نبود گزینه جایگزین، دلیل اصلی تداوم مذاکرات هسته ای

نویسنده: میشال ابونجم

دیپلماسی ایرانی: با آغاز نشست های سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد از روز دوشنبه، پرونده هسته ای ایران بار دیگر مورد توجه دیپلماسی بین المللی قرار خواهد گرفت. منابع وابسته به ریاست جمهوری فرانسه از بالا بودن احتمال دیدار امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه با همتای ایرانی اش، ابراهیم رئیسی، در نیویورک خبر می دهند که قطعا تنها دیدار ابراهیم رئیسی نخواهد بود. حضور سران کشورها در نیویورک، فرصتی استثنایی برای رایزنی بین آنها درباره نحوه خارج کردن پرونده هسته ای از بن بست کنونی فراهم کرده است. 

در شرایطی که سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) به اضافه جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، درباره به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای با ایران ابراز بدبینی می کنند و تلویحا هدف ایران را «مذاکره برای مذاکره» و وقت کشی می دانند، منابع متعددی در اروپا به وجود شواهدی اشاره می کنند که نشان می دهد هیچ یک از طرف ها، روند مذاکره را پایان یافته نمی دانند و حتی به توقف آن اشاره نمی کنند. مقامات اروپایی و آمریکایی بر فقدان دورنمای به نتیجه رسیدن مذاکرات در «کوتاه مدت» یا در «روزهای آینده» تاکید دارند که درها را به روی بازگشت به مذاکرات در آینده باز می گذارد. 

میانجی اروپایی مذاکرات هسته ای، وضع کنونی مذاکرات را ناشی از اوضاع سیاسی داخلی آمریکا یعنی انتخابات میان دوره ای کنگره و همچنین انتخابات پارلمانی اسرائیل می داند. هر دو انتخابات در ماه نوامبر امسال برگزار خواهند شد که عملا به این معناست که فعال شدن مجدد روند مذاکرات از طریق ارائه ابتکارهای جدید، تا پیش از پایان سال 2022 عملی نخواهد بود. از این رو منابع اروپایی معتقدند همه طرف ها برای عبور از این مرحله باید ارتباط حداقلی را حفظ کنند. 

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد طرف های مذاکره تمایلی به اعلام شکست آن ندارند. یکی از این شواهد، اقدام شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی است که در نشست اخیر خود به صدور بیانیه ای اکتفا کرد که در آن از ایران خواسته شده است به پرسش های آژانس درباره پیدا شدن ذرات اورانیوم در سه موضع غیرهسته ای پاسخ دهد. این بیانیه ارزش قانونی ندارد و نسبت به قطعنامه شورای حکام که ماه ژوئن تصویب شد، نوعی عقبگرد محسوب می شود. از اینجا مشخص می شود که طرف غربی نمی خواهد تهران را تحریک کند و آن را به سوی اقدامات انتقام جویانه مثل خاموش کردن باقیمانده دوربین های نظارتی آژانس سوق دهد. به این ترتیب، درها به روی ادامه مذاکرات در آینده بسته نمی شود. 

برخی منابع غربی موضع ضعیف کشورهای غربی را ناشی از «فقدان گزینه جایگزین» برای مذاکرات هسته ای می دانند. این کشورها اطمینان دارند که ایران هم به نوبه خود به دنبال وقت کشی و پیش بردن برنامه هسته ای خود است چرا که برخی خواسته های ایران نشان می دهد هدف این کشور، طولانی و پیچیده کردن مذاکرات و انداختن آن در هزارتو است. به همین علت بود که ایران خواسته هایی مثل خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست سازمان های تروریستی و دریافت تضمین از آمریکا برای خارج نشدن از برجام را مطرح و بعدا از آن چشم پوشی کرد. به عقیده غربی ها، حفظ احتمال دستیابی به توافق، بهتر از اعلام دست نیافتن به توافق است چرا که این اقدام به منزله وارد شدن به دنیایی ناشناخته است.

منبع: الشرق الاوسط/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/11