نقطه شروع ابهام

در حاليکه مردم و جناح هاى سياسى عراق در برابر طرح و احتمال امضاى پيمان امنيتى بغداد- واشنگتن به مخالفت پرداختند و برخى همسايگان اين کشور نسبت به ابعاد مخاطره آميز اين پيمان براى امنيت و ثبات منطقه هشدار داده اند، دولت مرکزى اين کشور بدنبال راهکارى جايگزين، توافقنامه راهبردى بغداد- واشنگتن را در دستور کار بررسى هاى خود قرار داده است.

 

به گفته مقامات سياسى عراق اين توافقنامه به صراحت به نيروهاى بيگانه اجازه نمى دهد که از خاک عراق براى حمله به همسايگان اين کشور استفاده کنند. با اين وجود مفاد توافقنامه راهبردى بطور رسمى و مشخص اعلام نشده است و سوال هاى زيادى براى دولت هاى منطقه در اين ارتباط وجود دارد.

 

ديپلماسى ايرانى به بررسى ابعاد پيمان امنيتى مورد نظر ايالات متحده امريکا و توافقنامه راهبردى بغداد- واشنگتن که ظاهرا جايگزين بينا بينى براى اين پيمان شده است، پرداخته و در اين ارتباط گفت و گويى با محمدعلى مهتدى کارشناس مسائل خاورميانه انجام داده است.

 - پيمان امنيتى بين عراق و امريکا با چه هدفى از سوى مقامات و تصميم گيران ايالات متحده مطرح و دنبال شده است؟

 

اصولا هدف امريکا از اشغال عراق اجراى طرح گسترده خاورميانه جديد بود، در قالب اين طرح، تسلط بر منابع نفت منطقه و تضمين امنيت يا گسترش سلطه اسرائيل در منطقه مورد نظر بوده است. اما اين طرح به شکست انجاميد و دولت جرج بوش پس از شکست در مناطق مختلف منطقه، اکنون قصد دارد به هر ترتيبى حضور نظامى خود در عراق را حفظ کند، به اين دليل در پى امضاى يک پيمان امنيتى با بغداد بود تا در سايه آن نيروهاى خود را براى برپايى پايگاه هاى دائمى در عراق، حفظ کند.

 

اين موضوع با مخالفت شديد مردم، احزاب سياسى و مراجع دينى عراق مواجه شد، بر اين اساس طرح اوليه امريکاييان پس گرفته شد، بر طبق اين طرح عملا عراق به مستعمره ايالات متحده امريکا تبديل مى شد و اين مغاير با حاکميت ملى عراق بود.

 

 پس از آن مذاکراتى بين دو کشور براى امضاى يک توافقنامه راهبردى آغاز شده که مذاکرات اخير هوشيار زيبارى وزير امور خارجه عراق با همتاى امريکايى خود نيز در اين چهارچوب صورت گرفته است.

 

 

متنى که اول از سوى ايلات متحده امريکا منتشر شد با توجه به اينکه نظاميان امريکايى را مستثنى از قوانين کشور عراق قرار داده و دست آنها را براى انجام هر نوع جنايتى باز مى گذاشت همچنين به نيروهاى نظامى امريکا اجازه مى داد در خارج از خاک عراق نيز دست به عمليات نظامى بزنند؛ اعتراضات گستره اى از سوى مردم و جناح هاى سياسى عراق را برپا کرد، به اين ترتيب متن اوليه برچيده شد. طبيعتا عراقى ها به کشور خود بعنوان کشورى مستقل علاقمند هستند و گروه يا تفکرى در عراق نيست که به خود اجازه دهد چنين پيمانى را با امريکا امضا و حاکميت عراق را نقض کند.

 

- پيشتر مجلس عراق با طرح پيمان امنيتى امريکا و عراق مخالفت کرد و شوراى امنيت ملى عراق نيز اخيرا سه پيش شرط را براى امضاى هرگونه توافقى با ايالات متحده، مطرح کرده که اولين شرط مربوط به ارائه زمان دقيقى براى خروج نيروهاى امريکايى از خاک عراق است، آيا امريکا با اين پيش شرط و ساير شروط بغداد براى عملى شدن طرح خود موافقت خواهد کرد؟

 

محتواى توافقنامه جديد هنوز فاش نشده است و آنچه اکنون مطرح است، بيشتر رسانه اى است و مشخص نيست دقيقا توافقنامه جديد چه محتوايى دارد، اگر در اين توافقنامه جديد هم مسائلى مطرح باشد که حاکميت عراق را نقض کند، طبيعتا مجلس يا دولت عراق با آن مخالفت خواهند کرد، طبق آنچه منابع آگاه اعلام کرده اند بر اساس اين توافقنامه نيروهاى امريکايى بايد تا سال 2011، خاک عراق را ترک کنند، اين بدان معناست که امريکا از اين تاريخ به بعد در عراق پايگاهى نخواهد داشت اما دولت جرج بوش اين مطلب را تکذيب کرده است چراکه حتى اگر چنين توافقى نيز بين دو کشور صورت گرفته باشد در شرايط کنونى به نفع واشنگتن نيست که بطور رسمى زمان دقيق خروج نيروهاى خود را از عراق اعلام کند.

 

متن جديد توافقنامه بغداد-واشنگتن هنوز مشخص نيست اما مسلم است که امريکا در منطقه وضعيت مناسبى ندارد، شکست هاى پى در پى در فلسطين و لبنان و عراق و اخيرا در منطقه قفقاز متوجه امريکاييان شده و چاره اى نمانده جز آنکه در سياست هاى خود در منطقه خاورميانه تجديد نظر کنند، به خصوص آنکه امريکا به زمان انتخابات رياست جمهورى و تغيير دولت نزديک مى شود و به طور حتم دولت آينده سياست ديگرى را در منطقه مورد بحث پيش خواهد گرفت.

 

- در صورت صحت زمان خروج نيروهاى امريکايى از عراق( 2011) چه سرنوشتى در انتظار توافقنامه راهبردى بغداد- واشنگتن خواهد بود ؟

 

اگر توافقنامه راهبردى بغداد- واشنگتن چهارچوبى براى خروج نيروهاى امريکايى فراهم کند، مى توان به آينده مذاکرات بين طرفين و همکارى دولت عراق با امريکا اميد داشت اما در صورتيکه متضمن مفادى مغاير با حاکميت ملى عراق و همسايگان اين کشور باشد، طبيعتا با آن مخالفت خواهد شد و ادامه حضور نيروهاى امريکايى در منطقه هم با دشوارى روبرو مى شود به خصوص آنکه آمار تلفات اين نيروها روز به روز افزايش مى يابد و اعتراضات گسترده اى عيله ادامه اين حضور در عراق و کشورهاى مختلف شکل گرفته است.

 

-نقش کشورهاى منطقه ( ايران، ترکيه و کشورهاى عربى) در مخالفت با امضاى پيمان امنيت بغداد- واشنگتن چيست؟

 

دولت عراق ظاهرا با کشورهاى همسايه خود مشورت لازم را انجام نداده و اعلام کرده خود را ملزم نمى داند مفاد موافقنامه راهبردى جديد را به اطلاع ساير کشورهاى منطقه برساند، کشورهاى منطقه به خصوص جمهورى اسلامى ايران خواستار آنند که عراق استقلال خود را بدست آورده و وحدت ملى و تماميت ارضى خود را حفظ کند.

 

کشورهاى عربى تاکنون از شناسايى دولت عراق خوددارى مى کردند، اخيرا شاهد شکل گيرى موج جديدى در شناسايى دولت عراق و بازگشايى سفارتخانه ها در اين کشور از سوى کشورهاى منطقه و به تشويق امريکا هستيم، اردن با ديدار ملک عبدلله دوم از بغداد ، راه شناسايى دولت عراق را براى خود باز کرد، سعودى ها و مصرى ها نيز مشغول بازگشايى سفارتخانه هاى خود در عراق هستند.

 

در اين ميان کشورهايى چون ايران و سوريه که مستقل از سياست هاى امريکا عمل مى کنند، مخالف هرگونه حضور اين کشور در منطقه هستند، اما کشورهاى ديگر چون اردن، مصر، عربستان سعودى که هماهنگ با سياست هاى واشنگتن حرکت مى کنند، چاره اى جز همسويى با امريکا ندارد، به اين ترتيب نمى توان گفت که ديدگاه واحدى در بين کشورهاى منطقه نسبت به ادامه حضور امريکا در عراق و خاورميانه وجود دارد.

 

-در صورت امضاى توافقنامه امنيتى بين بغداد و واشنگتن آيا ايران و کشورهاى همسايه عراق از پيامدهاى آن متضرر خواهند شد؟

 

اگر حضور نيروهاى امريکايى در عراق ، مغاير با حاکميت اين کشور و استمرار دهنده حضورشان در منطقه باشد، به طور قطع کشورهاى منطقه، به خصوص همسايگان عراق متضرر خواهند شد.