افغانستان، نقطه جديد تلاقى ايران و آمريکا
يادداشتى از کريم جعفرى
پيروزى باراک اوباما در انتخابات رياست جمهورى آمريکا هر چند که در نوع خود انتظار مى‌رود بسيارى از تعاملات جهانى و منطقه‌اى را تغيير دهد، اما براى کشور ما پيام‌هاى مختلفى را در بر دارد که شايد مهمترين آن باز شدن دريچه‌هاى جديدى در روابط دو کشور باشد. در حالى که بسيارى وعده مى‌دهند ايران و آمريکا در دوران رياست جمهورى آقاى اوباما به مذاکره با هم خواهند پرداخت و در اين مورد خوش بينى‌هاى بسيارى وجود دارد، اما آنچه مهم است نوع و نحوه اين مذاکره است.
آمريکا تا چندى ديگر توافق‌نامه امنيتى خود را با عراق را به امضا خواهد رساند و در مورد اين کشور خيالش راحت خواهد شد. آمريکايى‌ها از مدتى پيش تلاش‌هاى جديدى آغاز کردند تا عراق را به آرامش برسانند و اين آرامش را در مذاکره با ايران يافتند. سياسيون ايرانى با رفتن بر سر ميز مذاکره با آمريکا در موضوع عراق، عملا خود را با آمريکا در يک ميز يافتند و با شکسته شدن تابوى مذاکره با آمريکا روند جديدى در مناسبات منطقه‌اى آغاز شد، اما اين روند به دلايل چندى تداوم نيافت که مهمترين مورد آن ايراد اتهامات واهى عليه ايران مبنى بر دخالت در امور عراق بود. با اين برداشت بود که ايران و آمريکا هيچ‌گاه نتوانستد به هم در عراق اعتماد کنند، کما اينکه ايران با روابط خوبى که با دولت عراق و ديگر سياستمداران اين کشور داشت، کمک‌هاى فراوانى هم به امنيت اين کشور مى‌کرد که اين کمک‌ها به صورت‌هاى مختلف در اختيار عراق قرار مى‌گرفت؛ ضمن اينکه آمريکايى‌ها به هيچ عنوان هيچ‌گاه نتواسنتند ثابت کنند که ايران در عراق دخالت داشته است و دست‌کم بخشى از ناامنى‌هاى اين کشور کار ايران است.
اما امروز در حالى که باراک اوباما خود را آماده مى‌کند تا در کمتر از دوماه ديگر سکان کاخ سفيد را به دست بگيرد، به نظر مى‌رسد دوره جديدى در تعاملات دو کشور آغاز شده است. اوباما در هنگام تبليغات انتخاباتى رياست جمهورى، با انتقاد شديد از عملکرد دولت بوش و دستگاه امنيتى اين کشور در قبال عراق، از اينکه آمريکا به جاى توجه به امنيت افغانستان خود را درگير عراق کرده، نشان داد که او در اين دوران تمرکز ويژه‌اى بر افغانستان خواهد داشت و در سفر دو روزه خود به اين کشور در هنگام تبليغات رياست جمهورى و در مذاکره با سرا کابل اين امر را به خوبى نشان داد.
اوباما و دستگاه ديپلماسى و امنيتى وى به نظر مى‌رسد رويکرد متفاوتى را در قبال افغانستان در پيش خواهند گرفت و در اين مورد بيشترين فشار را بر دولت پاکستان وارد خواهند کرد و به دليل حضور و نفوذ ايران در افغانستان، با تهران نيز مذاکراتى خواهند داشت. روزنامه واشنگتن پست در گزارشى به نقل از مشاوران نزديک آقاى اوباما نوشته بود که وى در اين مورد جدى است و برنامه‌اى خاص براى افغانستان دارد و ايران هم در صدر برنامه‌هاى رايزنى وى قرار دارد.
در اين ميان مهمترين نکته‌اى که وجود دارد اين است که آيا دولت جديد آمريکا در افغانستان و موضوع امنيت در اين کشور با ايران همانگونه رفتار خواهد کرد که دولت بوش با ايران در عراق رفتار کرد؟ آيا دولت اوباما با اتهام زدن به ايران در مورد دخالت در امور داخلى کشور همسايه و همزبان خود مى‌خواهد ايران را وادار به مذاکره کند و يا اينکه مى‌خواهد با تکيه بر نگرانى‌هاى مشترک در مورد گروههاى تروريستى مساله را حل و فصل کند؟ هر چند پاسخ به اين سوالات در اين زمان اندکى سخت است، اما قابل گفتن است که اين سياست اتهام زنى به ايران چندان نمى‌تواند قابل قبول باشد و اين شيوه امتحان خود را در عراق پس داده است. پس بنابراين بايد ديد که اين سياست راهبرد خود را به کجا خواهد برد.
سران و رهبران رده اول القاعده هشت سال پس از حمله به برج‌هاى دوقلوى آمريکا و انجام ده‌ها عمليات ديگر در عراق و افغانستان هنوز هم به فعاليت خود ادامه داده و کسى ردى از آنها به دست ندارد و تلاش‌هاى دولت بوش براى يافتن اين افراد هم به جايى ختم نشد و بنا به گفته برخى از آگاهان، نومحافظه‌کاران آمريکايى عمداً در اين مسير گام برداشته‌اند تا ترس القاعده و گروههاى تروريستى از اين دست هميشه وجود داشته باشد. به نظر مى‌رسد دولت جديد آمريکا قصد دارد در قالب طرح‌هاى راهبردى خود تغيير ايجاد کرده و براى هميشه به حيات اين گروههاى تروريستى پايان دهند. ايران نيز بسيار مايل است تا به بازيگيرى گروههاى تروريستى فعال در افغانستان که تهديدى براى امنيت ايران به شمار مى‌روند پايان داده شود، بر همين اساس مى‌توان گفت دوران تازه‌اى در روابط ايران و آمريکا با محوريت افغانستان شروع خواهد شد و اين موضوع بستگى به اين دارد که نحوه تعامل چگونه خواهد بود و طرفين در چه سطحى قصد دارند با هم برخورد کنند.
ايران امروز به شدت نگران طرح دولت فعلى آمريکا و برخى از متحدان عرب اين کشور در مورد مذاکره با گروه طالبان است که بسيارى از اعضاى آن در القاعده عضويت دارند و انديشه‌هاى خطرناک ضد ايرانى را هم يدک مى‌کشند. مذاکره با اين گروه‌ها مى‌تواند به آنها مشروعيت داده و با ورود آنها با تفکرات وهابى به صحنه سياسى افغانستان، روابط ايران و همسايه شرقى‌اش رو به وخامت گذارد و از همين زاويه است که ايران بايد در نحوه برخورد خود با آمريکا در افغانستان تامل کند و به راحتى مقهور امر مذاکره در مورد اين کشور نشود. ايران بايد منافع ملى خود را در نظر گرفته و مواظب سياست‌هاى چندگانه برخى از کشورهاى عربى و پاکستان در تعامل ايران و آمريکا باشد. به هر حال آنچه مشخص است افغانستان به زودى جاى عراق را در روابط ايران و آمريکا خواهد گرفت.
نظر شما :