محصولات ضد آمریکایی روس‌ها به موقع به ایران رسید

 روزهای مانده به برگزاری شصت و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد از جهاتی متفاوت از ادوار گذشته برای ایران بود. شاید حتی ماحصل خود اجلاس نیز از رهگذر این روزهای پررفت و آمد متفاوت از نتایجی باشد که در سال های قبل رقم می خورد.

 

چند روز پیش خبری روی تلکس ها قرار گرفت مبنی بر اینکه یک مقام امنیتی رژیم صهیونیستی مدعی شد روسیه اطلاعاتی را درباره اسرائیل به سوریه و بطور غیر مستقیم به حزب الله لبنان منتقل می کند. این خبر را روزنامه النهار – چاپ لبنان – به زبان عبری و به نقل از رئیس شعبه امنیت اطلاعات در ارتش اسرائیل منتشر کرد.

 

همان روز یعنی 20 سپتامبر نتایج یک نظرسنجی در روسیه از افزایش 10 درصدی محبوبیت زوج مدودف – پوتین نسبت به ماه آگوست خبر داد و این یعنی عملکردها و مواضع ملی گرایانه رئیس جمهور و نخست وزیر روسیه مردم کشورشان را خوش آمده است. نظرسنجی موسسه افکارسنجی لوادا در فاصله 12 تا 15 سپتامبر در 46 منطقه روسیه انجام شد. این خبرها هر دو محصولاتی ضد آمریکایی اند و هر جا نامی از محصولی این چنینی است نام ایران نیز می درخشد.

 

روسیه در ماه گذشته بیش از هر نقطه دیگری از جهان محل رفت و برگشت ذهنی مقامات ایرانی بوده است. این کشور بعد از جنگ حیرت انگیز گرجستان بیش از همیشه نزدیک به تهران می نماید و گویی راه تهران مسکو هموارتر و نزدیک تر به نظر می رسد. موضع گیری دولت ایران در قبال مناقشه قفقاز آن قدر صریح و بی درنگ صورت گرفت که خیلی ها لب به انتقاد گشودند و تاریخچه روابط ایران – روس و عهدنامه ترکمانچای و ده ها پرونده دور و نزدیک را باز کردند تا به دولتمردان ایران یادآور شوند که غرب اگرچه غرب است ولی روسیه نیز هیچ گاه شریک و رفیق مطمئنی برای ما نبوده و چه غلط است این آغوش گشایی و...

 

رایزنی های ایران پس از حوادث قفقاز با زبان روسی انجام می شد و یک لحظه از دهان رئیس جمهور و وزیر خارجه نمی افتاد که غرب حضوری نامشروع در منطقه درگیر دارد و مشکلات روسی و گرجی دخلی به آمریکایی ها ندارد و این مسئله کاملا خانوادگی است و... درواقع ایران وقتی در اجلاس شانگهای و سپس دیدار با مسئولان دیپلماسی آذربایجان و ارمنستان و حتی آلمان، دیپلماسی قفقازی خود را به راه انداخت آن روز را می دید که خیلی از منتقدین چشم بر آن بسته بودند.

از نظر دولت نهم و با توجه به تنگنای کنونی و اعمال فشارهای پیاپی برای تحریم جمهوری اسلامی، بهره برداری ابزاری از هر اتفاقی در روسیه "این جبهه ضد غرب" به خصوص آن هنگام که لفظ جنگ سرد نیز برای این تقابل احیا شده باشد مشروع و بلکه اوجب واجبات است. روسیه با کمک گرجستان و پشتیبانی غرب راه تنفسی برای ایران گشودند تا این بار به نام دیپلماسی قفقازی چمدان سفر ببندند و به کام مسئله هسته ای گفتگو از سر بگیرند.

 

ایران نه به قصد میانجی گری –  میانجی گری تنها به خواست طرفین درگیر از سوی طرف ثالث دایر می شود - رایزنی هایی را آغازید تا آستینی هم برای خود بالا بزند و پیش از تصمیم گیری های 1+5 و مذاکرات نشست مجمع عمومی سازمان ملل، کارتی یا شانسی برای بازی در جیب داشته باشد.

 

بحران قفقاز فرصتی برای ایران برای جلب حمایت روسیه ای بود که رودرروی غرب قرار گرفته و از خوش حادثه مغرورتر و سینه ستبرتر از همیشه هم نشان می داد. منوچهر متکی نیز فرصت سنجی ایران را کتمان نکرد و اعلام کرد که رایزنی های موسوم به قفقازی می تواند به مکانیسمی منجر شود که از درون آن یک "همکاری منطقه ای" بزاید. بدیهی است که راه اندازی همکاری منطقه ای به معنی استفاده از قدرت هایی غیر از خود و تکیه بر آنهاست تا در برابر طوفان ناشی از فشارهای همه جانبه تاب ایستادگی وجود داشته باشد.

 

 البته همکاری منطقه ای نیازمند محرکی بیش از مناقشه اوستیا و آبخازیا است و ایران نیز نیک می داند که هسته ای شدنش را روس ها نیز تحمل ندارند و دعوا بر سر روش و ابزار فشار است نه اصل محتوا.

 

اما دیپلماسی قفقازی چه حاصلی به همراه آورد. اتحادیه اروپا در واکنش به گزارش مدیرکل آژانس انرژی اتمی خواستار توقف فعالیت های هسته ای ایران شد. فرانسه به عنوان ریاست دوره ای اتحادیه اروپا در بیانیه این اتحادیه که پنجشنبه منتشر شد ایران را به همکاری نکردن با آژانس متهم کرد. خاویر سولانا هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه هم با بیان اینکه گزارش جدید آژانس برای ایران خوب نیست این گزارش را حتی مایه نگرانی چین و روسیه توصیف کرد.

روز جمعه معاونان سیاسی وزرای امور خارجه کشورهای 1+5 در واشنگتن با یکدیگر دیدار و در مورد برنامه هسته ای ایران گفتگو کردند. این مذاکرات با هدف بررسی دور جدید تحریم های شورای امنیت علیه ایران برگزار شد و غرب امیدوار است با برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک فشار را بر ایران تشدید کند.

 

وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که انتظار نمی رفت نمایندگان شش کشور درباره زمان و محتوای قطعنامه چهارم شورای امنیت علیه ایران تصمیم گیری کنند و نتوانستند در خصوص این درخواست از ایران توافق حاصل کنند که مشوق های پیشنهای برای توقف فعالیت های هسته ایش را بپذیرد و با سازمان ملل همکاری کند.

 

آمریکا و متحدانش برای تصویب سریع قطعنامه چهارم تحریم ایران اعمال فشار می کنند اما روسیه و چین متقاعد نشده اند و به مثابه ترمزی در این ماجرا عمل می کنند. روس ها به وضوح برای جلو رفتن آمادگی کامل را ندارند. مک کورمک پیش از نشست جمعه از روس ها خواسته بود تا اختلافات بر سر گرجستان را کنار گذاشته و درباره ایران همکاری کنند. نتیجه آنکه وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه ای تاکید کرد که با اعمال تحریم علیه ایران در این مرحله مخالف است و تلاش ها باید برای احیای مذاکرات سازنده با تهران و پیشبرد مذاکرات ادامه یابد.

 

می توان گفت در شرایط حاضر جنس نگاه روسیه به ایران هر چند کوتاه مدت و حتی هرزه انگارانه از هر اتفاق دیگری برای ایران مهم تر است. آنچه نوری از امید در دل تهران انداخته، نه موضع گیری و رایزنی های رئیس جمهور در سازمان ملل و دیدار وی با نخبگان و اندیشمندان و دانشگاهیان آمریکا و نه رایزنی های وزیر امور خارجه در آلمان و روسیه بلکه مناقشات پیرامون بحران قفقاز و قرار داشتن آن در مرکز توجه است.

 

بدون تردید مناقشه قفقاز یکی از موانع مقطعی ولی به موقع در مسیر همراهی روسیه با غرب بر سر افزایش تحریم های ایران است. به زبان دیگر ایران می تواند این بار پشت تنه روسیه خود را قایم کند و خود را از معرض دید خارج نگاه دارد. آنچه در حال حاضر بر نگرانی های آمریکا و متحدان اروپایی اش دامن می زند، نقش آفرینی و بازیابی قدرت از سوی روسیه است. این مقطع فرصتی است تا به دور از جنجال و هیاهو و هر سخن تحریک آمیز علیه اسرائیل و عراق و...، چانه زنی هایی را ترتیب داد و چراغ خاموش حرکت آغازید و اندکی از اوضاع پر چالش و وخیمی که راه بر تنفس می بندد فاصله گرفت.