرورت دعوت ایران سخن گفته است؛ تردید ها متوجه احتمال خودداری ایران از پذیرش دعوت امریکاست.

هیلاری کلینتون در نشست ناتو در بروکسل همزمان با طرح پیشنهاد کشورش برای برگزاری کنفرانسی پیرامون افغانستان و پاکستان، به دلایل ضرورت حضور ایران در این کنفرانس اشاره کرد، وی حضور ایران در این کنفرانس را بواسطه همسایگی با افغانستان و نگرانی تهران از واردات مواد مخدر از مرزهای شرقی خود، دارای توجیه دانست، با این حال تصریح کرد که ایران به کنفرانس مذکور دعوت خواهد شد و تصمیم حضور یا عدم حضور بسته به نظر مقامات تهران است.

دولت ایران روز جمعه ( شانزدهم اسفند ماه) اعلام کرد که درحال بررسی شرکت در چنین کنفرانسی است اما تاکید کرد شرکتش در آن قطعی نیست.

آنچه در خصوص کنفرانس افغانستان دارای اهمیت و قابل بحث و بررسی است، زمینه ها و فرصت هایی است که این کنفرانس برای نزدیکی تهران و واشنگتن در دورانی که گفته می شود دورانی طلایی برای رفع موانع گفت و گو میان ایران و امریکاست، فراهم می آورد، گفت و گویی که الزاما نباید منجر به ارتباط دوسویه شود بلکه می تواند در حد همکاری پیرامون زمینه های مشترکی که منافعی دو جانبه دارد، و یا حل و فصل مشکلاتی که سال هاست دو کشور را بدلیل لاینحل ماندن متضرر ساخته است، باشد.

به اعتقاد برخی تحلیل گران، نشست افغانستان، می‌تواند اولین مواجهه رو در روی هیلاری کلینتون با همتای ایرانی خود باشد، بر این اساس پیشنهاد امریکا برای برگزاری این کنفرانس و دعوت از ایران نیز می تواند زمینه ای برای آغاز روابط دیپلماتیک دو کشور باشد، در عین حال حضور در این کنفرانس، ایران را بیش از گذشته به عنوان فاکتوری موثر در ساختار امنیت و ثبات منطقه معرفی می کند و این پیام را برای کشورهای غربی حاضر در کنفرانس خواهد داشت که نمی توان تهران را در اجرای استراتژی های جدید و تغییر رویکرد ها نادیده گرفت.

اما بیان شفاف این پیام ها از سوی تهران تنها در صورت حضور فعال در کنفرانس افغانستان و اجلاس ها و کنفرانس هایی از این دست، امکان پذیر است و در شرایطی که مقامات کشور از حضور در نمونه های مشابه این کنفرانس به دلایلی خودداری کرده اند، نمی توان چشم اندازی موثر و موفق را در خصوص نقش آفرینی منطقه ای ایران در نظر گرفت.

در مجموع  اوضاع نامناسب امنیتی و سیاسی افغانستان پس از سال ها حضور نیروهای خارجی در این کشور، احتمال تشدید ناآرامی ها در مرزهای شرقی ایران بواسطه قدرت یابی طالبان و تاکید اوباما بر بهبود امنیت در مرزهای شرقی خاورمیانه، می تواند شرایطی مطلوب و مناسب را در نزدیکی احتمالی ایران و امریکا فراهم سازد، به همان اندازه که ناآرامی در این منطقه زیان های مشترکی را متوجه ایران و امریکا و متحدانش می کند، ثبات و رونق شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی در افغانستان نیز می تواند سرشار از منافع برای هر دو طرف باشد.