باکو، مهره بازی برای تل آویو

حسین فاطمی، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد به موازات تحولات قفقاز جنوبی و نیز تداوم جنگ اوکراین، باکو دست به یک پوست اندازی سیاسی و دیپلماتیک زده است. در جدیدترین مورد اورشلیم‌پست در مطلبی پیرامون احتمال تاسیس سفارت آذربایجان در اسرائیل نوشته است که رسانه‌های جمهوری آذربایجان از قصد باکو برای افتتاح سفارت خود در اسرائیل خبر داده اند. آذربایجان پس از سه دهه روابط میان دو طرف چنین تصمیمی گرفته است.

در همین باره آرزو نقی‌اف، قانونگذار و عضو گروه دوستی اسرائیل و آذربایجان در پارلمان این کشور، به وبسایت خبری «پراودا» گفت: «این تصمیم اتخاذ شده و افتتاح سفارت آذربایجان در اسرائیل تنها ممکن است به دلایل فنی به تاخیر بیافتد.» نقی‌اف تصریح کرد که علی‌رغم نبود سفارت، مناسبات دو طرف آذربایجان و اسرائیل در سطح بالا جریان دارد.

عضو گروه دوستی اسرائیل و آذربایجان در پارلمان جمهوری آذربایجان خاطرنشان کرد: «اسرائیل شریک سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی ما و دارای اهمیت استراتژیک است.» این قانونگذار همچنین در سخنانش به افتتاح کنسولگری جدید ایران در ارمنستان و تاکید تهران بر مناسبات با ایروان اشاره کرد.

چرا اکنون؟

به دنبال خبری شدن تصمیم باکو برای افتتاح سفارتخانه خود در سرزمین های اشغالی این سوال بیشتر خودنمایی می کند که چرا پس سه دهه امتناع در این باره اکنون علی اف اقدام به انجام این کار گرفته است؟

روزنامه ایندیپندنت چاپ آمریکا در پاسخ به این سوال می نویسد: «جمهوری آذربایجان دفاتر تجاری و گردشگری در اسرائیل دارد، اما هنوز سفارت خود را در آن باز نکرده است. چرا که مایل نیست دیگر کشورهای مسلمان را برنجاند.» 

این روزنامه در ادامه تصریح می کند: «وجود پیمان ابراهیم و همچنین نزدیک شدن روابط اسرائیل و ترکیه، موانع بر سر راه باکو هموار شده است.»

علیرغم امتناع سیاسی و دیپلماتیک جمهوری آذربایجان برای افتتاح سفارتخانه در سرزمین های اشغالی، اسرائیل از سال ۱۹۹۳ در باکو سفارتخانه دارد و چنان که رسانه‌های بین‌المللی گزارش دادند در جریان جنگ 44 روزه پاییز سال 2020 با ارمنستان، به آذربایجان پهپهاد داد. 

به گزارش موسسه تحقیقات صلح بین‌الملل در استکلهم، ۶۹ درصد تسلیحات وارداتی آذربایجان از ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ از اسرائیل صورت گرفت که برابر بود با ۱۷ درصد صادرات تسلیحات اسرائیل در آن زمان. اسرائیل حدود ۴۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از آذربایجان می‌گیرد.

الهام علی اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان چهارشنبه هفته گذشته با توافقنامه ارتباطات هوایی بین باکو  و تل آویو موافقت کرد. مضافا به تازگی رئیس جمهور جمهوری آذربایجان در باکو با بنی گانتس، وزیر دفاع اسرائیل که به این کشور سفر کرده بود دیدار و گفت‌وگو کرد. گانتس در این سفر با وزیر دفاع جمهوری آذربایجان و همچنین فرمانده مرزبانی این کشور نیز دیدار کرده است.

 نیم نگاه جدی تل آویو به باکو!

با توجه به برخی شرایط و اقتضائات جمهوری آذربایجان به خصوص امتیازات ژئوپلیتیک این کشور و همجواری با ایران باعث شده است که اسرائیل طی دو سال اخیر (پس از جنگ 44 روزه) دور تلاش ها و تحرکات دیپلماتیک خود را برای همنوایی و همسویی آذربایجان با خود بیشتر کند. 

در همین خصوص اسحاق هرتزوگ، رئیس‌ جمهور اسرائیل در نامه‌ای که چندی پیش به مناسبت ۳۰ سال مناسبات اسرائیل و آذربایجان خطاب به الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان نوشت از او دعوت کرد تا به اسرائیل سفر و سفارت باکو را افتتاح کند.

هرتزوگ در نامه مذکور نوشت: «در این مناسبت مهم در روابط ما، امیدوارم که گامی دیگر را با افتتاح سفارت آذربایجان در اسرائیل برداریم.»

پیشتر هم اخباری دال بر توافق باکو – تل آویو برای تاسیس اردوگاه هایی در جمهوری آذربایجان برای اسکان یهودیان اتباع روس فراری از جنگ اوکراین رسانه ای شد. 

قریب یک ماه قبل (دوم اکتبر)، کابینه موقت لاپید اعلام کرد که قصد دارد اردوگاه‌های موقتی را در آذربایجان برای انتقال یهودیان روسی که در پی جنگ اوکراین، قصد مهاجرت به فلسطین اشغالی را دارند، ایجاد کند. 

این خبر را نخستین بار روزنامه صهیونیستی «جروزالم پست» منتشر کرد. این روزنامه صهیونیستی عنوان کرد که کابینه موقت اسرائیل برای این منظور مبلغ 25 میلیون دلار بودجه نیز در نظر گرفته است.

تل آویو هدف اصلی خود از ایجاد اردوگاه‌های موقت در آذربایجان را، انتقال مهاجران یهودی روس‌تباری عنوان کرده است که نمی‌خواهند در لباس ارتش روسیه به جنگ با اوکراین بروند و قصد مهاجرت به سرزمین‌های اشغالی را دارند، اما این یک وجه از ظاهر ماجراست و اهداف پنهانی پشت این تصمیم اسرائیل وجود دارد که چندان بر همگان آشکار نیست. در یک سناریوی بدبینانه امکان اسکان دائم یهودیان روس تبار در قره باغ و نزدیک به مرز ایران با هدف تغییر بافتار و ساختار جمعیتی این منطقه وجود دارد.