گزارشی از یک تنش

دیپلماسی ایرانی: روابط جمهوری اسلامی ایران و پاکستان در هفته گذشته تنش بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد. اگر‌چه کارشناسان و ناظران بر این باورند که تهران و اسلام‌آباد دلیلی برای تداوم و تشدید درگیری‌های مرزی ندارند و سطح تقابل از این نقطه عبور نخواهد کرد اما سلسله وقایعی که از سه‌شنبه تا پنجشنبه روی داد، مؤیدی بر این واقعیت است که کوچک‌ترین سوء‌محاسبه می‌تواند حتی روابط حسنه دو همسایه مانند ایران و پاکستان را هم با نوسان مواجه کند. بامداد پنجشنبه‌ ارتش پاکستان حملاتی را به خاک ایران انجام داد. آن‌طور که علیرضا مرحمتی، معاون امنیتی و انتظامی استاندار سیستان‌و‌بلوچستان در همان ساعات اولیه خبر داد، حمله ارتش پاکستان به منطقه سراوان و با سه فروند پهپاد انجام شده است.

به گزارش شرق و به گفته مرحمتی، حمله مذکور حدود ساعت ۴:۳۰ صبح روز پنجشنبه ۲۸ دی‌ماه به سه نقطه مسکونی در یکی از روستاهای مرزی ایران صورت گرفت. وی بیان کرد که در این حملات چهار منزل مسکونی تخریب شده و حدود ۱۰ زن و کودک کشته شده‌اند. احمد وحیدی، وزیر کشور نیز درباره حمله بامداد پنجشنبه ارتش پاکستان به شهرستان سراوان اظهار کرد: «اطلاعات دریافتی این است که چهار کودک، سه زن و دو مرد که اتباع خارجی بودند، در انفجاری که در روستایی حدود سه، چهارکیلومتری مرز ایران رخ داده است، کشته شده‌اند». اگر‌چه وزیر کشور و سایر مسئولان تأکید کردند که کشته‌شدگان اتباع خارجی و پاکستانی بوده‌اند، اما برخی منابع خبری از ایرانی‌بودن کشته‌شدگان خبر دادند. در همین راستا، از سوی منابع محلی اسامی چهار کودک جان‌باخته، ماهیکان بلوچ، بابر دوست، هانی دوست و چراغ‌ دوست اعلام شده است.

روایت اسلام‌آباد

به دنبال این حمله، ارتش پاکستان در بیانیه‌ای اعلام کرد هیچ غیرنظامی یا نظامی ایرانی در حمله روز پنجشنبه این کشور به نقطه مرزی جنوب‌ شرق ایران هدف قرار نگرفته‌ است‌. به گزارش ایسنا، ارتش پاکستان در این بیانیه آورده است که حملات در نقاط مرزی ایران شش پایگاه وابسته به «ارتش آزادی‌بخش بلوچستان» را با دقت هدف قرار داد. ارتش پاکستان تأکید کرد که در این حملات هیچ نظامی یا غیر‌نظامی ایرانی ‌هدف قرار نگرفته‌ است. وزارت خارجه پاکستان نیز ضمن تأکید بر همکاری مشترک با ایران درخصوص مبارزه با تروریسم، گفت این کشور یک‌سری «حملات دقیق علیه مخفیگاه‌های تروریست‌ها در داخل ایران» انجام داده است که در نتیجه آن تعدادی از «تروریست‌ها» کشته شده‌اند.

در ادامه بیانیه وزارت خارجه پاکستان آمده است: پاکستان تماما به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران احترام می‌گذارد و هدف از این اقدام امروز، تأمین امنیت و منافع ملی پاکستان بود که اهمیت بالایی دارد و نمی‌توان آن را به خطر انداخت. وزارت امور خارجه پاکستان در پایان این بیانیه نوشت: ایران کشوری برادر است و مردم پاکستان برای مردم ایران احترام و محبت زیادی قائل هستند. ما همواره بر گفت‌وگو و همکاری در مقابله با چالش‌های مشترک از‌جمله تهدید تروریسم تأکید کرده‌ایم و به تلاش خود برای یافتن راه‌حل‌های مشترک ادامه خواهیم داد. پس از انتشار این بیانیه، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان نیز در یک کنفرانس خبری گفت: «ما خواهان تداوم ارتباط با کشورهای همسایه از‌جمله ایران برای مقابله با تهدید تروریسم و برقراری صلح هستیم».

ممتاز زهرا بلوچ تأکید کرد: «ما خواهان تشدید تنش نیستیم و امیدواریم همه این را درک کنند. کانال‌های ارتباطی میان پاکستان و ایران وجود دارد». در ادامه موضع‌گیری‌های مقامات پاکستانی، عارف علوی، رئیس‌جمهوری این کشور نیز روز پنجشنبه در واکنش به حمله صورت‌گرفته در منطقه‌ مرزی در ایران اظهار کرد: «ما هرگز از امنیت ملی و تمامیت ارضی‌مان دست نخواهیم کشید و تمام اقدامات لازم را برای دفاع از خاک خود در پیش خواهیم گرفت». علوی در ادامه گفت: «ما از حرفه‌ای‌بودن نیروهای مسلح خود در هدف قرار‌دادن تروریست‌ها و دورنگه‌داشتن شهروندان ایرانی از تلفات تقدیر می‌کنیم». رئیس‌جمهور پاکستان در ادامه تروریسم را چالش مشترکی دانست که نیازمند اقدامات جهانی برای نابودی آن است.

او همچنین تصریح کرد: ما به حاکمیت تمامی کشورها و تمامیت ارضی آنها کاملا احترام می‌گذاریم و همین را از دیگر کشورها انتظار داریم. علوی در پایان نیز پاکستان و ایران را دو کشور برادر توصیف کرد که مسائل‌شان را باید از راه گفت‌وگو و رایزنی متقابل حل کنند. روایت اسلام‌آباد از حمله به خاک ایران با گفته‌های یک مقام ارشد اطلاعاتی این کشور ادامه پیدا کرد. این مقام امنیتی روز پنجشنبه گفت ارتش پاکستان حملات هوایی را علیه «گروه‌های مسلح ضد‌پاکستانی» صورت داده است. خبرگزاری فرانسه به نقل از این مقام نوشت: «من تنها می‌توانم تأیید کنم که حملاتی را علیه گروه‌های مسلح ضدپاکستانی در داخل ایران انجام داده‌ایم». وزارت خارجه پاکستان همچنین در بیانیه دیگری اعلام کرد: «ما خواهان تداوم ارتباط با کشورهای همسایه از‌جمله ایران برای مقابله با تهدید تروریسم و برقراری صلح هستیم». سخنگوی دستگاه دیپلماسی پاکستان گفت: «ما خواهان تشدید تنش نیستیم و امیدواریم همه این را درک کنند. کانال‌های ارتباطی میان پاکستان و ایران وجود دارد».

همچنین روز پنجشنبه در فضای مجازی توییت یک خبرنگار پاکستانی نیویورک‌تایمز در حال چرخیدن بود که عنوان کرد پاکستان اهدافی متعلق به جدایی‌طلبان بلوچستان در خاک ایران را هدف قرار داده است. بنا بر آنچه در صفحه توییتری اخبار نیروهای مسلح پاکستان اعلام شده است، هفت هدف در سه نقطه در خاک ایران (سراوان، شامسر و حنق) که مقر تروریست‌ها بوده، مورد حمله قرار گرفته است. در مقابل گروه BLF (جبهه آزادی‌بخش بلوچ) با انتشار بیانیه‌ای کشته‌شدن اعضایش در خاک ایران را تکذیب کرد. با‌این‌حال و به دنبال انجام این حملات، سفارت پاکستان در ایران دیروز جمعه در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «پاکستان همواره در پستی‌ها و بلندی‌ها کنار ایران ایستاده است. همکاری و اعتماد دوجانبه میان دو کشور برادر، در یک فضای پیچیده منطقه‌ای، برای برقراری صلح و ثبات اهمیتی حیاتی دارد». سفارت پاکستان در ادامه گفت‌: «پاکستان قاطعانه به ارزش‌های خود در پیشبرد صلح، ثبات و توسعه پایبند است».

واکنش تهران

وزارت امور خارجه ایران ضمن محکومیت حمله پهپادی پاکستان به شهروندان غیرنظامی در مرز دو کشور، اعلام کرد: «از دولت دوست و برادر پاکستان قویا انتظار دارد به تعهدات خود در ممانعت از استقرار پایگاه‌ها و گروه‌های مسلح تروریستی در خاک خود پایبند باشد». به گزارش ایسنا، وزارت خارجه‌ جمهوری اسلامی ایران روز پنجشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اقدام غیرمتوازن و غیرقابل پذیرش پاکستان در حمله‌ پهپادی به شهروندان غیرایرانی روستایی در جدار مرزی دو کشور را محکوم می‌کند». در پی این حمله، کاردار سفارت پاکستان در تهران به وزارت امور خارجه ایران نیز احضار شد. مدیرکل آسیای جنوبی وزارت خارجه با محکوم‌کردن این اقدام، اظهار کرد: «آنچه در عملیات ضدتروریستی قرارگاه مرزی استان سیستان‌و‌بلوچستان انجام شد، دقیقا علیه تروریست‌های مسلحی بود که آماده عبور از مرز جهت اقدامات جنایتکارانه خود علیه شهروندان بودند. انتظار داریم دولت پاکستان به تعهدات بین‌المللی و دوجانبه خود در قبال مبارزه با تروریسم عمل کند».

در بیانیه وزارت خارجه ایران همچنین آمده است: «جمهوری اسلامی ایران در عین حال که به سیاست حسن هم‌جواری و برادری بین دو ملت و دو دولت ایران و پاکستان پایبند است و اجازه نمی‌دهد دشمنان روابط خوب و برادرانه‌ دو کشور را تیره کنند، امنیت مردم و تمامیت ارضی کشور را خط قرمز خود برمی‌شمرد و از دولت دوست و برادر پاکستان قویا انتظار دارد به تعهدات خود در ممانعت از استقرار پایگاه‌ها و گروه‌های مسلح تروریستی در خاک پاکستان پایبند باشد». ‌طبق این بیانیه، «در حادثه‌ روز سه‌شنبه قرارگاه مرزی نیروی زمینی سپاه مسقر در استان سیستان‌و‌بلوچستان با مشاهده‌ آمادگی یک گروه تروریستی برای عزیمت به سمت خاک ایران برای انجام عملیات تروریستی دیگری مانند اقدام جنایتکارانه‌ راسک، اقدام به عملیات پیشگیرانه علیه این گروه تروریستی در پادگان و مقر استقراری آنها در ارتفاعات منطقه و کیلومترها دورتر از مناطق مسکونی کرد که این رویه بخشی از وظایف ذاتی نیروهای مرزی ایران برای مقابله متناسب با هرگونه تهدید تروریستی قریب‌الوقوع علیه مردم و شهروندان کشور است».

تهران اعلام کرد: «حساب دولت دوست و برادر پاکستان از تروریست‌های مسلح جداست و ایران همواره به سیاست همسایگی خود پایبند است و اجازه نمی‌دهد که دشمنان و ایادی تروریست آنها این روابط را به‌ویژه در زمانی که نسل‌کشی و جنایات رژیم صهونیستی مسئله اول جهان اسلام است، تیره کنند». پیش از این بیانیه، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، حمله پاکستان به نقطه‌ مرزی در سیستان‌و‌بلوچستان را محکوم کرد و گفت کاردار سفارت این کشور در تهران در حال احضار به وزارت امور خارجه است.

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تأکید کرد به‌ منظور ابلاغ رسمی اعتراض و درخواست توضیح دولت پاکستان در این زمینه، کاردار سفارت این کشور در تهران در حال احضار به وزارت امور خارجه است. سیدرسول موسوی، مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه ایران، هم در شبکه ایکس با اشاره به بیانیه منتشرشده از طرف وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران درباره حوادث اخیر در مرز پاکستان، نوشت که «این بیانیه نقطه پایانی بر امواج تنش ایجاد‌شده بین ایران و پاکستان است». موسوی در ادامه نوشت: «رهبران و مقامات عالی هر دو کشور می‌دانند که از تنش موجود بین دو کشور همسایه فقط تروریست‌ها و دشمنان هر دو کشور بهره می‌برند». دیپلمات ارشد ایران در پایان خاطرنشان کرد که «امروز مسئله اصلی جهان اسلام توقف جنایات صهیونیست‌ها در غزه است».

در کنار وزارت امور خارجه برخی نمایندگان هم به حمله پاکستان واکنش نشان دادند. معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار در مجلس شورای اسلامی، در همان ساعات اولیه حمله تأکید کرد که برخلاف آنچه بیانیه وزارت خارجه پاکستان اعلام می‌کند، هیچ گروه تروریستی علیه این کشور در خاک ایران وجود ندارد. سعیدی درباره اینکه گفته می‌شود تعدادی از مردم سراوان مجروح شده‌اند، عنوان کرد: تا جایی که من در جریان هستم، تمام بیمارستان‌های منطقه در حالت آماده‌باش قرار دارند؛ اما آمار دقیقی از کشته‌ها و مجروحان این اتفاق ندارم. ملک فاضلی، نماینده سراوان در مجلس شورای اسلامی، هم مشابه با گفته سعیدی تأکید کرد که ارتش پاکستان دقیقا می‌داند همیشه تروریست‌هایی که به خاک ایران در این منطقه حمله می‌کردند، مقرشان در کشور خودشان بوده است و ما تروریست نداشتیم. در همین راستا، فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، نیز در واکنش به حمله موشکی پاکستان به خاک ایران و همچنین ادعاهای مطرح‌شده از سوی مقامات این کشور، به خبرگزاری خبرآنلاین گفت که پاکستان باید مستندات ادعای خود را به سفارت ما اعلام کند. ما چندین بار قبل که با مقامات این کشور به‌ویژه مقامات امنیتی پاکستان در اسلام‌آباد جلسه داشتیم، چنین بحثی مطرح نشد.

نماینده زاهدان در مجلس گفت «من این قضیه را قبول نمی‌کنم؛ چون ما هیچ‌گاه مرکز تروریسم نبودیم. آن‌قدر روابط‌ ما با پاکستانی‌ها عمیق است که هر مشکلی تا به الان داشتند، در مذاکرات مقامات این کشور با ما در مجلس ایران یا در اسلام‌آباد، در فضای بسیار مناسب بوده است. اگر پاکستانی‌ها ادعا می‌کنند، مستندات خود را تحویل مقامات امنیتی ما بدهند». شهریار حیدری، نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، هم در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه نگرانی خاصی درباره درگیری سیاسی با پاکستان وجود ندارد، اظهار کرد که مسائل مرزی بین ایران و پاکستان و درگیری‌های کوتاه مرزی هیچ‌گاه به معنای جنگ بین دو کشور نیست. او افزود: ایران و پاکستان دو کشور مسلمان هستند و مسائلی که پیش می‌آید، از طریق دیپلماسی سیاسی حل‌شدنی است و مشکلی از این نظر وجود ندارد. حیدری در پایان افزود: واکنش امروز پاکستان در مرزها، مصرف داخلی دارد و صرفا برای پاسخ به افکار عمومی خود پاکستان است و به معنی شروع درگیری یا گسترش تنش‌ها نیست. سیدنظام‌الدین موسوی، سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی، محسن پیرهادی، نماینده مردم‌ تهران و عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی و شخصیت‌های دیگر نیز به این حمله واکنش نشان دادند. ‌

جلیل عباس جیلانی و حسین امیرعبداللهیان، وزرای امور خارجه پاکستان و ایران، دیروز جمعه با یکدیگر گفت‌وگو کردند. به گزارش ایسنا، در پاسخ به تماس تلفنی جلیل عباس جیلانی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی پاکستان، امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان ضمن با اهمیت خواندن جایگاه پاکستان در سیاست خارجی و همسایگی جمهوری اسلامی ایران گفت: مناسب است محور همکاری‌های امنیتی و نظامی که در گذشته مورد توافق و تأکید مقامات دو کشور قرار گرفته است، با جدیت دنبال شود. امیرعبداللهیان خاطرنشان کرد: نیروهای امنیتی ایران در قرارگاه‌های عملیاتی خود با هرگونه‌ عملیات تروریستی در همان ابتدا مقابله می‌‌کنند و اجازه تحرک عملیاتی به تروریست‌ها نمی‌دهند.

رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان با اشاره به عملیات ضد‌تروریستی اخیر قرارگاه محلی ایران علیه گروهک جیش‌العدل که مسئولیت بسیاری از عملیات تروریستی از‌جمله حمله اخیر به پاسگاه انتظامی راسک را بر عهده گرفته است، تأکید کرد: این اقدام عملیاتی در راستای وظایف آنی قرارگاه عملیاتی منطقه سیستان‌و‌بلوچستان و در جهت خنثی‌سازی تهدید تروریستی فوری بود که با توجه به شواهد و مستندات بیش از 50 تروریست در این مکان در حال آماده‌سازی برای انجام اقدام تروریستی علیه ایران بودند که با اقدام به‌موقع نیروهای ایرانی ناکام ماندند. امیرعبداللهیان با تأکید بر احترام جمهوری اسلامی ایران به حاکمیت و تمامیت ارضی کشور دوست، برادر و همسایه، پاکستان، اظهار کرد: حاکمیت و تمامیت ارضی پاکستان قویا مورد توجه ماست و همکاری‌های دو کشور برای خنثی‌کردن و نابود‌‌کردن اردوگاه‌های تروریستی در خاک پاکستان ضروری است.

امیرعبداللهیان افزود: در شرایطی که رژیم صهیونیستی به کشتار زنان و کودکان در فلسطین مبادرت می‌ورزد، لزوم اتحاد جهان اسلام و کشورهای بزرگ و مؤثر، بیش از پیش احساس می‌شود. جلیل عباس جیلانی، وزیر امور خارجه پاکستان نیز در این گفت‌وگوی تلفنی با دعوت از امیرعبداللهیان برای سفر به اسلام‌آباد و نیز با اشاره بر آرمان‌های مشترک دو کشور در مبارزه با تروریسم اظهار کرد: نگرش مشترک در مبارزه با تروریسم، هسته اصلی همکاری دو کشور است و پاکستان همواره بر روابط برادرانه و سازنده با ایران تأکید داشته و حق حاکمیت و تمامیت ارضی همواره مورد توجه جدی اسلام‌آباد است. جلیل عباس جیلانی با تأکید بر علاقه و احترام ویژه ملت و دولت پاکستان به جمهوری اسلامی ایران، بر توسعه مناسبات برادرانه در تمامی ابعاد میان دو کشور تأکید کرد و افزود: ما دو همسایه دیرینه و مسلمان هستیم، تروریسم دشمن مشترک ماست و نباید به تروریست‌ها و دشمنان روابط تهران و اسلام‌آباد، اجازه سوء‌استفاده داد. همکاری و برادری محور اصلی کار ماست. وزیر خارجه پاکستان از امیرعبداللهیان برای دیدار رسمی از اسلام‌آباد دعوت کرد.

واکنش دیگر کشورها

پس از حمله روز پنجشنبه پاکستان به خاک ایران، برخی کشورها و مقامات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هم به آن واکنش نشان دادند. در همین زمینه پیتر استانو، سخنگوی اتحادیه اروپا، روز پنجشنبه گفت «چرخه خشونت در منطقه خاورمیانه و فراتر از آن» بسیار نگران‌کننده است. استانو همچنین گفت: «حملات در عراق، پاکستان و ایران برای اتحادیه اروپا بسیار نگران‌کننده است؛ چراکه حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها را نقض می‌کند و تأثیر بی‌ثابت‌کننده‌ای بر منطقه دارد». وزارت خارجه روسیه از این دو کشور خواست خویشتن‌داری حداکثری از خود نشان دهند و موضوعات به‌وجود‌آمده را «صرفا از راه‌های دیپلماتیک حل‌وفصل کنند». ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، درباره این تحولات گفت: «ما از طرفین می‌خواهیم تا خویشتن‌داری حداکثری به خرج دهند و موضوعات پیش‌آمده را فقط از راه‌های دیپلماتیک حل‌وفصل کنند».

دیپلمات روس در ادامه گفت: «ما بر لزوم انجام عملیات‌های ضدتروریستی در خارج از قلمروهای حاکمیتی با توافق و همکاری بین مقام‌های کشورهای درگیر تأکید می‌کنیم». زاخارووا همچنین گفت که مسکو امیدوار است ایران و پاکستان به‌زودی بتوانند اختلافات را با «روح حُسن هم‌جواری سنتی» حل کنند. زاخارووا در پایان بر آمادگی مسکو برای همکاری علیه تروریسم بین‌المللی تأکید کرد. وزارت خارجه ترکیه در بیانیه‌ای سه کشور ایران، پاکستان و عراق را به خویشتن‌داری فراخواند. در همین راستا، «هاکان فیدان»، وزیر خارجه ترکیه، تصریح کرد: ما آماده‌ایم تا در کاهش تنش میان ایران و پاکستان به ایفای نقش بپردازیم. خبرگزاری اسپوتنیک نیز به نقل از یک منبع دیپلمات ترکیه‌ای از رایزنی تلفنی فیدان با همتایان خود در ایران و پاکستان خبر داد و در این گفت‌وگوها خواستار کاهش تنش فوری شد.

دولت ژاپن هم پس از رخدادهای مرزی بین ایران و پاکستان، از تهران و اسلام‌آباد خواست تا خویشتن‌داری خود را حفظ کنند. سرکنسول چین در کراچی نیز گفت که پکن مایل است نقشی سازنده در حل‌و‌فصل اختلافات بین اسلام‌آباد و تهران ایفا کند. کاخ سفید هم اعلام کرد که درگیری‌های میان ایران و پاکستان را دنبال می‌کنیم. ‌ما خواهان بروز تنش نیستیم. کاخ سفید همچنین ادعاهای همیشگی خود را تکرار کرد کرد که نمی‌خواهیم ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد.  ایران و پاکستان همواره روابط دیپلماتیک مطلوبی با یکدیگر داشته‌اند و به نظر می‌رسد این حُسن هم‌جواری ادامه پیدا کند؛ اما این نکته را نباید فراموش کرد که رفت و برگشت ایران و پاکستان تا یک تنش نظامی، ضرورت تقویت مراودات دیپلماتیک در این منطقه را گوشزد کرد. تا این وقفه‌های کوتاه دردیپلماسی مورد سوءاستفاده قرار نگیرد. البته قطعا مبارزه با تروریسم از جمله داعش و جیش‌الظلم از سوی کشوری مثل ایران که بیشترین آسیب را از تروریسم دیده است ادامه خواهد یافت.