شوک اروپایی به یک کمربند یک راه

دیپلماسی ایرانی: ویکتور اوربان، نخست وزیر مجارستان، تنها نخست وزیر اتحادیه اروپا خواهد بود که در سومین مجمع کمربند و جاده چین در روز چهارشنبه 26مهر 1402 در پکن حضور خواهد داشت. وی ابتدا در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه با رهبران چین ابتدا با نخست‌وزیر و سپس با رئیس دولت گفت وگوهای دوجانبه داشته باشد.

این اولین مجمع کمربند و جاده از سال 2019 خواهد بود. چین برنامه سرمایه گذاری خارجی سه هزار میلیارد دلاری  که با  وام های بانک دولتی چین تامین و عموما توسط پیمانکاران چینی انجام می شود با عنوان یک کمربند و یک راه  را به عنوان جاده ابریشم جدید در سال 2013 برای سرمایه گذاری در پروژه های زیرساختی در آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و بالکان راه اندازی کرد.

نفوذ چین در منطقه مرکز و شرق اروپا سابقه دیرینه ای دارد و از شکل جدید تعاملات طرفین بیش از 7 دهه می گذرد و این کشور در سال های اخیر رویکرد گسترش نفوذ و تبدیل شدن به بازیگر مهم منطقه در رقابت نزدیک با روسیه با بهره گیری از ابزارهایی چون همکاری در قالب 1+17 ، تامین سرمایه ساخت پروژهای بزرگ نظیر بزرگراه صربستان و مونته نگرو، پل استراتژیک پلجشاک در کرواسی و.... دنبال می کند. پکن همچنین با سیاست گسیل داشتن هزاران تبعه خود با طرحی ذره بینی تمامی ظرفیت های گسترش حضور و نفوذ و بویژه صادرات بیش از پیش کالاهای مصرفی را به شرق و مرکز اروپا دنبال می کند. در حال حاضر لهستان با فاصله زیاد مهمترین شریک اقتصادی چین در این منطقه بوده و چک و مجارستان در رتبه های بعدی قرار دارند.

بطور کلی از طرفی هم اروپا و هم امریکا از نفوذ روزافزون چین و روسیه در قاره سبز بویژه بخش شرقی آن نگران هستند امری که آقای پمپئو وزیر خارجه وقت امریکا در سفر اواخر بهمن 1397 به کشورهای این منطقه به آن اذعان کرده و در براتیسلاوا گفت سه دهه پس از فروپاشی کمونیسم ما نگران گسترش نفوذ روزافزون دیگر قدرت های از جمله روسیه و چین در منطقه هستیم و کشورهای منطقه باید متوجه این تهدید جدی باشند و از طرف دیگر در بین کشورهای اتحادیه اروپا اختلاف نظر جدی در موضوعات مهم از جمله ساختار سیاسی و اقتصادی اتحادیه و مهاجرت و امنیت وجود دارد امری که نوید دهنده واگرایی بیشتر در بین کشورهای اتحادیه اروپاست. در مقابل لیو گوانجیوان، سفیر چین در لهستان، ضمن اشاره به روابط بسیار خوب و همه جانبه بین پکن و ورشو می گوید که همکاری نزدیکی در بسیاری از زمینه ها با لهستان داریم بطوریکه حجم مبادلات در ده سال گذشته رشد پیوسته 10 % داشته و در پایان 2017 میلادی به بیش از 20 میلیارد دلار رسیده است. همچنین همکاری بین 36 استان دو کشور برقرار و 1500 دانشجوی چینی در لهستان و 1400 دانشجوی لهستانی در چین تحصیل می کنند و در سال 2017 میلادی بیش از 180 هزار توریست چینی از این کشور دیدار کرده است؛ البته حجم مبادلات طرفین در 2022 به بیش از 40 میلیارد دلار افزایش یافته است.

ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان در ماه اکتبر 2018در جمع خبرنگاران در بوداپست به تقویت نقش چین در توسعه اروپایی  اشاره و گفته بود که  مرکز تعادل اقتصاد جهانی از غرب به طرف شرق تغییر کرده و این در حالیست که دنیای غرب هنوز این حقیقت را انکار می کند. چینی ها در پرتو ابتکار یک کمربند یک راه سرمایه گذاری قابل توجه در اروپای مرکزی دنبال می کنند. این در حالیست که سرمایه گذاری کشورهای غرب اروپا و آمریکا در منطقه روند نزولی دارد؛ آمارهای ارائه شده حکایت از آن دارد که  شرکت های چینی حدود 25 میلیارد دلار در زیر ساخت ها و صنایع مرتبط کشورهای اروپای مرکزی و شرقی سرمایه گذاری کرده اند.

حجم مبادلات پکن – بوداپست در سال 2021 میلادی بیش از 13 میلیارد دلار اعلام شده است و اوربان درباره پروژه خط‌آهن بوداپست – بلگراد که  به دلیل عدم رعایت استانداردهای ایمنی اتحادیه اروپا توسط پیمانکاران چینی متوقف شده است، با مقامات چینی مذاکره می کند. البته وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، هفته گذشته در گفت وگو با پیتر سیجارتو، وزیر امور خارجه مجارستان، گفت که این پروژه طبق برنامه ریزی ها ادامه خواهد یافت. 

همچنین باید اذعان کرد که حجم مبادلات تجاری چین با اتحادیه اروپا برای نخستین بار در سال 2020 از آمریکا پیشی گرفته است و به رقم تقریبی 700 میلیارد دلار رسید که این رقم تا ده سال آینده دو برابر خواهد شد در حالی که حجم مبادلات تجاری آمریکا و اتحادیه اروپا در بازه زمانی مشابه 550 میلیارد دلار بوده ولی در حال حاضر مبادلات سالانه این کشور با 17 کشور اروپای مرکزی حدود  100 میلیارد دلار است که بیشترین سهم به سه کشور لهستان، مجارستان و چک اختصاص دارد و چین  سرمایه گذاری گسترده ای در سه کریدور "ترانس کاسپین میدل (چین – قزاقستان – آذربایجان – گرجستان – ترکیه به غرب)، چین – قراقستان – روسیه به غرب)، کوریدور جنوبی (چین قزاقستان – ترکمنستان – ایران – ترکیه به غرب) برای رسیدن به غرب اروپا دنبال می کند.

موضوع مهم این که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه نیز در مجمع کمربند و جاده حضور خواهد داشت و برخی شواهد حکایت رهبران مجارستان و روسیه دارد؛ چرا که  گای ورهوفستات، نماینده پارلمان اروپا، منتقد اوربان، در یک پست آنلاین از تصمیم اوربان انتقاد و نوشته است در حالی که پارلمان و شورا درباره تهدیدات ژئوپلیتیکی علیه اروپا بحث می کنند... اوربان برای دیدار با پوتین به چین می رود!

در مجموع علی رغم حساسیت های سه قدرت بزرگ جهانی و قاره ای (اتحادیه اروپا، روسیه و آمریکا)، پکن تلاش وافری دارد تا در پرتو پروژه یک کمربند – یک راه و با ابزار سرمایه گذاری در طرح های اساسی و زیرساختی بویژه حوزه حمل و نقل و ارتباطات کشورهای منطقه مرکز و شرق اروپا، حضور درازمدت و تاثیرگذار را تثبیت کند؛ این در حالیست که اتحادیه اروپا به دلیل دست و پنجه نرم کردن با مشکلات عدیده اقتصادی، سیاسی، امنیتی و مهاجرتی و بویژه عملیات ویژه روسیه در اوکراین، از ظرفیت کافی برای مهار چین برخوردار نیست و شکی نیست که سه قدرت بزرگ شاید بتوانند تا حدودی از سرعت نفوذ چین در اروپای مرکزی بکاهند ولی هرگز نخواهند توانست این روند را متوقف کنند با همه این حال حضور تنها یک رهبر اروپایی در نشست سران طرح یک کمربند یک راه در چین شوک ملموسی برای رهبران پکن خواهد بود.