پکن دنبال وصول بدهی هاست

نویسنده: کریستینا لو Christina Lu

دیپلماسی ایرانی: در گذر یک دهه، چین به بانک دلخواه جهانِ در حال توسعه تبدیل شد و به عنوان بخشی از ابتکار گسترده کمربند و جاده، صدها میلیارد دلار وام را در پروژه های زیرساختی کشورهای مختلف تزریق کرد. اما زمانی که بدهکاران، نتوانستند بدهی های خود را بازپرداخت کنند، پکن از یک سرمایه گذار سخاوتمند به یک طلبکار سخت گیر تبدیل شد و آن حسن نیتی را که تلاش داشت با ابتکاراتی همچون کمربند و جاده، به نمایش گذارد، به کناری نهاد: چند استخوان را در سریلانکا خرد کرد که آشفتگی مالی اش به پکن امکان داد که کنترل یک بندر راهبردی را در اختیار بگیرد، همچنین در حال سیخ زدن به پاکستان، زامبیا و سورینام است تا بدهی هایشان را پس بدهند.

بردلی پارکز Bradley Parks، مدیر اجرایی گروه پژوهشی ایددیتا AidData می گوید: "برای دو دهه، برخی کشورها، چین را به عنوان یک تامین کننده مالی خیرخواه برای پروژه های زیرساختی بزرگ خود می شناختند. اکنون جهان در حال توسعه چین را در نقش تازه خود می شناسد و این نقش جدید عبارت است از بزرگترین وصول کننده رسمی بدهی ها."

مشکل چین این است که هیچ کس نمی خواهد به خاطر پول، به بند کشیده شود. پی جویی وام های پرداخت نشده، چندان فضایی برای دوستی برجای نمی گذارد. این کار همچنین آرمان های بزرگتر چین برای گسترش نفوذ و ایجاد روابط جدید از گذر توافقات اقتصادی را دشوارتر می کند. کارشناسان می گویند که این تنش، پکن را با معادله ناممکنی روبرو ساخته: آیا می تواند پول خود را بدون آسیب زدن به آن وجهه بازپس گیرد؟

ژونگیوآن ژو لیو Zongyuan Zoe Liu، یک کارشناس اقتصاد سیاسی بین المللی در شورای روابط خارجی می گوید: "این لحظه ای است که چین نمی تواند هم کیک خودش را داشته باشد و هم آن را بخورد. به نظرم چین باید ببیند کدام جنبه برایش ترجیح دارد. اگر بخواهید پولتان را وصول کنید، ناچارید که به اجبار برای بازپرداخت قروض متوسل شوید و این کار اساسا به معنی کنارگذاشتن حسن نیت است."

ابتکار کمربند و جاده که نام "پروژه قرن" شی جین پینگ به آن داده شد، در سال 2013 و به عنوان یک کارزار توسعه بلندپروازانه زیرساخت ها کلید خورد که قرار بود 140 کشور را در بر بگیرد. اما این پروژه در عمل، شفافیتی کمتر و ابهامی بیشتر داشت. در حالی که رهبران چین در تقلای اداره پروژه ها زیر چتر ابتکار کمربند و جاده بودند، این ابتکار به ملقمه ای آشفته با قراردادهای وام دهی بی در و پیکر تبدیل شد.

ابتکار کمربند و جاده، واکنشی بود به چالش های اقتصاد داخلی خود چین و نه یک راهبرد کلان برای وارونه کردن نظم جهانی. به این معنی که مازاد ظرفیت تولید داخلی این کشور نمی توانست راه خروج آسانی پیدا کند. یون سان، مدیر برنامه چین در مرکز استیمسون می گوید: در پی بحران مالی 2008، پکن به واهمه افتاد و حجم بزرگی از پول را بعنوان یک بسته مشوق داخلی، به توسعه زیرساخت ها تزریق کرد. هدف این بود که چرخ های اقتصاد را همچنان در حرکت بدارد و به رشد اقتصادی کشور تداوم بخشد. پیامد ناخواسته ماجرا این بود که چشم انداز صنایع داخلی چین را در ابهام فرو برد.

بازار چین که با پمپاژ اضافی روبرو شده بود، با تولیدات فولاد، سیمان، شیشه و آلومینیوم اشباع شد و پکن را واداشت که برای رفع مشکل به خارج نگاه کند. با توجه به حجم بازار خارجی زیرساخت ها، این منطق مطرح شد که طرح کمربند و جاده می تواند به چین امکان دهد تا ظرفیت صنعتی مازاد خود را صادر کند و نیز ذخایر خارجی و دلارهای اضافی اش را به کار اندازد.

پارکز می گوید: "مسئله، اقتصاد بود. حال وقتی به شرایط امروز می رسیم، اگر همه هدف چین این بوده که پول در بیاورد و اکنون با بدهکارانی روبه روست که وام های دلاری خود را بازپرداخت نمی کنند، پس گویی راهبرد شما نتیجه معکوس داده است... حدود شصت درصد وام های خارجی چین در سال 2022 به کشورهایی پرداخت شده که دچار تنش مالی هستند حال آنکه این وضعیت در سال 2010 حدود پنج درصد بود. برخی دولت هایی که به دلیل بی پولی، قادر به بازپرداخت بدهی خود نیستند، خواهان تسهیل وام ها، بخشودگی و تمهیل شده اند. این وضعیت یک گرفتاری برای پکن است، بِرَد ستسر Brad Setser، مشاور تجاری پیشین دولت بایدن می گوید: "وقتی که پول قرض می دهید، همه با شما دوستند اما وقتی بر بازپرداخت کامل بدهی ها پافشاری کنید، دوستی شکل نمی گیرد؛ شرایط تغییر کرده و پرداختِ کامل تقریبا ناممکن است. چین اکنون در موقعیت دشواری قرار گرفته چرا که منافع مالی بانک های کلیدی اش عملا علیه منافع دیپلماتیک کشور عمل می کند."

برای مثال زامبیا را در نظر بگیرید که در سال 2020 از پرداخت حدود 17 میلیارد دلار بدهی خود ناتوان ماند و چین هم بزرگترین شریک اعتباری اش است. در گذر سال ها، روابط دو کشور که در شرایط گل و بلبل قرار داشت، به تلخی گرایید چرا که پکن و لوزاکا تقلا می کردند که یک توافق تسهیل بدهی را به عنوان بخشی از چارچوب جی-20 به نتیجه برسانند. موانع راه یکی پس از دیگری ظاهر شدند: وزیر خزانه داری آمریکا که چین را به بخشش بدهی زامبیا تشویق می کرد، اخیرا پکن را متهم کرده که "مانع" پیشرفت در این زمینه است و پکن هم در مقابل واشنگتن را به "تخریب تلاش های فعالانه دیگر کشورها برای حل و فصل بدهی هایشان" متهم کرد. ستسر می گوید "به نظر می رسد که اکنون چین و زامبیا در یک بن بست کامل قرار گرفته اند."

پکن به سریلانکا، کشور دیگری که زیر بار قروض فزاینده خود خم شده، یک مهلت دو ساله تسویه بدهی داده اما ضمانت های مالی لازم را برای صندوق بین المللی پول فراهم نکرده تا بتواند مداخله کند و عملا دست این نهاد را برای پرداخت وام های نجات به سریلانکا بسته است. پارکز می  گوید بخشی از مشکل به این بر می گردد که چین دستور کاری برای مدیریت بحران های بدهی و بازسازی دیون ندارد. چین در گذشته چنین مسیری را نرفته است.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11