خط و نشان شوراى امنيت و خط قرمز روسيه

تاکيد روسيه بر روسيه حل بن‌بست موجود را از طريق ابزارهاى ديپلماتيک آژانس بين‌المللى انرژى اتمى نيز حاکى از اين مدعا ست .

‌ ولاديمير يوسييف هماهنگ کننده برنامه مسائل عدم گسترش سلاح هاى کشتار جمعى در مرکز کارنگى و  کارشناس ارشد مرکز امنيت بين المللى موسسه اقتصاد جهانى و روابط بين الملل در آکادمى علوم روسيه به همراه الکساندر پيکايف ، نايب رييس کميته دانشمندان طرفدار امنيت جهانى در روسيه اندرى والودين محقق و کارشناس ارشد موسسه اقتصاد جهانى و روابط بين الملل اکادمى علوم روسيه و استاد دانشگاه روابط بين الملل وزارت امور خارجه روسيه در گفتگو با ما به بررسى ديدگاههاى اين کشور در خصوص مسائل هسته اى پرداخته اند. اين سه کارشناس بر اين باورند که محدوده خط قرمز روسيه در تعريف غرب جايگاهى ندارد.

خط قرمز

 ازديدگاه غرب تعليق غنى سازى درخاک ايران، يک خط قرمز است ولى براى روسيه چنين نيست . ولاديمير يوسييف کارشناس ارشد روابط بين الملل در آکادمى روسيه بر اين باور است که مذاکرات روسيه وايران پيرامون برنامه هسته اى ايران روندى مستمر به خود گرفته و ادامه يافتن آن مى تواند علامتى مثبت براى طرفين  به شمار رود .

وى با اشاره به اينکه روسيه پيشنهاد ساخت دو راکتور ديگر را نيز در بوشهربه ايران داده است و  طرف ایرانی نيز نظرات مثبتی نسبت به طرح روسیه ابراز داشته است در اين باره مى گويد :  تمام اين مسائل  گوياى حل وفصل نهايى است. البته همچنان دو مسئله مهم وکليدى حل نشده باقى مى ماند.

 مسئله اول آن است که آيا طرف ايرانى امکان دسترسى به فن آوريهاى مربوط به غنى سازى درمرکز مشترک را خواهد داشت ياخير؟

به عقيده يوسييف  طرف روسى  اين امر را امکان پذير نمى داند چرا که عدم دسترسى به اين فن آورى هدف اصلى درپيشنهاد روسيه است و اگر کارشناسان ايرانى به اين فن آوريها دسترسى داشته باشند ‌وجود چنين مرکزى در خاک روسيه بى معناست واين به منزله تاسيس آن در خاک ايران است که از نقطه نظر سياسى اين دو با يکديگر تفاوتى نخواهد داشت.

وى مسئله کليدى ديگر را وجود خط قرمز متفاوت ميان غرب و روسيه در خصوص از سرگيرى تحقيقات هسته اى ايران و مسئله غنى سازى عنوان مى کند و در اين باره مى گويد : مسئله دوم اين است که متاسفانه خط قرمز براى غرب ازسرگيرى تحقيقات هسته اى ايران براى غنى سازى اورانيوم است در حاليکه براى روسيه چنين نيست.  اهميت اين مسئله در آنجاست که در حال حاضر طرفداران اين نوع خط قرمز در شوراى حکام آژانس بيشتر هستند .

يوسييف با اشاره به اينکه درک روسيه و کشورهاى اروپايى و در مجموع غرب از خط قرمز متفاوت است مى افزايد :  اگر انجام غنى سازى و تحقيقات در اين زمينه در ايران براى غرب خط  قرمز در نظر گرفته شده است اين مسئله براى روسيه خط قرمز نيست ،  اما  ادامه اين تحقيقات از سوى ايران عاملى براى تيرگى بيشتر روابط ايران وغرب است .

خط و نشان شوراى  امنيت

کارشناس ارشد مرکز امنيت بين المللى موسسه اقتصادجهانى درباره  ارجاع پرونده هسته اى ايران را به شوراى امنيت سازمان مى گويد :  طرف روسى هرچه درتوان داشت انجام داد ولى چنين احتمالى وجود دارد براى اينکه ازديدگاه غرب اين مسئله عبور ازخط قرمز محسوب ميشود.

در همين حال الکساندر پيکايف ، نايب رييس کميته دانشمندان طرفدار امنيت جهانى در روسيه نيز با تاکيد بر اين امکان  در اين باره مى گويد : متاسفانه در شوراى حکام که هيچ کشورى حق وتو ندارد و تصميمات براساس دو سوم آرا اتخاذ ميشود بنابراين روسيه نيز امکان بلوکه کردن هيچ يک از تصميمات اخذ شده در اين شورا را نداشته و معلوم بود که پرونده  ايران در سطح شوراى امنيت بررسی مى شود که مسلما بهتر بود چنين امرى اتفاق نمى افتاد و جلوى آن گرفته مى شد.

ادامه مذاکرات

از نظر بسيارى از کارشناسان روسى  در مجموع مذاکرات دو طرف گامى  مثبت بوده و در عين حال پيشنهاد روسيه مساله اى بسيار پيچيده بشمار مى رود . همه مى دانند که  مشکل صرفا در مسايل فنى نيست بلکه ايجاد مرکز مشترک غنى سازى اورانيوم بين ايران و روسيه در واقع جنبه سياسى و حتى ژئواستراتژيکى دارد

اندرى والودين استاد دانشگاه روابط بين الملل وزارت امور خارجه روسيه در اين باره مى گويد : به لحاظ اهميت اين پيشنهاد براى ايران ، مسلما تهران نمى تواند بلافاصله با آن موافقت کند و لازم است تا اين پيشنهاد به طور دقيق در جزييات و اصول اساسى ان و در ابعادى گسترده مورد بررسى دقيق قرار بگيرد. بنابراين نياز به يک سرى مذاکرات طولانى وجود دارد. به عقيده من نکته مثبت اينجاست که طرف روسى حتى شخص رييس جمهور و وزير امور خارجه و رييس اژانس فدرال انرژى اتمى بسيار محتاطانه عمل مى کند و اينکه تا کنون کوچکترين اطلاعاتى در اين رابطه با اين مذاکرات به خارج درز نکرده است حکايت از همين عمل محتاطتانه دارد .

به عقيده والودين  لازم است که دو کشور خود خود را براى مذاکراتى طولانى اماده کنند و  انتظار هم نمى رود که پيشرفت سريعى در اين خصوص صورت بگيرد.

با اين حال اين پرسش مطرح است که چنانچه ايران با تعليق غنى سازى موافقت نکند، آيا باز هم  روسيه مى تواند با ايران در خصوص ايجاد مرکز مشترک غنى سازى مذاکره کند ؟

يوسييف با استناد به  اطلاعاتى موجود بر اين باور است که روسيه با ادامه مذاکرات حتى  بدون در نظر گرفتن اينکه روند اوضاع در آينده به چه صورت خواهد بود موافق است.

وى در اين باره مى گويد : من فکر ميکنم که روسيه سعى دارد تا جاى ممکن و درطولانى مدت مذاکرات خود با ايران را ادامه دهد. به نظر من تنها چيزى که ممکن است در مذاکرات بين دو کشورخللى ايجاد کند اقدام نظامى برضد ايران است که در اين صورت  نه تنهامذاکرات روسيه با ايران بلکه بر احتمال  گفتگوهای آینده ايران با هر کشور ديگرى  نیز اختلال  ایجاد خواهد شد .

کارشناس ارشد روابط بين الملل در آکادمى روسيه پيش بينى مى کند که  اگر ايران با پيشنهاد روسيه موافقت کند اين کار در روسيه و ساير کشورهاى جهان با استقبال روبرو خواهد شد با اين وجود مسلم خواهد بود که  غرب آن را کافى ندانسته و تنها با تعليق تحقيقات مربوط به غنى سازى اورانيوم از سوى ايران راضى خواهد شد.

در عين حال کارشناسان روسى اين احتمال که تغييراتى در طرح مسکو ايجاد و پيشنهادات مورد نظر ايران نيز درآن منظور شود اندک دانسته و با اشاره به فشارهاى وارده از سوى اروپا عرصه براى مانور روسيه دراين حيطه بسيار محدودمى دانند

الکساندر پيکايف ، نايب رييس کميته دانشمندان طرفدار امنيت جهانى در روسيه در اين باره مى گويد: حتى اگر روسيه موافقت کند که ايران حق غنى سازى اورانيوم درخاک خود را دارد و در واقع نيز روسيه اين حق را براى ايران قائل مى شود، ضمانتى براى اخذ این تصميمات به نفع ايران وجود ندارد.  در حقيقت مسکو نمى تواند به اراده خود ازتصميمات اروپاييان عدول کند، چرا که همانطور که گفتم اين قضيه تاثيرى بر تصميمات شوراى حکام نخواهد داشت.

  امريکا و اروپا درابتدا از پيشنهاد روسيه براى حل وفصل مسئله هسته اى ايران حمايت کردند، ولى آنچه که از ا ظهارات اخير مقامات کاخ سفيد برمى آيد آن است که آنها شک دارند که اين پيشنهاد بتوانند به يافتن راه حلى در اين باره منجر شود. در عين حال مقامات  امريکايى  ايران را متهم مى کنند که ضمن طولانى کردن مذاکرات با روسيه درصدد يافتن زمان کافى براى رسيدن به اهداف خود است.

الکساندر پيکايف ، نايب رييس کميته دانشمندان طرفدار امنيت جهانى در روسيه در اين باره مى گويد :‌ در روسيه نقطه نظرات متفاوتى در باره تلاشهاى هسته اى ايران وجود دارد. نبايد فراموش کرد که در روسيه نيز لابيهاى شديدا غرب گرا وجود دارند که مواضعى مشابه با امريکا داشته  طرفدار به انزوا در آوردن ايران و خطرناک جلوه دادن اين کشورهستند

پيکايف مى افزيد :‌اگرچه چنين افرادى در روسيه دراقليت هستند  و اکثريت محافل کارشناسى و به طور کلى افکار عمومى در روسيه خواستار ادامه همکاريهاى ايران و روسيه در تمام ابعاد ميباشند با اين وجود از موضعگيرى امريکا که درابتدا از ابتکار عمل مسکو حمايت کرده بود  متعجب نشدند  چرا که از نتايج آن و عملکرد خود آگاه بودند . امريکا  حتى از گفتگوى مستقيم با ايران پرهيز مى کند  در حالى که  اگر امريکا واقعا خواهان حل و فصل بحران ايران ازطريق مسالمت آميز است ، چنين گفتگويى بسيار ضرورى به نظر مى رسد  ولى امريکا حاضر به انجام مذاکرات با تهران نيست . در عين حال رويکرد اين کشور به گونه اى است که براى مثال  چنين گفتگوهايى را با کره شمالى انجام  مى دهد اما  در روند ديپلماسى حل مسئله توسط ساير کشورها نيز مانع تراشى ميکند. امريکا مدتهاى زيادى در خصوص پيشنهادات اروپاييان به ايران، ارزيابى شديدا منفى داشت و در هر صورت هم آنها نتوانستند و به نقطه نظر واحدى در خصوص مذاکرات اخير ايران و روسيه دست پيدا کنند .

وجود اتهاماتى مبنى بر وقت کشى مقامات ايرانى در  گفت‌وگو ها به  منظور غلبه  بر مشکلات فنى در روند غنى‌سازى است نيز از ديگر راهکارهايى است که مخالفين پرونده ايران در پيش گرفته اند .

اندرى والودين محقق و استاد دانشگاه روابط بين الملل وزارت خارجه روسيه با اشاره به اتهامات کشورهاى غربى مبنى بر وقت کشى ايران و طولانى کردن روند آن را مربوط به موضعگيرى هاى واشنگتن و لندن مى داند در اين باره مى گويد : کشورهاى غربى عقيده دارند که عدم گسترش سلاحهاى هسته اى فقط مى تواند از طريق پنج قدرت هسته اى جهان حفظ شود اگرچه اين  تصور از هم اکنون با شکست مواجه شده است. هند، پاکستان و اسراييل امکان توليد و استفاده از سلاح هسته اى را دارند و درعين حال گفته مى شود که  سيزده يا چهارده کشور در حال حاضر در آستانه دست يابى به قدرت هسته اى هستند غرب در تلاش براى منزوى ساختن ايران است . به ويژه کارشناسان غربى به طور جدى به اين مساله توجه  مى کنند و سياستهاى عمدى خود براى به انزوا دراوردن ايران درجامعه جهانى را پى مى گيردند که يکى اين اتهام يکى از آنهاست.

تحريمهاى اقتصادى و ثبات در قفقاز

يوسييف در ارزيابى واکنش روسيه تصميم  شوراى امنيت براى اتخاذ مجازات تحريم اقتصادى از يک سو و منافع اقتصادى روسيه از همکاريهاى اقتصادى با ايران  متنفع مى شود از سوى ديگرمى گويد : مسکو ارزش زيادى براى روابطش با ايران قائل است ضمن اينکه از ديدگاه روسيه مسئله مهم مساله اقتصادى نيست بلکه ثبات در قفقاز است . به همين دليل براى روسيه مسئله مهم ممانعت از اين است که ساير کشورها اقدام نظامى برضد ايران انجام دهند.

يوسييف در اين باره مى گويد: پس از چنين اقدامى احتمالا وضعيت در جمهورى هاى قفقاز و درمنطقه قفقاز شمالى درخاک روسيه رو به بى ثباتى مى رود و روسيه هيچ علاقه اى به اين موضوع ندارد. در حال حاضر آنچه براى روسيه مهم است منافع اقتصادى که در راستاى همکاريهاى اقتصادى خود با ايران بدست مى آورد نيست بلکه مسئله مهم براى روسيه ممانعت از بى ثباتى گسترده در قفقاز شمالى وجنوبى است .

به عقيده اين کارشناس ارشد روابط بين الملل در آکادمى روسيه شرايط فعلى در اين مناطق با ثبات و آرام نيست و عملا ‌سه جمهورى خود مختار آبخازيا، اوستياى جنوبى و قره باغ مشکل آفرين هستند . روسيه در جمهوريهاى چچن، داغستان و برخى جمهورى هاى ديگر قفقاز شمالى با مشکلاتى بسيارى مواجه است و استفاده از خاک جمهورى هاى قفقاز بر ضد ايران امکان بى ثباتى اوضاع در منطقه افزايش مى دهد.

از نقطه نظر اين کارشناس روس روسيه تمام تلاش خود را بکار مى بندد تا خاک هيچکدام از جمهوريهاى قفقاز بر ضد ايران مورد استفاده قرارنگيرد. در اين ميان تمامى براى مسکو اهميت دارد که نه تنها خاک آذربايجان بلکه خاک گرجستان هم مورد استفاده امريکا قرار نگيرد.

همچنين وى بر اين باور است که احتمال استفاده از خاک ارمنستان بدين منظور بسيار کم است.

 چندى پيش نيز رهبران گرجستان در اظهاراتى تاکيد کرده بود که استفاده از خاک اين کشور بر ضد ايران بسيار تحريک آميز است و ممکن است منجر به بى ثباتى در گرجستان شود.

قدرت نمايى امريکايى   

در حالى که تلاشهايى براى حل ديپلماتيک مسائل ايران همچنان ادامه دارد و کشورهاى اروپايى همچنان خواهان حل سياسى مسئله هستند سياستمداران امريکايى موضوع استفاده از اعمال زور و قدرت نمايى نظامى را برضد ايران مطرح مى کنند که  از نقطه نظر کارشناسان روسى اين امر خود به عنوان سدى در برابر تلاشهاى ديپلماتيک براى حل اختلافها پيرامون مسئله هسته اى ايران بشمار مى رود.

به عقيده يوسييف  ابراز چنين قدرت نمايى هايى  ناشى از وجود نيروهاى متفاوت در رهبرى يالات متحده امريکا است که ديدگاههاى يکسانى ندارند. در زمان رياست جمهورى بيل کلينتون سياست امريکا به سمت بهبود روابط با ايران متمايل شد ولى درحال حاضر چنين سياستى در برنامه فعلى دولت فعلى امريکا قرارندارد.

وى در اين باره مى گويد: البته برخى محافل خاص امريکايى نسبت به بهبود روابط با ايران علاقمند هستند ودقيقا به اين دليل برخى از نقطه نظرات محتاطانه در واشنگتن درخصوص ايران مطرح مى شود .

وى حمله نظامى به ايران را بعيد نمى داند و تاکيد مى کند که اگر درآينده  رويارويى واختلافات به حد بحرانى برسد، غربى ها بر  ضد ايران از اقدام نظامى استفاده مى کنند.

با اين حال اين کارشناس ارشد روابط بين الملل در آکادمى روسيه در اين باره مى گويد : اعلام استفاده از اقدام نظامى بر ضد ايران ‌يکى از عوامل اعمال فشار است و اين به منزله آن نيست که چنين کارى قطعا انجام مى گيرد.

‌با اين حال برخى از کارشناس احتمال دخالت هاى غرب به منظور ناکامى روند مذاکرات ميان ايران و روسيه را مطرح مى کنند  و بر اين باورند که موضعگيرى غرب به طور حتم مورد توجه روسيه قرار خواهد گرفت

يوسييف با اشاره به وابستگى روسيه و چين به غرب از يک سو و نياز غرب به انرژى به روسيه از سوى ديگر  در اين باره مى گويد:‌ اين وابستگى متقابل است، مسلما ‌روسيه رايزنيهايى را با شرکاى غربى خويش و کشورهاى پيشرفته که همگى در شوراى حکام آژانس عضويت دارند انجام مى دهد به همين دليل تصميمات اتخاذ شده در شوراى حکام در واقع به نقطه نظراتى که آنها دارند مربوط مى شود.

موضعگيرى غرب مسلما ‌از سوى مسکو مورد توجه قرار خواهد گرفت. ولى اين مسئله در چهارچوب منافع خود روسيه صورت ميگيرد و نه فراتر از آن و  منافع روسيه و غرب در رابطه با ايران متفاوت است.

الکساندر پيکايف ، نايب رييس کميته دانشمندان طرفدار امنيت جهانى در روسيه نيز از مانع تراشى غرب و بويژه امريکا در مذاکرات اخير بين مسکو و تهران سخن مى گويد . وى با اشاره به اينکه برخى از افراد دردولت بوش نه تمايلات  ضدايرانى دارند بلکه داراى افکار ضد روسى نيز هستند در اين باره مى گويد : موفقيت ديپلماسى روسيه و موضعگيرى معقولانه از سوى ايران، احتمالا براى اين افراد  نامطلوب است  و به همين دليل تلاشهايى خواهند نمود تابه نحوى در روند گفتگوهاى دو طرف مشکل ايجاد کنند،.

يوسييف مى افزايد : مسئلهغنی سازی اورانیوم در ایران براى غرب خط قرمزى محسوب مى شود که تهران نبايد از آن عبور کند. در صورتيکه ايران با چنين تعليقى موافقت کند موضعگيريها در قبال گزارش و بويژه نتيجه گيريها در خصوص آن و توصيه براى ارجاع پرونده به سازمان ملل هم ممکن است تغيير پيدا کند.

اندرى والودين محقق و کارشناس ارشد موسسه اقتصاد جهانى روسيه با اشاره به  دخالتهاى عمدى مريکا در مذاکرات ايران و سه کشور اروپايى در اين باره مى گويد : امريکا بدين طريق تلاش مى کند که اين کشورها پس از شکست خوردن از ايران متقاعد شوند که نمى توان از در مذاکره با تهران وارد شد و بنابراين بايد از  مواضع امريکا در اين باره حمايت کنند. ولاديمير پوتين در بوداپست به طور دقيق و مشخص در پاسخ به سوال خبرنگار مجارى اظهار داشت که روسيه حاضر است مراکزى را براى غنى سازى اورانيوم من جمله در خاک روسيه بوجود اورد. از اين سخنان مى توان دريافت که که ضمن مذاکرات روسيه و ايران امکان انجام مذاکرات مشابهى با کشورهاى اروپاى مرکزى و شرقى که امروزه با کمبود انرژى مواجه هستند نيز وجود دارد. اين مساله مى تواند کشورهاى اروپايى را به فکر يافتن منابع انرژى ديگرى بغير از گاز از جمله انرژى هسته اى سوق دهد. سرگئی کریينکو رييس آژانس فدرال انرژى اتمى مطرح شد مبنى بر اينکه در آينده نزديک سهم انرژى هسته اى در کل عرصه صنعت و انرژى روسيه مى بايست به 25 درصد برسد و اين اظهارات به نظر من بسيار جدى است و عملا اعتراف به اين مساله است که ايران و ساير کشورهايى که داراى نفت و گاز هستند مى توانند و ممکن است به سمت متنوع سازى منابع انرژى خود حرکت کند.