ارزيابى سفر اردوغان به عراق
فصلى تازه در روابط آنکارا - بغداد
رجب طیب اردوغان روز پنج شنبه 10 ژوئیه در یک سفر رسمی به همراه یک هیات بلندپایه وارد عراق شد تا ضمن گشایش فصل تازهای در روابط ترکیه و عراق، مناسبات کشورش با بغداد را به سطح عالی ارتقا دهد. اتفاقی که پس از 18 سال برای نخستین بار است که میان دو کشور اتفاق میافتد. سفری که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مسائل منطقه پیامهای بسیاری را در بر داشته است.
اردوغان در عراق با نوری مالکی همتای عراقیش، جلال طالبانی رئیس جمهوری آن کشور و شماری از مقامهای عالیرتبه و ارشد عراقی دیدار و گفت و گو کرد و درباره چگونگی گسترش مناسبات آنکارا – بغداد با آنها به گفت و گو نشست.
سفر نخستوزیر ترکیه به عراق پنج روز پس از سفر مالکی به امارات متحد عربی و اعلام سفرای جدید اردن، امارات و بحرین در عراق صورت گرفت. اتفاقی که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران حکایت از تغییر مواضع کشورهای منطقه نسبت به عراق و آغاز فصلی تازهای از روابط منطقهای با بغداد دارد.
امضای توافقنامه تشکيل شوراى همکارى استراتژيک میان عراق و ترکیه از مهمترین دستاوردهای سفر اردوغان به عراق بود. همچنین افتتاح کنسولگری ترکیه در تنها شهر بندری عراق یعنی بصره که شریان اقتصادی عراق نیز محسوب میشود در کنار امضای تفاهمنامه مشترک برای راه اندازی شهر مرزی تجاری میان دو کشور از دیگر دستاوردهای مهم سفر نخست وزیر ترکیه به عراق بود.
بنا به بيانيه‌اى که بعد از ديدار نورى مالکى، نخست وزير عراق با رجب طيب اردوغان، نخست وزير ترکيه منتشر شد عراق و ترکيه شوراى همکارى استراتژيک را که متشکل از وزيران امنيت، انرژى، بازرگانى، سرمايه‌گذارى و منابع آب است تشکيل دادند و بنا به توافق طرفین اين شورا سه بار در سال نشست برگزار خواهد کرد.
رجب طيب اردوغان همچنین نسبت به تحکيم روابط امنيتى و اقتصادى با عراق و تشويق کشورهاى منطقه به يارى عراق در بازسازى اين کشور متعهد شد. همچنین مقرر شد وزیران دو کشور سالی سه بار و مقامهای ارشد اعم از نخست وزیر و رئیس جمهوری سالی حداقل یک بار با یکدیگر دیدار داشته باشند.
توافق برای رو در رویی با شورشیان پ.ک.ک نیز از دیگر دستاوردهای مهم اردوغان در سفر به عراق بود. نخست وزیر ترکیه خود در این باره گفت: «عراق و ترکيه خواهان ايجاد منطقه امنيتى هستند که به تهديدات تروريستى عليه دو کشور پايان دهد. ترکيه در راستاى رويارويى با حزب کارگران کردستان ترکيه (پ ک ک) از حمايت دولت مرکزى و دولت خودمختار منطقه کردستان عراق برخوردار است. حزب پ.ک.ک نه تنها تهديدى عليه عراق و ترکيه بلکه عليه کل منطقه است. ما هرگز اجازه نمى‌دهيم پ.ک.ک روابط دو کشور را از بين ببرد. در حال حاضر دو کشور درک مشترکى نسبت به اين مساله دارند.
اردوغان همچنین گفت: «ترکيه خواهان گسترش روابط با عراق است و ما اميدواريم ميزان همکاريهای تجارى دو کشورساليانه به 25 ميليارد دلار برسد.»
مالکى نيز در این باره تاکید کرد، زمان مناسب براى تحکيم روابط ميان ترکيه و عراق فرا رسیده است. اميدواريم که شرکت‌هاى ترکيه نقش اساسى در بازسازى عراق ايفا کنند. دولت در نابودى تروريسم و ورود به مرحله بازسازى و سرمايه‌گذارى موفق بوده است.
نخست وزير عراق ضمن ابراز خرسندی از سفر همتای ترکش به عراق آن را سفری تاريخى توصيف کرد و گفت: «اين سفر نقطه عطفى در روابط دو کشور خواهد بود و موجب مى‌شود تا طرح بازسازى و فعاليت بيشتر جامعه جهانى را در عراق شاهد باشيم.»
جلال طالبانى رئیس جمهوری عراق نیز ضمن ابراز خرسندی از سفر نخست وزیر ترکیه به عراق گفت: «من در ديدار با اردوغان به بررسى روابط دو جانبه پرداختم و معتقدم امضاى توافقنامه استراتژيک مى‌تواند به گسترش سطح روابط دو کشور کمک کند.»
طالبانی دو روز قبل از آمدن اردوغان به عراق در گفت و گو با روزنامه فیگارو تاکید کرده بود، شورشیان پ.ک.ک یا باید سلاح خود را تحویل دهند و علیه منافع ترکیه وارد عمل نشوند یا باید خاک عراق را ترک کنند و جای دیگری برای خود بیابند.
طالبانی همچنین تاکید کرده بود، حفظ رابطه بغداد با آنکارا بسیار با اهمیتتر از حضور مخرب شبه نظامیان پ.ک.ک است و عراق اجازه نمیدهد از خاکش علیه کشور دیگری استفاده سوء شود.
دیدگاه ترکها به سفر اردوغان به بغداد
تحلیلگران مطبوعات ترکیه به سفر اردوغان به عراق بسیار اهمیت دادند. مثلا تحلیلگر روزنامه زمان، سفر نخست وزیر کشورش به عراق را از چند زاویه مورد بررسی قرار داده است. نخست این که دولت ترکیه با این کار نشان داده است که میتواند همزمان ضمن با پافشاری بر حق خود بر تمامیت ارضی و خواستههای به حق خود که ظاهرا منطور مبارزه با شورشیان پ.ک.ک است، به تعمیق روابط با عراق بپردازد.
به اعتقاد وی این شیوه مدبرانه دولت ترکیه که بر خروج نیروهای پ.ک.ک از شمال عراق تاکید کرده و همزمان به فکر گسترش روابط با عراق و به دست آوردن بازارهای اقتصادی تازه در این کشور است، بسیار اهمیت دارد.
دیگر این که نخست وزیر ترکیه با تاکید و تمرکز بر مسائل امنیتی وارد بغداد شده و برای افزایش توان چانهزنی در این زمینه وزیر دفاع خود را نیز به عراق برده است. به اعتقاد تحلیلگر روزنامه زمان امضای توافقنامه تشکيل شوراى همکارى استراتژيک میان عراق و ترکیه تاییدی بر این ادعا است.
در همین حال به اعتقاد کارشناسان مطبوعات ترکیه اظهارات جلال طالبانی رئیس جمهوری ترکیه در مصاحبه با روزنامه فیگارو که در سطور بالا به آن اشاره شد و عادل عبدالمهدی با روزنامه الشرق الاوسط، چند روز قبل از سفر اردوغان به بغداد زمینه حضور موفقیتآمیز نخست وزیر ترکیه به عراق را فراهم کرده است.
عادل عبدالمهدی به روزنامه الشرق الاوسط گفته است که ما حضور دائمی آمریکا در عراق بدون هیچ قید و بندی را نمیپذیریم و ارتش آمریکا اگر بنا است در عراق بماند باید بر اساس یک ضابطه معین و تعریف شده حضور خود در عراق را تعریف کند. مشابه این اظهارات را برهم صالح با همین روزنامه عربی نیز گفته بود.
این نشان میدهد که چگونگی حضور نیروهای آمریکایی در عراق نه تنها برای کشورهای عربی و همسایه عراق بلکه برای ترکیه نیز مهم است. اگر نگاهی به گذشته بیندازیم شاید بتوانیم اهمیت این موضوع را بیشتر بفهمیم. دولت ترکیه در سال گذشته میلادی همزمان با افزایش تنشها میان ترکیه و عراق بر سر شورشیان پ.ک.ک، ایالات متحده را متهم کرده بود که چشمان خود را به قاچاق اسلحه به اعضای پ.ک.ک بسته و حتی اسنادی در دست دارد که نشان میدهد دولت آمریکا به کمک برخی متحدان اروپاییاش سلاح به دست اعضای پ.ک.ک میرساند.
این موضوع در سفر اردوغان به ایالات متحده آمریکا و دیدارش با جورج بوش رئیس جمهوری آن کشور نیز مورد بررسی قرار گرفته بود و حتی گفته میشد، نخست وزیر ترکیه فیلمی را به رئیس جمهوری امریکا داده که نشان میدهد ارتش آمریکا در مرز ترکیه به اعضای پ.ک.ک سلاح میدهد.
مطبوعات ترکیه همچنین اظهارات رهبران سنی عراق از جمله عدنان الدلیمی یکی از رهبران جبهه توافق درباره سفر نخست وزیر ترکیه به کشورشان را که گفته بود، در سفر اردوغان باید مسائل اقتصادی و امنیتی محور گفت و گوها باشد را نشان از تمایل بسیار عراقیها از طوایف مختلف، برای گسترش روابط با ترکیه دانستهاند.
دیدگاه عراقیها به سفر اردوغان به بغداد
طبیعتا دولت عراق از سفر نخست وزیر ترکیه به کشورش بسیار خرسند است. زیرا بدین ترتیب یکی دیگر از همسایههای عراق که اتفاقا بر سر مسائل امنیتی با آن اختلاف دارد، پذیرفته که سفارتخانهاش در بغداد را فعال کند، در بصره کنسولگری راهاندازی کند و سرمایههای خود را به عراق بیاورد. مضافا بر آن پذیرفته روابط خود با بغداد را تا سطح عالی گسترش دهد. این موضوع برای دولت عراق بسیار مهم است زیرا میتواند پایههای نظام نوپای آن را مستحکم کند. این موضوع به خودی خود یک امتیاز بزرگ برای عراق است. سفر اردوغان به عراق توسط ترکمنها و برخی کردها نیز مورد استقبال قرار گرفته است.
علی مهدی یکی از نمایندگان جبهه ترکمن در پارلمان عراق سفر نخست وزیر ترکیه به کشورش را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: «سفر اردوغان بسیار مهم است و میتواند به استقرار و امنیت عراق کمک کند به ویژه این که دو طرف توافقنامه تشکيل شوراى همکارى استراتژيک را نیز امضا کردند.»
وی در ادامه افزود: «در گفت و گوهای طرفین مسائل کرکوک و حزب کارگران کردستان محور گفت و گوها بوده است.»
مهدی همچنین خبری از طرحی برای حل مناقشه کرکوک داد که مورد حمایت نخست وزیر ترکیه نیز قرار گرفته است. بر اساس این طرح کرکوک یک منطقه مستقل جدای از اقلیم کردستان و دیگر بخشهای عراق میشود و حکومت محلی آن میان قومیتهای موجود در آن تقسیم خواهد شد. بدین ترتیب که 32 درصد برای ترکمنها، 32 درصد برای کردها و 32 درصد برای عربها در نظر گرفته خواهد شد و چهار درصد نیز به مسیحیان تعلق خواهد گرفت.
گفتنی است که اعضای حزب دموکراتیک کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی، دائما ترکمنها را متهم میکنند که از حمایت ترکیه برخوردارند و به نفع آن کشور علیه کردها توطئه میکنند.
اما با این حال محمود محمد عضو حزب دموکراتیک کردستان نیز سفر رجب طیب اردوغان به عراق را بسیار مهم دانست و گفت: «سفر وی باعث گسترش روابط میان دو کشور خواهد شد و بسیاری از مسائل و مشکلات دو طرف را حل و فصل خواهد کرد. به ویژه باعث گسترش مناسبات اقتصادی و سیاسی میان دو کشور میشود.»
این در حالی است که محمود عثمان یکی از اعضای پیمان کردستان در پارلمان عراق نسبت به موفقیتآمیز بودن سفر اردوغان به عراق ابراز تردید کرده و اظهار داشته که سفر وی چیز تازهای در بر نداشته است.
محمود عثمان همچنین هدف از سفر نخست وزیر ترکیه به عراق را خروج حزب حاکم از بحران داخلی کنونیش دانسته و تاکید کرده وی با هیچ کدام از مقامهای مسئول کرد در عراق دیدار و گفت و گو نداشته است.
اظهارات محمود عثمان را میتوان از زاویه وجود اختلاف میان کردهای طرفدار بارزانی با دولت ترکیه مورد ارزیابی قرار داد. زیرا با وجود فشارهای بسیار کردها به دولت ترکیه، آنکارا هنوز نپذیرفته مسعود بارزانی به کشورشان سفر کند و با مقامهای ارشد ترکیه دیدار داشته باشد.
نظر شما :