پرکردن شکاف میان شیعه و سنی شدنی است، اگر حاکمان بگذارند

دیپلماسی ایرانی: مریم، برای نخستین بار از زمان کودکی اش، اخیرا به زیارتگاه نبی صالح، شخصیت مقدس قرن چهاردهم میلادی، در یک جزیره کوچکی به همین نام در ساحل منامه رفت. وی نزدیک چشمه ای توقف کرد که زمانی خانواده اش، یک بزغاله قربانی را آنجا کباب می کردند. دریا پوشیده از زباله است. از آن چشمه هم جز یک سوراخ خشک، چیزی برجا نمانده است. خانواده های سنی که مریم هم عضو یکی از آنهاست، چند دهه است که به زیارت نبی صالح نمی آیند. وی از کلیددار زیارتگاه که یک شیعه است می پرسد: "چرا اینطور شد؟ ما با هم بودیم و چه دوران خوبی بود."

از زمان انقلاب اسلامی 1979 که ایران را تکان داد و تخت های پادشاهی های عرب سنی را در سراسر خلیج (فارس) تهدید کرد، بحرین در خط گسل شکاف شیعه – سنی قرار گرفت. بحرین تنها کشور در میان شش عضو شورای همکاری است که اکثریت بومیانش شیعه هستند؛ بیشتر جمعیت پنج کشور دیگر، سنی هستند. همچنین بحرین به شکل غریبی بین در و دیوار دو دشمن ایدئولوژیک بزرگ یعنی ایران و عربستان سعودی قرار گرفته است. پس از آنکه نخبگان روحانی بر ایران مسلط شدند، این دو فرقه بحرین، چشم کمک به برادران بزرگترشان داشتند و گاه همدیگر را به بی ایمانی متهم می کردند. روحانیون کوته فکر سنی، زیارتگاه ها – از جمله مقبره نبی صالح – را تقبیح کردند و زیارت را به عنوان کاری شرک آمیز توصیف می کردند.

با این حال، شاید حساسیت های فرقه ای آرام شدنی باشد. عربستان سعودی اسلام گرایان تندروترش را مهار کرده به یک رویکرد عرفی تر (سکولارتر) رو آورده است. امارات، برادر بزرگتر دیگر بحرین، احزاب سنی اسلامگرا را ممنوع از هر گونه فعالیتی کرده و دیگر دولت های خلیج (فارس) را هم ترغیب کرد که همین کار را بکنند. احزاب سنی اسلامگرا در انتخابات اخیر بحرین برای کرسی های مجلسی که به پادشاه حامد الخلیفه که همه قدرت را در دست دارد، مشورت می دهند، نمایش بدی داشتند. روحانیون سنی بحرین هم شاید رویکردهای فرقه گرایانه خود را کمرنگ کرده باشند.

سازگاری اجتماعی میان شیعه ها و سنی ها در بحرین، بیشتر تقویت می شد اگر خاندان حاکم، حقوق سیاسی برابری به اکثریت شیعه می داد. حزب اصلی شیعه، الوفاق، ممنوع از فعالیت شده است و در انتخابات اخیر نیز شرکت نداشت. از این گذشته، خاندان حاکم بیشتر پست های ارشد ارتش و نیروهای امنیتی را به سنی ها می دهد. رادیو و تلویزیون لهجه ای سنی دارد. در مدارس، تنها نسخه سنی اسلام تدریس می شود. اسامی روستاهای شیعی، اکثرا از تابلوها پاک می شود و روی نقشه بحرین، اثری از مساجد دیرپای شیعیان دیده نمی شود.

مریم خواهان آن است که هر دو گروه سنی و شیعه باهم در زیارتگاه نبی صالح به عبادت بپردازند اما چه بسا که این به مذاق خاندان خلیفه خوش نیاید. اگر این دو فرقه مذهبی در سیاست و نیز در مذهب با هم همراهی نشان دهند، مردم بحرین بهتر می توانند خانواده حاکم را پاسخگو کنند و چه بسا که بتوانند خواهان یک پادشاهی مشروطه بشوند. حال و روز انتخابات اخیر، با آن شرایط بسیار فاصله داشته است.

منبع: اکونومیست / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11