دوستی با آمریکا کشنده خواهد بود؟

نویسنده: جمیله کدیور، نماینده پیشین مجلس

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، را با ویژگی هایی  چون غیرمتعارف بودن، غیرقابل پیش‌بینی بودن، معامله‌گر بودن و داشتن تناقض های گفتاری و رفتاری می شناسیم. سیاست های او، مانند اعمال همزمان سیاست چماق و هویج در مذاکرات، تکیه بر تهدیدهای شدید برای امتیازگیری، ضربه‌های ناگهانی و سیاست‌ورزی های خارج از عرف دیپلماتیک هم از نکات قابل مطالعه  دوران حکمرانی ترامپ به شمار می روند.

به باور بسیاری، اظهارات و اقدامات تناقض آمیز ترامپ موجب شده است تحلیل سیاست های او دشوار شود. یک روز سخنی می گوید و روز دیگر آن را تکذیب می کند. یا چیزی می گوید و در عمل خلاف گفته خود رفتار می کند. از همین رو برای تحلیل گفته های او، البته اگر قابلیت تحلیل داشته باشند، نباید عجله کرد؛ بلکه باید بیشتر بر اقدامات و سیاست های اعمال شده او تمرکز کرد تا به نتیجه روشنی از آنچه در ذهن او می گذرد، دست یافت. از جمله این اظهارات و اقدامات متناقض را باید در تنوع گفتارها و کنش های او در قبال حماس جستجو کرد.

بعد از آنکه وبگاه خبری آکسیوس به نقل از دو منبع آمریکایی فاش کرد واشینگتن در حال انجام مذاکرات مستقیم و محرمانه با حماس است، سخنگوی کاخ سفید در کنفرانس مطبوعاتی گفت: دولت ترامپ مذاکرات مستقیمی با حماس داشته است و این مذاکرات ادامه دارد. او گفت: «آدام بوهلر، نماینده ویژه آمریکا در امور گروگان‌ها  اجازه دارد با هر کسی صحبت کند، حتی با وجود اینکه آمریکا معمولاً تعامل با گروه‌های تروریستی را ممنوع می‌داند... او این اجازه را دارد که با هر کسی در تلاش‌هایش برای تضمین پایان جنگ در غزه صحبت کند.»

او همچنین گفت: «در این مورد با اسرائیل مشورت شده است. رئیس‌جمهوری معتقد است که گفتگو و مذاکره با افراد مختلف در سراسر جهان  اگر به نفع مردم ایالات متحده آمریکا باشد، کار درستی است.» او با ادعای در خطر بودن جان آمریکایی‌های اسیر در غزه، گفت  که به همین دلیل این تصمیم گرفته شده است.

در حالی که سخنگوی کاخ سفید دامنه این گفت‌وگوها را مشخص نکرد، منابع آمریکایی اعلام کردند که دولت ترامپ، مذاکراتی مستقیم با حماس درباره آزادی گروگان ها از جمله شهروند اسرائیلی-آمریکایی (ادان الکساندر) در غزه و امکان دستیابی به توافقی گسترده‌تر برای پایان جنگ انجام داده و در این مذاکرات، غیر از موضوع آزادی تمامی افراد باقی‌مانده در غزه، دستیابی به آتش‌بسی طولانی‌مدت مورد بحث قرار گرفته است. بر اساس اخبار منتشره، دیدار آدام بوهلر، نماینده آمریکا با نمایندگان حماس، بنا به درخواست طرف آمریکایی بوده است.  

یک منبع حماس نیز با اشاره به جزئیات مذاکراتی که میان این جنبش و نماینده دولت آمریکا در دوحه انجام شد ، گفت: «مذاکرات مستقیم که با حضور «آدام بوهلر» فرستاده دونالد ترامپ در امور اسرا انجام شد، بلافاصله بعد از صحبت‌های ترامپ در دو هفته قبل در باره ابراز حسن نیت حماس برای آزادی آن دسته از اسرایی که تابعیت آمریکایی دارند، صورت گرفت. بر این اساس، بعد از درخواست ترامپ از حماس به منظور نشان دادن حسن نیت خود و همزمان با آغاز مذاکرات، حماس «ساگی دکل چن» اسیر اسرائیلی -آمریکایی را در دور ششم مرحله اول تبادل اسرا آزاد کرد...» او همچنین تاکید کرد در جریان مذاکرات، حماس پیشنهاد یک توافق جامع را داده که بخش اصلی آن مربوط به توقف کامل جنگ است.

به نظر می رسد مذاکره بین آمریکا و حماس به دلیل توقف مذاکرات مرحله دوم آتش بس شکل گرفت. بر خلاف گفته سخنگوی کاخ سفید، اسرائیل   پس از آغاز این مذاکرات، از موضوع مطلع شده که به مخالفت مقامات اسرائیلی منجر می شود و طی یک تماس تلفنی پرتنش، اسرائیل مخالفت شدید خود را با مذاکره مستقیم آمریکا با حماس بدون پیش‌شرط و ایجاد کانال جداگانه مستقیم بین واشنگتن و حماس اعلام می کند.

به نوشته روزنامه یدیعوت آحارونوت، نمایندگان ترامپ به دوحه سفر کردند و اسرائیل را از مذاکرات با حماس مطلع نکردند و تصمیم واشنگتن برای مذاکره با حماس پس از اطلاع از آمادگی اسرائیل برای عملیات نظامی در غزه صورت گرفت. دولت ترامپ با علم به اینکه نتانیاهو می خواهد به جنگ بازگردد، با انجام این مذاکرات نشان داد که واشنگتن با مسیر مورد نظر اسرائیل برای بازگشت به جنگ یا تمدید مرحله اول موافق نیست و در حالی که اولویت آمریکا مذاکرات در مورد آزادی اسر است و آینده نوار غزه در اولویت بعدی اش قرار می گیرد، اولویت اسرائیل آزادی اسیران نیست و پایان دادن حماس را اولویت اصلی خود می داند.

با توجه به اینکه آمریکا، حماس را از سال ۱۹۹۷یک «سازمان تروریستی» می‌داند و بالتبع از مذاکره مستقیم با آن اجتناب کرده، طبیعی است که این اقدام در محافل سیاسی و رسانه ای غیرعادی تلقی شود. این در حالی است که حماس قبل از این گفتگوها، از مذاکره با ترامپ و دولت امریکا استقبال کرده بود.

هنوز خبر این مذاکره مستقیم و محرمانه توسط محافل سیاسی و مخاطبان رسانه ها هضم نشده بود که ترامپ روز چهارشنبه (۵مارس/۱۵اسفند) در رسانه اجتماعی خود (تروث سوشال) با لحنی تهدید کننده و هشدار آمیز نوشت: «همه گروگان ها را همین حالا آزاد کنید، نه بعدا و سریعا اجساد تمام افرادی را که به قتل رساندید، برگردانید یا کارتان تمام است.» 

ترامپ در این پیام خطاب به حماس نوشت: «فقط آدم های روانی و مریض جسدها را نگه می دارند و شما روانی و مریض هستید!» البته ترامپ توجه نکرده بود که   اسرائیل ۶۶۵جسد فلسطینی، از جمله اجساد ۵۹کودک را نگه داشته و حتی برخی از اجساد فلسطینی برای بیش از ۵۰سال توسط اسرائیل نگه داشته شده اند.

رئیس جمهوری آمریکا در ادامه مطلب خود اضافه کرد: «هر چه را لازم باشد، برای اسرائیل می فرستم تا کار را تمام کند، اگر کاری را که می گویم، انجام ندهید حتی یک نفر از حماس سالم نمی ماند. به تازگی با گروگان های سابق شما که زندگیشان را نابود کردید، دیدار کردم. این آخرین هشدار است! به فرماندهان شما هم می گویم که حالا تا فرصت است غزه را ترک کنید.»

رئیس جمهوری آمریکا تهدیدهای خود را محدود به حماس و فرماندهانش نکرد، بلکه با تهدید مردم غزه هم گفت: «به مردم غزه هم می گویم که آینده ای زیبا در انتظارتان است، اما نه اگر گروگان ها را نگه دارید. اگر گروگان ها را نگه دارید شما مرده اید! تصمیمی عاقلانه بگیرید.» او دو کلمه «DEAD» و «SMART» را برای توجه مردم غزه و سایر مخاطبان  با حروف بزرگ انگلیسی نوشت و در پایان پیام خود هم با حروف بزرگ انگلیسی نوشت: «گروگان ها را همین حالا آزاد کنید وگرنه جهنم در انتظارتان است.»

البته، این اولین مرتبه نیست که ترامپ چنین تهدیدهای شدیداللحنی را خطاب به حماس و مردم غزه مطرح می کند. این مرتبه، توام بودن تهدیدها با انتشار خبر مذاکرات  تعجب برانگیز شد  که البته با توجه به ویژگی های شخصیتی و نوع سیاست ورزی ترامپ، باید اصل را به مذاکرات آمریکا و حماس داد نه تهدیدها و این تهدیدات را باید عمدتا به عنوان پوششی برای مذاکره مستقیم آمریکا با حماس برای به دست آوردن دل صهیونیست های حامی مالی خود در انتخابات ریاست جمهوری تلقی کرد. ضمن اینکه مشخص است که مواضع عمومی ترامپ اغلب منعکس کننده آنچه در آخرین دیدارش به او گفته شده، است و این مورد نیز مستثنی نبود. او قبل از نوشتن این مطلب، با گروهی از اسرای آزاد شده از غزه دیدار داشت و گفته بود ما به دنبال آزادی بقیه هستیم. 

حماس در پاسخ به تهدیدهای ترامپ، ضمن تاکید بر مردود دانستن خروج رهبران این جنبش از نوار غزه و اولتیماتوم ترامپ برای آزادی فوری همه اسیران اعلام کرد : «بهترین راه برای آزادی باقی اسرای اسرائیلی، آغاز مرحلۀ دوم آتش‌بس و متعهد کردن اسرائیل به پایبندی به توافق حاصل شده با تلاش میانجی‌های بین‌المللی است.»   

بعد از مشاهده نحوه رفتار ترامپ با زلنسکی و اخراج او از کاخ سفید، برای بسیاری این امید و انتظار ایجاد شده  است که ترامپ از اقدامات نتانیاهو که بخشی از استراتژی منطقه ای او را به خطر می اندازد، خسته شود و مشابه رفتار با زلنسکی، با نتانیاهو انجام دهد. با توجه به اینکه دولت فعلی ایالات متحده نمی خواهد جنگ به نوار غزه بازگردد، بنابراین به سمت مسیر جدیدی پیش می رود که اگر خوش بینانه به موضوع نگاه کنیم، این امر ممکن است با تصمیم ترامپ به مذاکره با حماس برای آزادی اسرا به عنوان بخشی از مرحله دوم توافق و پایان جنگ آغاز شده باشد. 

 این گفته هنری کیسینجر را به یاد داشته باشیم: «دشمنی با آمریکا می‌تواند خطرناک باشد، اما دوستی با آمریکا ممکن است کشنده باشد.» از همین رو، رها کردن متحدانی چون نتانیاهو و بسیاری از سران کشورهای وابسته عرب، زمانی که نبودشان بر بودشان بصرفد، توسط آمریکا غیرممکن نیست. سرنوشتی که کیسینجر پیش‌بینی کرده و مصداق آن را در دوره های روسای جمهوری قبلی آمریکا نسبت به متحدین خود در منطقه کم ندیده ایم، در دوران رئیس جمهوری معامله گری چون ترامپ دور از ذهن نیست./اطلاعات