آیا ادیان در نیویورک صدای هم را می شنوند؟

نشست گفتگوى اديان و تمدن‌ها در حالی با حضور سران کشورهاى مختلف جهان و شخصيت‌هاى مذهبى در نيويورک برگزار مى‌شود که جورج بوش رييس جمهور آمريکا، امير کويت و پادشاه اردن نیز در آن حضور خواهند داشت.

این نشست که با تبلیغات رسانه ای زیادی همراه بوده، سمت و سویی تازه را در رویکرد سران کشورها نسبت به دو مقوله دین و سیاست نشان می دهد. این نشست از سویی در نیویورک شهری که مقر سازمان ملل هم در آن قرار دارد و به نوعی نماد همبستگی کشورهای جهان به شمار می آید برگزار شده و از سوی دیگر در دورانی برپا می شود که آمریکا یکی از متهمان ستیز با جهان اسلام و آتش گستری در سرزمین های اسلامی است.

عملکرد دولت آمریکا و شخص جورج بوش بعد از حوادث تروریستی 11 سپتامبر در کشورهای خاورمیانه و در مقابل، موج آمریکاستیزی و تحرکات رادیکال، باعث شد تا یک رودررویی طبیعی میان بنیادگرایان اسلامی و غرب پدید آید. هر چه آمریکا بر پیشبرد طرح های خود در عراق و افغانستان اصرار می ورزید – و می ورزد – در مقابل رادیکال های مسلمان نیز شدت عمل بیشتری در واکنش های خود نشان دادند و می دهند.

علاوه بر این، موج هایی نیز که گاه گاه در نقاط مختلف جهان بر ضد رفتارهای افراطی برخی هنرمندان و روزنامه نگاران اروپایی ایجاد می شود، نشان دهنده حساسیت ها و تنش های روزافزون میان اسلام و غرب بوده است.

بعضا محصولاتی که از وجود آزادی بیان در غرب پدید می آیند، با مقدسات و اعتقادات مسلمانان مغایرت و ضدیت دارند و بر افزایش فاصله ها و تعمیق شکاف های فکری می افزایند.

نشست گفتگوی ادیان در نیویورک در ظاهر به دور از فضای سیاسی شکل گرفته ولی خالی از بحث و نظرهای سیاسی نخواهد بود. محمد سيد طنطاوى - شيخ الازهر – که در این نشست حضور دارد گفته است: گفتگو فريضه‌اى دينى است به شرط اينکه سالم، هدفمند و در جهت همکارى براى رويارويى با دشمنان و ستم به ملت‌ها باشد.

در نظر وی، "اسلام خواهان گفتگو است و با آسيب رساندن به ديگران مخالف است؛ همچنين اسلام پيروان خود را به گفتگو با پيروان ساير اديان فرا مى‌خواند." بسیاری در اروپا و آمریکا نگاه خود را از مسلمانان برگردانده اند. این رویگردانی هم از حوادث شوم 11 سپتامبر ریشه می گیرد و هم به گسترش رفتارهای تروریستی در کشورهای اسلامی و نیز وعده بنیادگرایان برای تداوم رفتارهای خشونت گرایانه برمی گردد.

على جمعه - مفتى مصر – از دیگر حاضران در اين نشست گفته است: آنچه شايع شده که اديان دليل اصلى درگيرى‌هاى موجود هستند، نادرست است. همچنين انديشه درگيرى بين تمدن‌ها کاملا مردود است و بايد گفتگو و تفاهم متقابل را جايگزين آن کرد چرا که بشريت نيازمند تقويت ارزش‌ها و مبارزه با تندروى‌ها است.

می توان گفت اینکه نفس برگزاری نشست گفتگوی ادیان در سرزمینی غیر اسلامی و آن هم در ایالات متحده – مرکز شهروندان معتقد مسیحی – برگزار می شود، تاثیری مطلوب در نزدیکی افکار و تحکیم پایه های گفتگو خواهد گذاشت. نشستن مقامات سیاسی و رهبران مذهبی دور یک میز، نوید شکل گیری گفتگو و ترویج رواداری و تحمل مخالف را خواهد داد.

این نشست فی نفسه می تواند برطرف کننده بسیاری از سوءتفاهماتی باشد که از دایره بسته و تنگ سیاست وارد فضای باز و متساهلانه دین شده و منازعات سیاسی و بین الدولی را به جنگ های بیناتمدنی و بین الادیانی شبیه کرده است.

اما همان گونه که انتظار می رفت، حتی چنین گردهمایی هایی از آفت حاشیه های سیاسی به دور نخواهند ماند. چه کسانی مانند شیمون پرز و جورج بوش سیاستمدارانی هستند که اگرچه به دین مداری شهره اند، اما پایه گذار رفتارهای ناامیدکننده و خودخواهانه ای بوده اند که با حضورشان در نشست، از اعتبار و کارآمدی آن حتی نزد غیر مسلمانان خواهند کاست.

در همین راستا عربستان اعلام کرده است که هيچ گونه نشستى بين ملک عبدالله بن عبدالعزيز و شيمون پرز در نيويورک و در حاشيه‌ نشست گفتگوى اديان انجام نخواهد شد.

با وجودی که بان کى مون دبيرکل سازمان ملل متحد، هدف از اين کنفرانس را ايجاد تفاهم‌ متقابل میان سران و ادیان دانسته و ابراز اميدوارى کرده که نشست بتواند به ايجاد فضايى مناسب براى گسترش موضع‌گيرى‌ها و طرح‌هاى سياسى منجر شود، اما واقعیت رفتارهای دولتمردان دستیابی به چنین هدفی را دستخوش تردید ساخته است.

اين نشست برای کمک به مبارزه با افراط گرايى دینی و ترویج خوی روادارانه و اعتدالی میان رهبران دینی برگزار می شود اما پاره ای شرکت کنندگان و برخی غیر حاضران در این کنفرانس، امید چندانی را برای عینیت بخشیدن به این هدف باقی نمی گذارد.