تاثیر اعتراضات بر دیپلماسی تا کجا ادامه دارد؟
سایه سنگین اعتراضات بر سیاست خارجی
دیپلماسی ایرانی: با گذشت 4 هفته از آغاز اعتراضات در ایران کماکان سیاست خارجی کشور تحت تاثیر شرایط داخلی است. تا جایی که بخش عمده تحولات عرصه دیپلماسی طی روزهای اخیر از تماس های دیپلماتیک گرفته تا تحرکات حوزه سیاسی خارجی و موضع گیری سران و مقامات خارجی درباره حوادث جاری در کشور است. در این میان کانادا، آمریکا و انگلیس تحریم‌های جدیدی به دنبال این اتفاقات علیه برخی افراد و مقامات ایرانی اعمال کردند. با در نظر گرفتن مجموعه این شرایط چنین به نظر می رسد که شکاف جدی دیپلماتیک و نوعی اجماع سازی علیه جمهوری اسلامی ایران در حال شکل گیری است و روزه به روز هم به فاصله جامعه جهانی و تهران از همدیگر افزوده می شود. نشانه بارز این گسل و فاصله گیری به تغییر ادبیات وزیر امور خارجه ایران در تماس با مقامات اروپایی باز می گردد که دیگر تعارفات دیپلماتیک را کنار گذاشته و رسما دست به تهدید قاره سبز می زند.
در آخرین مورد طی گفت‌وگوی تلفنی دیروز شنبه وزیر امور خارجه ایران با همتای پرتغالی خود، حسین امیرعبداللهیان به شورای وزیران اتحادیه اروپا هشدار جدی داد. امیرعبداللهیان در این تماس تلفنی با ژوائو گومز کراوینیو، وزیر امور خارجه پرتغال تصریح کرد: «ما کشوری هستیم که در غرب و شرق با گروه های تروریستی مانند القاعده، جیش العدل و داعش مواجهیم. همچنین در هفته های اخیر شاهد ورود اسلحه از مرزهای غربی و شرقی کشور بوده ایم. این در حالی است که برخی کشورها در اظهاراتی مداخله جویانه موضوع اغتشاشات و فعالیت های تروریستی را به عنوان اعتراض تلقی کرده و در عمل باعث تحریک اغتشاش گران و تروریست ها می شوند و حتی موضوع صدور قطعنامه یا تحریم هایی را در نشست آتی شورای وزیران اتحادیه اروپا در دستور کار خود قرار داده اند که در صورت چنین اقدامی، جمهوری اسلامی ایران اقدام متقابل خواهد کرد.»
این هشدار امیرعبداللهیان پس از آن بود که چهارشنبه هفته گذشته ۲۷ عضو اتحادیه اروپا بر سر اعمال بسته تحریمی علیه ۱۵ مقام و نهاد ایرانی توافق کردند. البته توافق سیاسی به دست آمده از سوی سفرا در بروکسل باید تاییدیه وزرای خارجه اتحادیه اروپا در نشست فردا دوشنبه (۱۷ اکتبر/ ۲۵ مهر) در لوکزامبورگ را به دست آورد. پیش از آن هم پارلمان اروپا در 14 مهر ماه دست به صدور قطع نامه ای با موضوع مرگ مهسا امینی و اعتراضات در ایران زده بود.
البته در تماس تلفنی وزرای امور خارجه ایران و پرتغال برخی موضوعات دیگر مرتبط با مناسبات دوجانبه و همچنین مسائل بین‌المللی مورد اهتمام مشترک مورد گفت‌وگو و تبادل نظر قرار گرفت. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشور و ژوائو گومز کراوینیو، وزیر امور خارجه پرتغال، در این گفت‌وگو، با اشاره به بیش از پنج قرن روابط خوب میان دو کشور، بر گسترش هر چه بیشتر این روابط تاکید کردند. وزیر امور خارجه کشورمان در این گفت‌وگوی تلفنی با تشریح مذاکرات صورت گرفته در نیویورک و گفت‌وگوهای سازنده رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان با مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، بر ضرورت بسته شدن پرونده های اتهامی آژانس علیه جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد.
ضمنا علاوه بر اعتراضات داخلی در ایران یکی دیگر از موضوعاتی که تا اندازه ای به روابط تهران و قاره سبز آسیب زده است ناظر به ادعاهایی مبنی بر ارسال پهپاد (از سوی ایران) به روسیه با هدف به کارگیری در جنگ اوکراین است. در همین رابطه امیرعبداللهیان در تماس تلفنی با همتای پرتغالی خود بار دیگر خاطر عنوان کرد: «جمهوری اسلامی ایران به هیچ عنوان سلاح برای به کارگیری در جنگ اوکراین در اختیار هیچ طرفی قرار نداده و نخواهد داد.» رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان افزود: «ما باور داریم تسلیح هر یک از طرفین بحران، باعث طولانی تر شدن جنگ خواهد شد، بنا بر این به هیچ وجه جنگ را راه مناسبی نه در اوکراین و نه در افغانستان، سوریه و یمن ندانسته و نمی دانیم.»
وزیر امور خارجه پرتغال نیز ضمن تاکید بر پیشینه طولانی روابط خوب میان دو کشور، از مواضع و اقدامات جمهوری اسلامی ایران در تداوم مذاکرات هسته ای و به خصوص تعامل گسترده تر با آژانس بین المللی انرژی اتمی استقبال کرد. ژوائو گومز کراوینیو همچنین خواستار تداوم همکاری های ایران در راستای کاهش بحران در اوکراین شد و در پایان با خانواده تمامی آسیب دیدگان حوادث اخیر از جمله نیروهای انتظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران ابراز همدردی کرد.
اما هشدارهای دیپلماتیک امیرعبداللهیان به اینجا ختم نمی شود. وزیر امور خارجه ایران در تماس تلفنی دیگری با جوزپ بورل هم لحن صریح و بدون تعارفی داشت. رئیس دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم در گفت وگو با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا عنوان داشت که «ایران سرزمین کودتای مخملی نیست.» امیرعبداللهیان در خصوص تحولات جاری کشور گفت: «مرگ مرحوم مهسا امینی مایه تأسف همه ماست. در این خصوص گزارش دقیق و علمی پزشکی قانونی از سوی تعداد قابل توجهی از پزشکان فوق تخصص و افراد خبره ارائه شده است. همچنین اقدامات قضایی نیز در جریان است، البته این موضوع برای برخی مقامات غربی فقط یک بهانه است. پرسش این است که غرب در خصوص صدها پرونده قتل عمد زنان و کودکان در کانادا و آمریکا بویژه بدست پلیس چه کرده است؟! نمی شود در اروپا خشن ترین مقابله با اغتشاش، عملی خوب و پسندیده باشد، اما همان کار در چارچوب قانونی در ایران سرکوب قلمداد شود!»
وزیر امور خارجه کشور در ادامه تماس تلفنی با بورل به اعتراضات هم اشاره کرد و در این خصوص عنوان داشت: «مطالبات مسالمت آمیز موضوعی جدای از آشوب، قتل، آتش افروزی و عملیات تروریستی است.» وزیر امور خارجه کشورمان یادآور شد: «جمهوری اسلامی ایران از پشتوانه قوی مردمی و دموکراسی کارآمد برخوردار است. اینجا سرزمین کودتای مخملی یا رنگین نیست. ایران لنگرگاه ثبات و امنیت پایدار منطقه است.» رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان افزود: «البته ما به چارچوب بزرگ تری برای همکاری اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران نگاه می کنیم. بنا بر این توصیه می کنیم اروپایی ها با رویکردی واقع بینانه به موضوع بنگرند.» امیر عبداللهیان در ادامه به نقش جمهوری اسلامی ایران و سردار سلیمانی در مقابله با داعش در عراق و سوریه و در نتیجه انتفاع اروپا از امنیت در قاره خود اشاره کرد.
در این تماس تفلنی امیرعبداللهیان و بورل نیز دوباره ادعای ارسال پهپاد ایرانی به روسیه برای به کارگیری در جنگ اوکراین به میان آمد که وزیر امور خارجه ایران یادآور شد: «ما با روسیه همکاری دفاعی داریم، اما سیاست ما در قبال جنگ اوکراین، عدم ارسال سلاح به طرفین درگیر، توقف جنگ و پایان دادن به آوارگی مردم است.» البته در این گفت‌وگو پیرامون آخرین تحولات مربوط به مذاکرات لغو تحریم و روابط دوجانبه با اتحادیه اروپا و مسائل اخیر در ایران تبادل نظر به عمل آمد. امیرعبداللهیان ضمن قدردانی از تلاش‌های سازنده جوزف بورل برای کمک به بازگشت همه طرف ها به تعهدات خود در توافق، گفت: «علیرغم برخی اظهارات متعارض رسانه ای طرف آمریکایی، اکنون گام‌های رسیدن به توافق در مسیر درستی قرار دارد و در همین راستا، ما از همکاری آژانس بین المللی انرژی اتمی در مسیر فنی استقبال کردیم.»
جوزف بورل نیز در این گفت‌وگوی تلفنی ضمن ابراز خرسندی از پیشرفت‌های حاصله در مسیر احیای برجام و اهمیت همکاری میان آزانس بین المللی انرژی اتمی با ایران، گفت: «توافق ایران و امریکا در تبادل زندانیان موضوع مهمی است و آن را گامی رو به جلو برای دستیابی به توافق می دانیم.» بورل در ادامه به پیشرفت های خوب به دست آمده در نیویورک و وین اشاره کرد . نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا افزود: «ما قصد دخالت در امور داخلی ایران را نداریم.» وی در ادامه ضمن اشاره به برخی مواضع تند در اروپا، بر ضرورت همکاری هرچه بیشتر اتحادیه اروپا و ایران تاکید کرد. بورل در پایان به توضیحات ایران در خصوص تاکید بر عدم ارسال سلاح و پهپاد برای به کارگیری در جنگ اوکراین اشاره کرد و آن را در خور توجه دانست.
اما پس از این تماس تلفنی بورل با امیرعبداللهیان، مسئول سیاست خارجی پیرامون اعتراضات در ایران دست به توییت شد. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به گفت‌وگوی خود با وزیر خارجه ایران، در توییت خود خواستار آزادی معترضان ایرانی شد. جوزپ بورل در توییت روز جمعه خود نوشت: «با امیرعبداللهیان صحبت کردم تا پیام واضح و موضع متحد اتحادیه اروپا را ابراز کنم. مردم در ایران حق اعتراض مسالمت‌آمیز و دفاع از حقوق اساسی‌شان را دارند. ما خواستار آنیم که معترضان آزاد شوند و ایرانیان به اینترنت آزاد دسترسی پیدا کنند.»
گسل تهران و قاره سبز، ذیل اعتراضات در ایران تنها محدود به این تماس های تلفنی نیست. پنج شنبه گذشته نیز امانوئل مکرون به اتفاقات در ایران پرداخت. رئیس جمهور فرانسه در توییتی با واکنش نسبت به برخی ناآرامی ها در ایران اعلام کرد: «فرانسه در کنار ملت ایران قرار دارد.» این موضع گیری های پاریس با واکنش سخنگوی وزارت خارجه همراه بود.
ناصر کنعانی اظهارات رئیس‌جمهور فرانسه در خصوص تحولات اخیر کشورمان را اتهام زنی سیاسی، مداخله جویانه و مشوق خشونت طلبان و قانون شکنان دانست و آن را محکوم کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران حق اعتراضات مسالمت آمیز به رسمیت شناخته شده، اظهار داشت: «جای تعجب است که رئیس جمهور و برخی مقامات دولت فرانسه در تحولات اخیر ایران، اقدام نیروهای حافظ امنیت در برخورد با خشونت طلبان و اغتشاشگران را محکوم کرده و دولت ایران را به پرهیز از خشونت و رعایت حقوق آشوبگران فرامی‌خوانند، اما همزمان در واکنش به اعتصابات کارگری در بخش نفت و گاز و پالایشگاه های فرانسه، مقامات این کشور از جمله سخنگوی دولت، کارگران را تهدید می کنند که در صورت پایان ندادن به اعتراضات و اعتصابات، با اِعمال زور به اعتصابات پایان می دهند!» کنعانی تاکید کرد: «این یک نفاق آشکار است و یک بار دیگر ثابت می کند که حقوق بشر در قاموس بسیاری از دولت های مدعی در غرب، بازیچه و ابزاری برای دستیابی به اهداف سیاسی و مداخله جویی در امور دیگر کشورها بیش نیست.»
البته در ادامه این واکنش های مقامات ایران، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران هم در پیام توییتری با اشاره به هشت سال جنگ ایران و عراق، از رویکرد مقامات کشورهای غربی نسبت به حقوق بشر در ایران انتقاد کرد. محمد مرندی در صفحه توییترش نوشت: «می‌دانیم که رژیم‌های غربی به طور جدی نگران حقوق بشر در ایران هستند. وقتی آنها [درجنگ هشت ساله ایران و عراق] به صدام تسلیحات شیمیایی دادند، اطمینان حاصل کرده بودند که مطابق بالاترین استانداردهای اروپایی باشد.»
اعتراضات و کنفرانس وحدت اسلامی
اعتراضات اخیر علاوه بر تاثیرات خود در مناسبات ایان و اروپا حتی خود را به سی و ششمین کنفرانس وحدت اسلامی در تهران کشاند. حسین امیرعبداللهیان در دیدار دیروز شنبه خود با میهمانان سی و ششمین کنفرانس وحدت اسلامی در محل دفتر مطالعات وزارت امور خارجه به اتفاقات اخیر در کشورمان اشاره کرد و افزود: «طرف های خارجی در هفته های اخیر تلاش کردند با سوء استفاده از یک موضوع داخلی در کشورمان به اقدامات مداخله جویانه مبادرت کنند.» وی تصریح کرد: «این درحالی است که رئیس جمهور کشورمان در همان ساعات‌اولیه پس از فوت مهسا امینی با پدر ایشان تماس گرفته و از ایشان دلجویی کردند و دستور رسیدگی فوری برای روشن شدن موضوع دادند.»
وزیر امور خارجه در ادامه اظهار داشت: «چه کسی باور می‌کند که فوت یک دختر آ نقدر برای غربی ها اهمیت داشته باشد؟ اگر چنین است، نسبت به صدها هزار شهید وکشته در عراق، افغانستان، سوریه و لبنان چه کردند؟ آنها می‌خواستند در ایران جنگ فرقه ای راه بیندازند.»
امیرعبداللهیان در گفته های خود پیرامون اعتراضات داخلی در کشورمان تصریح کرد: «بخشی از مطالبات مسالمت آمیز است که پاسخ داده شده و می‌شود، اما ما شاهد ورود سلاح گرم به برخی از تظاهرات هستیم که این سلاح ها از خارج وارد شده است و ما در ایران چنین سلاح هایی را نداریم.» وزیر امور خارجه دولت سیزدهم به شکل مشخصی روی اتفاقات در استان سیستان و بلوچستان و مناطق کردنشین تمرکز کرد و اذعان داشت: «در غائله زاهدان، شعار و عکسی از مهسا نبود و گروه تروریستی شناخته شده ای تلاش کرد درگیری بین شیعه و سنی راه بیندازد و مسئولیت آن را هم پذیرفتند، در بخشی از کردستان هم همین اقدام را کردند، اما بصیرت علمای اهل سنت و مردم ، کلیه تلاش های آنها را با شکست مواجه کرد.»
حسین امیر عبداللهیان وزیر در دیدار میهمانان سی و ششمین کنفرانس وحدت اسلامی، ضمن تبریک ایام هفته وحدت و خیرمقدم به میهمانان این کنفرانس و همچنین قدردانی از تلاش های دکتر شهریاری، به فرمایشات مقام معظم رهبری در دیدار با میهمانان کنفرانس وحدت اشاره کرد و مصداق ملموسی از تحرکات دشمن برای ایجاد تفرقه بین شیعه و اهل سنت در سالهای اشغال عراق توسط آمریکا را برای میهمانان تشریح کرد. وی ادامه داد: «در سال های اشغال عراق پس از سال ۲۰۰۳ میلادی از سوی آمریکا اتفاقات عجیب و بی سابقه ای برای ایجاد تفرقه بین شیعه و اهل سنت در عراق مشاهده شد.» وزیر امور خارجه کشورمان پس از ذکر نمونه هایی از تلاش های دشمن برای ایجاد تفرقه بین شیعه و سنی در عراق خاطر نشان کرد: «در یمن، سوریه، عراق، افغانستان ، فلسطین، لبنان و … هم موارد متعددی از تلاش دشمن برای ایجاد تفرقه بین امت اسلام را شاهد بوده ایم.» امیر عبداللهیان در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: «امام خمینی(ره) یادگارهای فراوانی را برای امت اسلامی به یادگار گذاشته است که یکی از آنها هفته وحدت است؛ یادگار دیگر امام (ره) اعلام روز جهانی قدس است.» وزیر امورخارجه کشورمان گفت: «با افتخار اعلام می کنیم ایران علیرغم همه فشارهایی که از سوی دشمن با آن مواجه بوده است، همان حمایتی که از مقاومت حماس و جهاد اسلامی در فلسطین داشته، از مقاومت شیعه و سنی در لبنان و حتی مقاومت مسیحیان در این کشور نیز داشته است.» وی در پایان با یاد و خاطره علمای درگذشته کنفرانس های سابق وحدت از جمله آیت الله تسخیری برای این بزرگان طلب آمرزش و مغفرت کرد.
دمیدن واشنگتن در آتش، از سخنرانی دانشگاهی تا مجوز 2-D
علاوه بر تمام تاثیرات تداوم اعتراضات در ایران بر حوزه سیاسی خارجی به نظر می رسد آمریکایی ها هم به طریق اولی کماکان به دنبال دمیدن در این آتش هستند تا نوعی فشار دیپلماتیک و اجماع جهانی علیه تهران شکل بگیرد. در این رابطه جو بایدن بار دیگر از اعتراضات در ایران حمات کرد. رئیس جمهور آمریکا در یک سخنرانی دانشگاهی مدعی شد که در کنار زنان ایران ایستاده است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در ادامه مداخلات واشنگتن در امور داخلی ایران بار دیگر به حمایت از ناآرامی‌های اخیر در ایران پرداخت و گفت: «از میزان واکنش ایرانی‌ها به فوت مهسا امینی حیرت‌زده شده ام.»
بایدن که در یک جلسه در دانشگاهی در کالیفرنیا سخنرانی می‌کرد، همچنین مدعی شد که این اتفاق چیزی را در ایران بیدار کرده است که تا مدت‌های بسیار بسیار طولانی خاموش نخواهد شد. وی در ادامه اظهارات مداخله‌جویانه خود تاکید کرد: ایالات متحده و دولتش در کنار زنان ایران خواهد ایستاد.»
در همین گزارش خبرگزاری فرانسه مطرح شد که در میان افراد حاضر در این جلسه تعدادی ایرانی نیز حضور داشتند که پلاکاردهایی با شعارهای مرتبط با حوادث اخیر در ایران در دست داشتند. رئیس جمهور آمریکا خطاب به آنها گفت: «از شما به دلیل صحبت کردن تشکر می‌کنم.» در ادامه بایدن به تکرار ادعاهای واشنگتن علیه کشورمان پرداخت و با اعلام حمایت از حقوق زنان از دولت ایران خواست تا به آنچه سرکوب اعتراضات در ایران عنوان کرد، پایان دهد.
البته تحریکات واشنگتن به همین سخنرانی جو بایدن در دانشگاهی در کالیفرنیا ختم نمی شود. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز جمعه گذشته با فعالان و متفکران متمرکز بر ایران برای بحث درباره حقوق بشر، به ویژه حقوق زنان و به‌علاوه آنچه سرکوب خشونت‌آمیز اعتراضات توسط دولت ایران و اختلال در دسترسی به اینترنت در ایران عنوان شد، دیدار کرد. بنابر گزارش وب سایت وزارت امورخارجه آمریکا، در این نشست وندی شرمن معاون وزیر امورخارجه، عذرا ضیا، دستیار وزیر امورخارجه در امور دموکراسی و حقوق بشر و همچنین راب مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران و یائر لِمپارت، سرپرست معاونت وزارت امورخارجه در امور شرق نزدیک حضور داشتند.
بلینکن از جامعه مدنی حاضر در این نشست خواست تا دیدگاه‌ها و پیشنهادات خود را برای اقدامات بیشتر ایالات متحده به منظور آنچه حمایت از حقوق بشر در ایران و به‌ویژه حقوق زنان عنوان کرد، ارائه دهند. وی در ادامه به اقدامات مداخله‌جویانه اخیر دولت آمریکا برای اعمال تحریم علیه ایران اشاره کرد و گفت: « ما با صدور مجوزهایی در حوزه فن‌آوری تلاش کرده‌ایم تا دسترسی آزاد ایرانی‌ها به امکان ارتباط با یکدیگر و جهان را تسهیل کنیم.»
در کنار مواضع تحریک آمیز بایدن و دیدارهای بلینکن، وندی شرمن، معاون وزیر امورخارجه ایالات متحده آمریکا نیز روز پنج‌شنبه به منظور حذف فیلترینگ از اینترنت در ایران با شرکت‌های فن‌آوری آمریکایی دیدار کرد. وندی شرمن در این جلسه با اشاره به مجوز عمومی«2-D» تاکید کرد که صدور این مجوز با هدف تسهیل دسترسی ایمن مردم ایران به پلتفرم‌ها و خدمات آنلاین انجام گرفته است و فرصتی را برای شرکت‌های فعال در حوزه فن‌آوری ایجاد می‌کند تا ابزارهای ارتباطی را در اختیار مردم ایران قرار دهند. وزارت خزانه‌داری آمریکا در پی بروز ناآرامی‌های اخیر در ایران مجوزی را موسوم به «مجوز عمومی2-D» صادر کرد که به شرکت‌های آمریکایی اجازه می‌دهد فن‌آوری خود در حوزه اینترنت و ارتباطات جمعی را بدون اینکه هدف تحریم قرار گیرند به مردم ایران ارائه دهند.
اعتراضات و باز شدن پای عراق
در بحبوبحه تاثیرات دور جدید اعتراضات در ایران بر سیاست خارجی کشور، قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق هم دیروز شنبه به تهران سفر کرد؛ سفری که دستور کار مشخص آن حملات ایران به مناطقی از اقلیم کردستان عراق پس از شکل گیری اعتراضات در استان های کردنشین ایران بود. از این رو باز شدن پای الاعرجی به ایران هم به شکلی غیرمستیم با اتفاقات جاری در ارتباط است. در این راستا فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق سه شنبه هفته گذشته در جمع نمایندگان مجلس عراق اعلام کرده بود که هیاتی از این کشور به ریاست مشاور امنیت ملی به ایران سفر خواهد کرد تا خصوص حملات اخیر ایران به اقلیم کردستان عراق با طرف تهرانی مذاکره کند.
فواد حسین در جلسه سه شنبه گذشته به اقدامات وزارت امور خارجه عراق در واکنش به حملات موشکی، خمپارای و پهپادی ایران به اقلیم کردستان پرداخت و گفت: «وزارت امور خارجه عراق در ابتدا سفیر ایران را احضار کرد و یادداشت اعتراضی شدید الحنی داد، بعد از آن در مقر وزارت خارجه عراق دیداری با یک هیات ایرانی انجام شد و درمورد چگونگی ایجاد راه حل برای پایان دادن به نقض حاکمیت عراق رایزنی شد.» فواد حسین همچنین عنوان داشت: «بغداد یادداشت اعتراضی به سازمان ملل فرستاده است و خواستار توقف حملات ایران و ترکیه به عراق شده است.»/شرق
نظر شما :