ترامپ؛ جامانده در جنگ سرد

دیپلماسی ایرانی: همه تلاش «دونالد ترامپ» این است که خود را رهرو بی‌رحم "رئال پولیتیک" نمایش دهد. از این رو می‌کوشد از یک‌سو مخاطبانش را مرعوب خواست‌های آمرانه‌اش کند. از سوی دیگر کارنامه‌ای موفق را در اسرع وقت به رخ رقیبان داخلی و خارجی خود
بکشد. او اما ناتوان از درک این واقعیت در ساختار کنونی جامعه جهانی است که رفتار و کردارش بیشتر شبیه نابینایی است که در دل غرور و زیاده‌خواهی‌هایش زندانی است. خواست‌های او از اروپا، همسایگانش در آمریکای شمالی و مرکزی، قدرت‌های آسیایی و سرانجام از تهران نیز در این چارچوب تفسیر پذیر می‌شود. 

نکته برجسته در رفتار ترامپ این است که می‌خواهد چنین القا کند که برای مثال، افکار عمومی جهان این باور را باید کنار بگذارد که تکنوکرات‌های آمریکایی و اروپایی چراغدان سیاست جهانی هستند و نقشه راه برای حل و فصل مسائل جهانی تنها در اختیار ابتکارات آنان است. ترامپ مدعی است حالا ابتکار عمل و خلاقیت‌های اوست که روش‌های گذشته را کنار زده و در حال ایجاد باورهای جدید در قبال تک قدرت ایالات متحده است. او در این بستر تنها دو قدرت رقیب را به رسمیت می‌شناسد: چین و روسیه. در نگاه او دیگران بازیگرانی هستند؛ در حاشیه یا میانه که یا باید نقش دستیار سیاست‌های اورا ایفا کنند یا از حاصل جمع بازی قدرت‌های اصلی تبعیت کنند. 

اشتباه ترامپ در درک قیاسی او از وضع کنونی جامعه جهانی است. او تصوراتی کهنه از تقسیم قدرت در ذهن دارد. ذهن ترامپ در جنگ سرد سپری شده دهه 1990 میلادی جا مانده است. بسا بازگشت جامعه‌جهانی به وضع جنگ سرد گذشته ایده‌آل او در دوران کنونی باشد. از این رو تنش‌زدایی با روسیه را درالگوی کنفرانش "یالتا" می‌جوید که در آن جهان سیاست و دولت‌-ملت‌ها به دو بلوک شرق و غرب تقسیم شدند. در این حال براساس توافق کنفرانس هلسینکی در 1975میلادی، رهبران دو بلوک به مرزها و تحولات درونی بلوک‌های خود احترام گذاشته و آن را به رسمیت بشناسند. ترامپ اما در نگرش قیاسی خود به دو متغیر بی‌توجه است: زمان و شرایطی که جامعه جهانی از حیث ظهور قدرت‌های تازه با گذشته تفاوت ماهوی و عینی یافته است. جامعه جهانی هرگز به گذشته باز نمی‌گردد تا قدرت‌ها و بازیگران جامعه بین‌المللی، خود را به مثابه دستیار منفعل یا رعایای هریک از قدرت‌های بزرگ محسوب کنند. اکنون اعضای جامعه بین‌الملل شاهد بازیگرانی است که راهبردهای مستقل خود را در اوضاع آنارشی جهان دنبال می‌کنند. دیپلماسی و حتی منازعه و جنگ نیز با هدف آشتی دادن یا تعامل مثبت میان منافع متعارض قدرت‌ها_ اعم از قدرت‌های بزرگ تاخرده _معنا می‌شود. او البته بازی قدرت را به‌خوبی می‌داند اما از آن فهم درست ندارد.

در این حال نمی‌توان از نظر دور داشت؛  اگرچه جامعه جهانی ادعاهای ترامپ را باور نمی‌کند اما آن را به اندازه‌ای جدی تلقی می‌کند که آثار رویکردهای سیاستی او به بی‌ثباتی‌های پایان ناپذیر در اروپا، جنوب شرقی آسیا و خاورمیانه خواهد انجامید. جامعه جهانی اکنون با همین خطر بی‌ثبات کننده روبه‌روست. 

دیر نیست که ترامپ در داخل و بیرون از ایالات متحده با مقاومت کم بدیل روبه‌رو شود؛ درحالی که  او خود را رهرو بی‌رحم "رئال پولیتیک" نمایش می‌دهد./ابتکار