حقوق بین الملل در مسیر استقلال فلسطین

نویسنده: محمدتقی قراچورلو، پژوهشگر حقوق بین الملل

دیپلماسی ایرانی: نقطه شروع تحولات منطقه غرب آسیا در قرن بیستم را می توان در نامه آرتور بالفور، وزیر امور خارجه بریتانیا به لرد روچیلد، رهبر جامعه یهودیان بریتانیا، در 2 نوامبر 1917، در حمایت از «خانه ملی برای مردم یهود در فلسطین» در نظر گرفت. با نگاه دقیق به مقطع تاریخی اشاره شده می توان بیان داشت که در آن زمان سرزمین فلسطین بخشی از امپراتوری عثمانی بوده است و بریتانیا هیچ مبنایی برای ارائه چنین طرحی نداشت و این کشور در سال 1922 قیمومیت فلسطین را در اختیار گرفت. این موضوع به مرور زمان توسعه پیدا کرد تا در 29 نوامبر 1947 به موجب قطعنامه 181 سرزمین فلسطین به دو بخش یهودی و عرب در مجمع عمومی سازمان ملل متحد شکل گرفت و رژیم صهیونیستی در سال 1948 اعلام استقلال کرد که سال ها جدل و خشونت را باعث شد. 

در مقابل این موضوع می توان راهی را که مجمع عمومی سازمان ملل متد به موجب قطعنامه A/RES/71/292 در سال 2017 پیمود تا دیوان بین المللی دادگستری در قضیه آثار حقوقی جدایی مجمع الجزایر چاگوس نظر خود را بیان کرد در پیش گرفت. دیوان بین المللی دادگستری در سال 2019 نظر مشورتی خود را صادر کرد و اشغال بریتانیا در مجمع الجزایر چاگوس را غیر قانونی دانست. با توجه به عدم مسئولیت دولت بریتانیا بر سرزمین فلسطین این موضوع می تواند ابعاد حقوقی محکمی در نظام حقوقی بین المللی ایجاد کند.

انتخاب نواف سلام به عنوان نخست وزیر جدید لبنان نیز می تواند تغییر معادلات منطقه ای را باعث شود. نواف عبدالله سلیم سلام که قبل از قبول مسئولیت نخست وزیری به عنوان رئیس دیوان بین المللی داگستری فعالیت می کرد می تواند شکل گیری تحولات جدیدی در منطقه را سبب شود، حال آنکه انتخاب سلام به عنوان نخست وزیر لبنان موافقان و مخالفانی را داراست که ریشه آن را می توان در حمایت سلام از قطعنامه 1701 شورای امنیت و وجود ارتش واحد در لبنان دانست. در کنار این موضوع سقوط دولت سوریه و شکل گیری تحولات جدید در این کشور و شروع فرایند تشکیل دولت جدید نیز تاثیر محسوسی بر سرزمین فلسطین دارد و می تواند معادلات جدیدی را موجب شود.

اما اسرائیل و حماس پس از 15 ماه جنگ ویرانگر در غزه که آوارگی بیش از 2.3 میلیون نفر و آوارگی خانواده  فلسطینی ها را موجب شد در کنار کشتار بی سابقه زنان، کودکان و غیر نظامیان و حملات مستقیم به اماکن درمانی شد به نقطه اجرای یک آتش‌بس رسیده اند. اما مهم ترین بخش این موضوع که باید پس از آتش‌بس بررسی شود عدم توجه به آموزه‌ های حقوق بین‌الملل است. از زمان شروع درگیری در غزه بنا بر آمار سازمان ملل متحد 900 امدادگر و 265 کارمند آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد برای پناهندگان فلسطینی (آنروا) کشته شده که از ایجاد آشکار استانداردهای دوگانه در حقوق بشردوستانه بین المللی نشان دارد. عدم پایبندی رژیم صهیونیستی به قواعد حقوق بین‌الملل مصادیق متعددی دارد اما آنچه در حال حاضر پس از آتش‌بس نیاز به توجه است، الف: بررسی پیمان 1993 و 1995 اسلو و توقف شهرک سازی ها ب: اجرایی شدن قطعنامه 194 مجمع عمومی سازمان ملل متحد است که به دسترسی آزاد به بیت‌المقدس و سایر اماکن مقدس تصریح می‌کند که پناهجویانی که به بازگشت به خانه‌های خود مایل هستند و در آرامش با همسایگان خود زندگی می‌کنند.

در مقطع زمانی حاضر تمامی تحولات منطقه غرب آسیا به یکدگره گره خورده است تا حدی که وقوع هر جریانی میتواند تاثیرات محسوسی بر منطقه ایجاد کند. باید در نظر داشت پس از گذشت مدت طولانی از شدیدترین حملات نظامی در نواره غزه امروزه مردمان این منطقه به بازسازی فوری خانه هایشان نیازمند هستند. همچنین فرصت ارزشمندی است تا ابعاد حقوقی این موضوع به صورت بنیادین بررسی و مورد پیگیری قرار گیرد.