تاثیر جنگ غزه بر روابط روسیه و اسرائیل

دیپلماسی ایرانی: روابط اسرائیل و روسیه در پی جنگ در نوار غزه و چند هفته پس از امضای توافقنامه همکاری میان اسرائیل و روسیه که در ماه سپتامبر امضا شد، از نقطه عطف جدیدی می گذرد.

این توافقنامه که با اعتراض رسمی وزارت امور خارجه امریکا مواجه شده بود، به مثابه تاکیدی از سوی تل آویو بر اهتمام خود به عدم تاثیر منفی جنگ اوکراین بر روابطش با مسکو و دلیلی برای نادیده گرفتن فشارهای غرب برای منزوی کردن روسیه در سطح بین المللی بود.

این موضع از سوی اسرائیل در حالی اتخاذ می شود که مخالفت خود با تحویل سیستم های دفاع موشکی به اوکراین را اعلام کرده بود.

نقطه عطف جدید

پس از 10 روز از حمله غافلگیرکننده حماس به شهرک های غلاف غزه در 7 اکتبر، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه تلفنی با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل گفت وگو کرد و کشته شدن شماری از قربانیان حمله حماس را تسلیت گفت، اما این گام در مقایسه با سران کشورهای غربی که فورا همبستگی خود با اسرائیل را اعلام کردند، دیر برداشته شد.

پوتین در این مکالمه، آمادگی خود برای مشارکت در حل مسالمت آمیز این بحران را اعلام کرد و این در حالیست که اکثر کشورهای غربی، حمایت کامل خود از حمله به غزه را ابراز داشتند.

اما پس از این تماس، روسیه اقداماتی را که موجب ناخرسندی اسرائیل شده، اتخاذ کرد، از جمله استفاده از حق وتو در شورای امنیت برای پیش نویس قطعنامه ای که خواستار آتش بس در غزه و محکومیت حماس شده بود.

در مقابل، مسکو، پیش نویس قطعنامه جایگزینی ارائه داد که خواستار توقف فوری و دائم جنگ در غزه بود و نماینده روسیه در سازمان ملل نیز گفت که ادعاها درباره پایگاه های حماس در بیمارستان ها و مساجد را شنیدیم اما تاکنون مستنداتی در این خصوص ندیدیم.

آن اقدامی که بیشتر از همه اسرائیل را به خشم آورد، میزبانی وزارت خارجه روسیه از هیئتی از جنبش حماس به ریاست موسی ابو مرزوق، از سران حماس بود که با محکومیت اسرائیل مواجه شد.

در همین خصوص جلعاد اردان، نماینده اسرائیل در سازمان ملل، مسکو را به سوء استفاده از حمله حماس برای منحرف کردن اذهان از حمله به اوکراین متهم کرد و گفت که روسیه، آخرین کشوری است که می تواند به اسرائیل درس اخلاق بدهد.

در اسرائیل، برخی خواستار تغییر سیاست در قبال مسکو شدند و بر لزوم یکپارچه کردن مواضع در غرب در قبال جنگ اوکراین و تحویل سلاح به اوکراین تاکید کردند اما اسرائیل می دانست که ارسال سلاح به اوکراین، تحویل سامانه های پدافند هوایی پیشرفته از سوی روسیه به سوریه و ایران را در پی خواهد داشت و این امر، آزادی پرواز جنگنده های اسرائیل در حریم هوایی سوریه را محدود خواهد کرد.

روابط ناپایدار روسیه و اسرائیل

با پایان جنگ سرد، روابط دیپلماتیک روسیه و اسرائیل پس از آنکه در سال 1967 قطع شده بود، مجددا در اواخر 1991 از سرگرفته شد.

با روی کار آمدن پوتین بر سر قدرت در سال 1999، روابط دو طرف شاهد تغییر ریشه ای از دشمنی آشکار و جنگ نیابتی در زمان شوروی سابق به روابط و همکاری در راستای همگرایی و اجتناب از عبور خطوط قرمز بود.

پوتین نخستین رئیس جمهور روسیه بود که در سال 2005 به اسرائیل رفت و سپس در سال 2012 نیز به اسرائیل سفر کرد.

روسیه و اسرائیل طی سه دهه اخیر، منافع مشترکی داشتند و به طور مشترک از انقلاب های موسوم به «بهار عربی» ابراز نگرانی کردند.

اسرائیل از مداخله نظامی روسیه در سوریه در سال 2015 ناخرسند نبود چرا که آن را فرصتی برای روی کار آمدن اپوزیسیون مسلمان در کشور و مانعی برای گسترش نیروهای حزب الله لبنان و سپاه ایران در جنوب سوریه در نزدیکی جولان اشغالی می دید.

این ملاحظات مستلزم تقویت ارتباط نظامی و دیپلماتیک میان اسرائیل و روسیه برای جلوگیری از درگیری فیمابین در سوریه و حملات به اهداف سوری و ایرانی در سوریه بود و همچنین تل آویو امیدوار بود از روابط پیشرفته خود با روسیه برای فشار به تهران برای جلوگیری از گسترش نفوذش در منطقه استفاده کند.

با آغاز جنگ در اوکراین در فوریه 2022، نفتالی بنت، نخست وزیر وقت اسرائیل به مسکو سفر و به بهانه تلاش برای پایان جنگ با پوتین دیدار کرد و این تلاشی از سوی اسرائیل برای حفظ روابط با روسیه و ایفای نقش میانجیگری بدون آسیب به روابطش با امریکا و غرب بود.

در همین راستا، وزارت خارجه اسرائیل در سپتامبر 2022، پایبندی خود به حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین و به رسمیت نشناختن نتایج رفراندوم برای استقلال مناطق شرقی اوکراین را اعلام کرد.

اما به طور همزمان اسرائیل، تحریم های اقتصادی بر مسکو تحمیل نکرد و مخالفت خود با ارسال کمک های نظامی به اوکراین را اعلام کرد اما چند هزار پناهنده اوکراینی را پذیرفت و برخی از مجروحان را درمان کرد و تجهیزات پزشکی و نظامی غیر تهاجمی مانند کلاهخود به اوکراین فرستاد.

تنش کنونی میان روسیه و اسرائیل

با آغاز جنگ در اوکراین و با تعمیق روابط ایران و روسیه در پی همکاری فیمابین در مقابله با تحریم های اعمال شده از سوی غرب و ارسال پهپاد از تهران به روسیه، نشانه هایی از تنش در روابط روسیه و اسرائیل آشکار شد.

نخستین نشانه های تنش در زمان دولت سابق اسرائیل ظاهر شد، آن زمان که یائیر لاپید، وزیر امور خارجه وقت در ماه آوریل 2022 گفت که روسیه مرتکب جنایت جنگی در اوکراین شده است.

وزارت امور خارجه روسیه در آن زمان در بیانیه ای مفصل، این اظهارات را غیرقابل قبول خواند و گفت که اسرائیل سعی دارد از وضعیت در اوکراین برای منحرف کردن اذهان از رنج بیش از 2.5 میلیون فلسطینی در کرانه باختری و رنج ساکنان غزه در زندانی سرباز طی تقریبا 14 سال سوء استفاده کند.

در ماه بعد نیز مسکو هیئتی از حماس را به رهبری موسی ابو مرزوق دعوت کرد و سپس میزبان اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس بود و پس از آن وزارت دادگستری روسیه، از تعلیق فعالیت های سازمان یهودی در کشور و انحلال آن در پی جمع آوری غیرقانونی اطلاعات از شهروندان روسیه خبر داد.

جنگ غزه و دستاوردهای مسکو

با آغاز جنگ اخیر در غزه، مسکو دستاوردهایی را کسب کرد که بارزترین آن انحراف اذهان و توجه ها از جنگ اوکراین و مشغول شدن امریکا در جبهه ای جدید بود که این مساله منجر به کاهش ارسال سلاح به اوکراین شد.

روسیه سعی کرد از جانبداری امریکا از اسرائیل، روایتی بسازد و با سخن گفتن پوتین از نادیده گرفته شدن حقوق تاریخی مشروع ملت فلسطین توسط امریکا، مشروعیت روسیه و حضور آن در جهان عرب و اسلامی تقویت کند.

روسیه سعی دارد جنگ غزه را دلیلی بر ناکامی سیاست های غرب جلوه دهد و خود را میانجیگر و به دنبال صلح در مقابل امریکا نشان دهد؛ امریکایی که به دنبال جنگ در کشورها است.

روسیه تاکید کرد که حماس را سازمانی تروریستی نمی داند و هیئتی از آن را پس از عملیات طوفان الاقصی دعوت کرد.

در کل، روسیه از جنگ در غزه برای تقویت جایگاه بین المللی خود و استفاده از پیامدهای آن در مقابله گسترده تر با غرب استفاده می کند.

شکی نیست که این تغییر و تحول، منجر به نابسامانی در روابط روسیه با قدرت ها و طرف های بین المللی کم اهمیت تر از امریکا همانند اسرائیل می شود اما با توجه به منافع مشترک در بسیاری از پرونده ها، این امر منجر به قطع روابط نخواهد شد.

منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11