پزشکیان و ایده شنگن اسلامی

دیپلماسی ایرانی: مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران، در نخستین سفر خارجی خود پس از روی کار آمدن و تصدی منصب ریاست جمهوری، خواستار از بین بردن مرز‌ها میان کشورهای اسلامی یا به قول خود «شنگن اسلامی» شد. این مسأله، پرسش‌هایی را درباره این دعوت و امکان تحقق آن به وجود می‌آورد.

بغداد، مقصد نخستین سفر خارجی پزشکیان بود و او در این سفر با عبداللطیف رشید، رئیس جمهوری عراق دیدار کرد و از بین بردن مرز‌ها میان کشورهای اسلامی همانند اتحادیه اروپا را خواستار شد.

بر اساس بیانیه ریاست جمهوری ایران، پزشکیان به تاریخ پیوسته و ادامه‌دار روابط دو کشور اشاره و بر لزوم ایجاد اتحادیه‌ای برای کشورهای اسلامی تاکید کرد. وی همچنین خواستار اقدام برای از بین بردن مرز‌ها میان کشورهای اسلامی بنابر تجربه اتحادیه اروپا (شنگن) شد و توضیح داد که وحدت میان کشورهای اسلامی، می‌تواند همه تحریم‌های غرب را بی‌تاثیر کند.

روزنامه نزاویسیمایا روسیه به پیشنهاد رئیس جمهور ایران پرداخت و در گزارشی اشاره کرد که هدف تهران خنثی‌سازی تحریم‌های غرب است و عراق تنها کشوری است که تهران می‌تواند این تجربه را با آن اجرا کند.

رئیس جمهوری ایران در دیدارهایی که با محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق، عبداللطیف رشید، رئیس جمهوری عراق و سران سیاسی دیگر و سران قبائل و عشایر داشت، به مسأله حفظ وحدت کشورهای اسلامی در جنگ علیه قدرت‌های خارجی، غرب و اسرائیل پرداخت.

این روزنامه در این گزارش اشاره کرد که این پیشنهاد پزشکیان، تنها در حال حاضر در حد یک ایده است و او دلیلی برای فکر کردن به مسیری که قصد دفاع از آن را دارد، ارائه کرده است.

در همین راستا، واثق السعدون، تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با الخلیج آنلاین گفت که دعوت پزشکیان برای برداشتن مرز‌ها، در راستای سلسله اظهارات مثبتی است که از ابتدای ریاست جمهوری‌اش درباره بهبود روابط منطقه‌ای و روابط ایران با کشورهای منطقه مطرح می‌کند. السعدون در این زمینه به مقاله پزشکیان در روزنامه تهران تایمز پس از ادای سوگند قانونی اشاره کرد که پزشکیان در آن بیان کرده بود که ایران دست دوستی و برادری به سوی همه همسایگان و کشورهای منطقه دراز می‌کند. وی اشاره کرد که روابط میان کشورها چه کشورهای همجوار یا سایر کشورها، مبتنی بر نیت حسنه یا اظهارات دیپلماتیک زیبا نیست بلکه بر اراده سیاسی حقیقی آن کشورهای و اقدامات آن‌ها و نگاه آن کشورها به منافع مشترک استوار است.

انتخاب عراق به عنوان نخستین مقصد خارجی پزشکیان بر نظر شمار زیادی از ناظران مبنی بر اینکه این کشور عربی که با ایران 8 سال جنگیده اکنون عمق استراتژیک دشمن دیروز شده، تاکید می‌کند و این مسأله در پی برخی عوامل است. از جمله این عوامل، عوامل مذهبی شامل ارتباط تنگاتنگ میان عراق و ایران از لحاظ اعتقادات مذهبی، اهمیت جایگاه عراق در منطقه و توانمندسازی آن در تامین منافع ژئوپلتیک ایران و تقویت همکاری نظامی و امنیتی میان تهران و بغداد است.

السعدون گفت که اما موفقیت ایران در کسب اعتماد بغداد، به معنای موفقیت در کسب اعتماد سایر کشورهای منطقه نیست چرا که اصلاح‌طلب بودن پزشکیان کافی نیست بلکه باید این اصلاحات را ثابت کند. وی افزود که همه می‌دانند بیشترین نفوذ ایران از لحاظ سیاسی، امنیتی و اقتصادی در کشورهای منطقه در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی از سال 2013 الی 2021 بوده است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی توضیح داد که پزشکیان باید برای کشورهای منطقه و جهان، وجود تغییر حقیقی در تصمیم‌گیری در ایران را ثابت کند، چرا که همه کشورهای جهان و منطقه، در حال حاضر، سیاست خارجی ایران را دنبال می‌کنند تا ببینند آیا تغییری در آن حاصل می‌شود یا نه.

تهران طی سال‌های اخیر توانسته روابط خود با برخی کشورهای منطقه را به ویژه پس از تحولات سیاسی و دیپلماتیک بهبود بخشد. این تلاش از نیاز تهران به بهبود روابط منطقه‌ای خود در پی فشارهای اقتصادی و سیاسی ناشی است.

روابط ایران با عربستان در مارس 2023 با میانجیگری چین از سرگرفته شد و این یک دستاورد بزرگ برای تهران بود؛ ایران با قطر و عمان نیز روابط مستحکمی دارد و همین مسأله در رابطه با امارات نیز صدق می‌کند اما دو کشور اختلافاتی نیز بر سر برخی جزائر در آب‌های منطقه دارند. ایران با ترکیه روابط نسبتاً با ثباتی دارد و دو کشور به دنبال تقویت شراکت‌های اقتصادی هستند اما در برخی پرونده‌های منطقه‌ای نیز اختلاف دارند.

در سال‌های اخیر، ایران بیشتر آماده گفت‌وگو با کشورهای منطقه شده و هدف از آن، استقبال از بهبود روابط برای کاهش انزوای سیاسی و اقتصادی خود است.

واثق السعدون درباره نوع روابط تهران با کشورهای منطقه توضیح داد که پزشکیان خواستار از بین بردن مرز‌ها میان کشورهای اسلامی می‌شود در حالی که شب و روز برای تکمیل دیوار در مرز خود با افغانستان به مسافت بیش از 900 کیلومتر تلاش می‌کند.

السعدون بیان کرد که دعوت پزشکیان در چارچوب تلاش‌های ایران برای این است که در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، نشان دهد تغییری در سیاست‌های ایران وجود دارد و تهران تصمیم گرفته است که تفاهم و همکاری در روابط منطقه‌ای و بین‌المللی را پیش گیرد.

وی اشاره کرد که هدف اصلی از این تلاش‌ها، بازگشت به میز مذاکرات با امریکا و غرب برای کاهش تحریم‌ها بر ایران است اما زمان زیادی طول می‌کشد تا کشورهای منطقه به نیت و قصد پزشکیان و اظهارات او اعتماد کنند.

منبع: الخلیج آنلاین / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱