انفجار ابهام‌آميز دمشق و ترس از آينده امنیت سوریه

صبح دیروز ساعت 7:45 در مسیر فرودگاه دمشق و در برابر یکی از ساختمان­های وزارت امنیت این کشور خودروی بمب­گذاری شده­ای با 200 کیلو تی­ان­تی منفجر شد که باعث کشته شدن حداقل 17 تن و زخمی شدن نزدیک به 14 نفر دیگر شد. این انفجار در خیابان المحلق در جنوب دمشق و در منطقه عموما شلوغ بالمارده نزدیک منطقه سیده زینب که عمدتا شیعه­نشین هستند، منفجر شد.

تاکنون هیچ سازمان یا گروهی مسئولیت این انفجار را بر عهده نگرفته است. اما دولت سوریه اعلام کرده، این انفجار یک عملیات تروریستی بوده ولی هیچ گروه یا شخصی را مسئول این انفجار ندانسته است. با این حال سازمان مبارزه با تروریسم سوریه مسئولیت تحقیق بر سر این پرونده را بر عهده گرفته و تلاش دارد، عاملان این عملیات تروریستی را کشف کند.

عملیات تروریستی دمشق با واکنش صریح مجامع بین­المللی مواجه شد. شورای امنیت این عملیات را به شدت محکوم کرد. ایالات متحده امریکا نیز ضمن محکوم کردن این انفجار به طور موقت کنسولگری خود در دمشق را بست و اعلام کرد تا اطلاع ثانوی فقط به شهروندان امریکایی در حالت­های فوق­العاده خدمات ارائه خواهد داد.

کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز نگرانی خود را از این انفجار ابراز داشت و گفت: «هر گونه فعالیت تندروها باعث نگرانی ما می­شود.»

نیکولا سارکوزی، رئیس جمهوری فرانسه نیز وقوع این حادثه را محکوم کرد و آن را منطبق با رفتار بربرها و کورکورانه دانست و گفت، ما با سوریه در مبارزه با تروریسم همراهیم.

دیمتری مدودف، رئیس جمهوری روسیه نیز با ارسال نامه تسلیتی به بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه این حادثه تروریستی را عملی وحشیانه و مشمئزکننده دانست.

دیوید میلیبند، وزیر امور خارجه بریتانیا نیز این عملیات را به شدت محکوم کرد و آن را عملی نابخشودنی دانست. کشورهای اسپانیا و ایتالیا نیز هر کدام با صدور بیانیه­ای این عملیات را محکوم کردند.

در میان کشورهای عربی، میشل سلیمان، رئیس جمهوری لبنان ضمن محکوم کردن این انفجار گفت، لبنان با سوریه در مبارزه با تروریسم همراه است. حسنی مبارک، رئیس جمهوری مصر نیز با ارسال نامه تسلیتی به همتای سوری خود، مراتب همدردی خود را با دولت سوریه ابراز داشت. ملک عبدالله پادشاه اردن نیز این حادثه را محکوم کرد و آن را عملیات تروریستی که ملت سوریه را هدف قرار داده، دانست.

محمد ششم، پادشاه مغرب نیز این حادثه را یک عملیات تروریستی شنیع دانست و کشورهای امارات متحد عربی، کویت، سازمان کنفرانس اسلامی و ایران نیز این عملیات را به شدت محکوم کردند.

جنبش اخوان المسلمین سوریه نیز با صدور بیانیه­ای این عملیات را محکوم کرده و آن را تعدی به بیگناهانی که شکی در بیگناهیشان نیست، دانست.   

در همین حال سازمان حقوق بشر سوریه که مقر آن در لندن است، خواستار باز شدن فضای سیاسی سوریه و حضور قدرتمند دموکراسی در این کشور با هدف جلوگیری از تکرار چنین عملیات جنایتکارانه­ای شد و ضمن صدور بیانیه­ای در این زمینه اعلام کرد، با این کار بهتر می­توان عاملان این ترور را کشف و تسلیم دادگاه­ مردمی سوریه کرد.

ابهامات

در گذشته­ای نه چندان دور دمشق به دومین شهر امن جهان تبدیل شده بود. پس از گذشت روزهای خونین دهه هشتاد، سوریه توانسته بود، رفته رفته به سمت آرامش حرکت کند و در سال 2003 خود را جزء پنج کشور امن جهان معرفی کند.

اما چند سالی است این خوشنامی دچار خدشه شده است. سوریه از سال 2003 تا کنون شاهد حداقل 8 فعالیت تروریستی کوچک و بزرگ بوده که حداقل سه تای آنها تنها در سال جاری میلادی به وقوع پیوسته است. نخستین انفجار در اوایل سال جاری در برابر سازمان امنیت سوریه به صورت بسیار مرموز به وقوع پیوست که منجر به مرگ عماد مغنیه یکی از چهره­های بارز حزب الله شد و دیگری نزدیک به سه ماه پیش به وقوع پیوست که طی آن یکی از نزدیکان بشار اسد و مشاوران ارشد سیاسی، امنیتی و نظامی­اش که به دست راست وی مشهور بود، کشته شد.

تا کنون برای هیچ کدام از این سه حادثه هیچ توضیحی داده نشده است. عوامل ترور عماد مغنیه هنوز اعلام نشده و دولت سوریه به هیچ عنوان حاضر نیست درباره آن اظهار نظر کند یا حتی کشوری حتی ایران را در جریان تحقیقات لازم برای کشف عوامل ترور این حادثه دخالت دهد. در مورد ترور دست راست بشار اسد نیز دولت سوریه هیچ توضیحی تا کنون ارائه نداده است.

نکته ابهام­آمیزی که درباره ترور روز گذشته به وجود آمده، محل انجام عملیات است. دولت سوریه بی­محابا اعلام می­کند که این حادثه تروریستی درباره یکی از ساختمان­های سازمان امنیت سوریه آن هم در مسیر منتهی به فرودگاه بین­المللی دمشق به وقوع پیوسته است. آیا کشوری که دستگاه امنیتیش به اندازه­ای قوی است که می­تواند کشور را به یکی از کشورهای امن دنیا تبدیل کند، نسبت به تامین امنیت محیط پیرامون ساختمان­های سازمان امنیتش ناتوان است؟ دولت سوریه به گفته خود به اندازه­ای قدرت دارد که حرکت کوچکترین چیز مشکوکی را تحت کنترل خود دارد، اگر این ادعا را درست تلقی کنیم، می­توانیم باور کنیم که حادثه دیروز واقعا تصادفی بوده است؟

در این جا نمی­خواهیم ثابت کنیم که حادثه دیروز تروریستی نبوده. نمی­توانیم هم چنین ادعایی را به دلیل نداشتن مدارک کافی به اثبات برسانیم. گرچه در این میان می­توانیم بگوییم که این حادثه کار القاعده هم نبوده است. زیرا اگر القاعده دست به چنین کاری می­زد، فورا آن را به گردن می­گرفت.

در این میان چیزی که بسیاری از کارشناسان مطرح می­کنند و از بابت آن ابراز نگرانی می­کنند، بروز اختلاف­های تازه و جدی در دستگاه نظام سوری است. اختلاف­هایی که به اعتقاد تحلیلگران عامل اصلی فعالیت­های تروریستی در ماه­های اخیر در سوریه بوده است. اگر سه ترور به وقوع پیوسته امسال را در سوریه بررسی کنیم، وجود عامل اختلاف را در میان آنها به وضوح می­بینیم. انفجار در برابر دستگاه امنیتی، کشته شدن افراد مهم و باز هم امنیتی و اجتناب از اعلام عوامل ترور آن هم به دلایل امنیتی. از این رو می­توان گفت، تحلیل کارشناسان در این زمینه تا حدودی صحیح است و در عین حال نگرانیشان نیز قابل درک است. زیرا تداوم این اختلاف­ها می­تواند به تصفیه حساب­های خونین و گسترده­ای کشید شود که سرانجام آن به هیچ وجه مشخص نیست.  

 با وجودی که پیش­بینی می­شد، با بازگشت آرامش و آشتی به لبنان فضای امنیتی سوریه نیز رو به آرامش بگذارد، حادثه تروریستی دیروز این زنگ خطر را به صدا در آورد که امنیت در لبنان می­تواند به معنای تامین امنیت در سوریه نباشد، به ویژه این که اختلاف­ها در نظام سوریه روز به روز عمیق­تر شود و از آن بدتر به آنها اجازه بروز خارجی نیز داده نمی­شود. این حالت را می­توان به فرد بیماری تشبیه کرد که در ظاهر حالش خوب است اما در درون بیماری وی را به سوی مرگ می­کشاند. اگر این بیماری درونی درمان نشود، آن موقع همان طور که کارشناسان می­گویند، می­توان روزهای وخیمی را برای آینده سوریه تصور کرد.