اعراب و تکرار کابوس افزایش قدرت ایران

از زمانی که باراک اوباما، رئیس جمهور منتخب آمریکا در مبارزات انتخاباتی خود اعلام کرده است که قصد دارد بدون پیش شرط اولیه با ایران گفت و گو کند، بسیاری از رهبران کشورهای عرب به تکاپو افتاده اند تا در مورد تاثیری که این گفت و گوها بر افزایش قدرت ایران در منطقه و به تبع آن کاهش قدرت مانور آنها در مقابل ایران خواهد گذاشت، اطمینان حاصل کنند. اما این نگرانی موضوع جدیدی نیست و دیری است که خود را در نگاه و رفتار کشورهای عربی نشان داده است.

سقوط حکومت صدام در عراق و همچنین محبوبتی که حزب الله پس از جنگ 33 روزه با شکست اسرائیل ها به دست آورد از جمله حوادثی بودند که باعث شدند که حضور جدی ایران در تحولات منطقه بیش از پیش به چشم آمده و نگرانی کشورهای عربی از این موضوع و تاثیراتی که در پی خواهد داشت، رفته رفته شکل بگیرد. به همین دلیل برخی از این کشورها اقدامات جدیدی را برای جلوگیری از جدی تری شدن این نگرانی در دستور کار قرار دادند.

تلاش برای برافروختن آتش جنگ داخلی در عراق میان شیعه و سنی، تحکیم هم پیمانی با آمریکا از طریق انعقاد قراردادهای بی سابقه نظامی و خرید تسلیحات، مخالفت جدی تر با فعالیت های هسته ای ایران و حمایت از گروه های شبه نظامی برای ایجاد تفرقه قومی در ایران، از جمله برخی از این اقدامات بوده اند.

اکنون با روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا نگرانی قدیمی به کابوسی جدی برای کشورهای عربی تبدیل شده و تمام فکر و ذهن آنان را به خود مشغول کرده است. اوباما اعلام کرده است که قصد دارد در مناسبات کشورش با ایران تغییراتی را به وجود آورد و این به معنای کاهش تهدید ایران در منطقه و بر هم خوردن برخی از بنیان های هم پیمانی آمریکا با کشورهای عربی خواهد بود. این کشورها در مواجهه با چنین تغییری دو نوع رویکرد را مورد توجه قرار داده اند.

راه حل اولی که برخی این کشورهای عربی مطرح کرده اند، جلوگیری از آب شدن یخ های رابطه میان ایران و آمریکا است. بر اساس این رویکرد باید به واشنگتن نشان داد که نزدیکی به ایران هزینه هایی منطقه ای نیز برای دولت آمریکا به همراه خواهد آورد که یکی از آنها از دست دادن حمایت اعراب در منطقه خواهد بود.

 این در واقع همان رویکردی است که رژیم اسرائیل نیز دنبال کرده و در تلاش است تا به طرق مختلف هر نوع اشتراک نظر و یا همگرایی میان منافع تهران و واشنگتن را در نطفه خفته کند.

از این رو با وجود اختلاف میان برخی از سیاست های منطقه ای اسرائیل و کشورهای عربی، یک نوع همگرایی میان آنان در مورد مسئله ایران در حال شکل گرفتن است و به نظر می رسد در صورت تحقق تغییر سیاست های آمریکا در قبال ایران، باید شاهد کاهش تاکتیکی اختلاف نظرهای تاریخی میان کشورهای عربی و اسرائیل بود.

رویکرد دومی که برخی دیگر از کشورهای عربی در مورد بهبود احتمالی رابطه ایران و آمریکا پیشنهاد داده اند، مبتنی بر نگاهی کاربردی به بهبود رابطه ایران و آمریکا است. این رویکرد معتقد است که تغییر سیاست های تهران و واشنگتن در قبال یکدیگر می تواند در عین برهم زدن توازن کنونی، به ایجاد ثباتی جدید در منطقه کمک کند. بر اساس این رویکرد در صورتی که ایران از حضور آمریکا در منطقه خطری را احساس نکند، دیگر جایی برای طرح مباحثی نظیر افزایش قدرت ایران در منطقه به بهانه مبارزه با سلطه طلبی آمریکا نیز وجود نخواهد داشت.

به هر حال چشم انداز گفت و گوی بدون پیش شرط با ایران اکنون انجام اقداماتی جدی در این راستا را برای کشورهای عرب طرفدار هر یک از دو رویکرد فوق، ضرورت بخشیده است. از این رو این کشورها اخیرا تلاش تازه ای را آغاز کرده اند. بر اساس گزارش ها اعراب درصدد هستند تا طی دیدارهایی با اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل در هفته آینده پیرامون روند فزاینده نفوذ ایران در منطقه با این اعضا به گفت و گو بنشینند.

برخی از کشورهای عرب از جمله عمان موضعی بی طرفانه دارند و تلاش می کنند در هیچ نوع اقدامی که سیاستی ضد ایرانی تلقی می شود، مشارکت نداشته باشند. این در حالی است که برخی دیگر از کشورها از جمله بحرین معتقدند که دیدار با نمایندگان کشورهای عضو دائم سازمان ملل سیاستی جدید علیه ایران نبوده و تنها اقدامی در جهت کسب تضمین هایی برای تامین امنیت کشورهای عرب در منطقه است.

برخی از محافل خبری و ناظران منطقه ای این دیدارها را در نوع خود بی سابقه ارزیابی کرده اند. تاکنون کشورهای عربی از منظر دیپلماتیک در مورد موضوع ایران موضعی منفعلانه اتخاذ کرده بودند. این در حالی است که به نظر می رسد اخیرا این رویه با رویکردی مشارکتی تر در حال جایگزینی است.

نشست نمایندگان کشورهای عربی با اعضای دائم شورای امنیت به علاوه آلمان به دعوت کاندولیزا رایس، وزیر خارجه آمریکا و به بحث پیرامون امنیت در منطقه کشورهای خلیج فارس صورت گرفت، اما به گفته ناظران این اصرار اخیر کشورهای عربی بود که چنین نشستی برنامه ریزی شده است.