تاریخ سیاسی ایران

تاریخ سیاسی ایران" (از شاهنشاهی هخامنشی تاکنون) عنوان کتابی به قلم جین رالف گارثویت استاد مطالعات آسیایی و استاد تاریخ در کالج دارتموث انگلستان است که با ترجمه غلامرضا علی بابایی توسط نشر اختران وارد بازار کتاب ایران شده است.

نویسنده در بدو امر به شرح ویژگی های نجد (فلات) ایران و سپس کالبدشناسی حکومت گران و تعامل حکومت آن با جامعه ای می پردازد که اقتصاد آن بر اساس کشاورزی و دامداری است. نویسنده از چشم اندازی تاریخی و در عین حال جامعه شناسی مدرن به چگونگی فرمانروایی، سلطه کسب مشروعیت و واکاوی رهبری فره مند (کاریزماتیک) حاکمان ایران پرداخته و شکل گیری حکومت بر مبنای فدراسیون / کنفدراسیون (ایل بزرگ) و برپایی قشون به منظور صیانت از حدود و ثغور قلمرو تحت امر را مورد بررسی قرار می دهد.

به نظر جین رالف گارثویت پس از فتح ایران به دست اسلام ایلات صحرانشین آسیای مرکزی به سوی نجد ایران سرازیر شدند و با بهره گیری از مهارت دولتمردان ایرانی پس از فروپاشی ساسانیان به اداره کشور پرداختند. این معاضدت دستگاه دیوان سالاری تا زمانی که منتج به بحران قدرت نمی شد ادامه می یافت. سرنوشت خونین حسنک وزیر، رشید الدین فضل الله، قائم مقام فراهانی و امیرکبیر همگی حکایت از خودکامگی شرقی و آن بحران قدرت دارد.

نویسنده به شرح دلایل کشمکش دولتمردان حکومت های متاخرتر برای تمرکز قدرت و نیز ضرورت انجام اصلاحات به دست عباس میرازی ولیعهد می پردازد. عباس میرزا در نخستین جنگ ایران و روس به این نکته پی برد که سوارنظام قبیله ای به هیچ وجه در برابر توپخانه روس ها کاری از پیش نمی برد بنابراین به مدرن سازی قشون روی آورد و اولین دفاتر دائمی نمایندگی ایران را در پاریس و لندن افتتاح کرد و گروهی از دانشجویان را برای ارتقای معلومات به اروپا فرستاد.

نویسنده در ادامه به شرح علل ناکامی اصلاحات از دوران قاجاریه و شکل گیری هویت ایرانی، پارسی، پهلوی در دوران سلطنت آخرین سلسله رژیم شاهنشاهی و نقش انقلاب در تغییر ایدئولوژی و نهادهای حکومت پهلوی می پردازد.

در این کتاب همچنین به واکاوی عللی پرداخته می شود که به انقلاب و پیروزی آن و در نهایت فروپاشی رژیم پهلوی دوم منجر شد.

نویسنده به طرح نکاتی در چارچوب ساختار قدرت و پیوند دین و دولت (جایگاه شاه و فره ایزدی)، اثبات حقانیت حکومت و نیاز به دلایل ایزدی و رسیدن به مقام ظل اللهی پرداخته و از مناظر گوناگون به روشن شدن نکات تاریک تاریخ ایران کمک می کند.