اردوغان در شرق اروپا دنبال چه بود؟

نویسنده: سعید هاشمی، کارشناس منطقه شرق اروپا، پژوهشگر و دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در ابتدای سفر دوره ای خود به منطقه بالکان، از روز سه شنبه هفته گذشته (۱۵ شهریور) در محل ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین مورد استقبال رئیس دوره‌ای شورای ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین قرار گرفت.

در این استقبال رسمی علاوه بر رئیس شورای ریاست جمهوری، ژلیکو کومشیچ، عضو شورای ریاست جمهوری، بیسرا تورکوویچ وزیر امور خارجه و وسلموسیکوتیچ وزیر امنیت بوسنی نیز حضور داشتند.

رئیس جمهوری ترکیه که تعداد زیادی از وزرای دولت او را همراهی می کرد، پس از سفر به بوسنی و هرزگوین، به کشورهای صربستان و نهایتا کرواسی نیز سفر کرد.

از مهمترین اهداف و دستاوردهای این سفر می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

سارایوو:

- بر اساس تصمیم مقامات عالی رتبه آنکارا و سارایوو، به شهروندان دو کشور اجازه داده شد بدون روادید به کشورهای یکدیگر سفر کنند (سفر بین بوسنی و هرزگوین و ترکیه با کارت شناسایی).

- اذعان به وجود روابط استثنایی ترکیه و بوسنی و هرزگوین و حمایت تام از تمامیت ارضی و ثبات در جمهوری بوسنی توسط ترکیه.

- اعلام آمادگی و تأکید ترکیه بر تلاش بی وقفه برای غلبه بر مشکلات فعلی در بوسنی و هرزگوین.

- فرا رسیدن سی‌امین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین دو کشور و وجود شخصیتی تاریخی در این سفر برای طرفین.

- ضرورت اجتناب از "لفاظی تفرقه‌انگیز" برای صلح و ثبات بوسنی و هرزگوین ( نظر به در پیش بودن انتخابات مهم ماه آینده میلادی در بوسنی و وجود اقدامات جدی جدایی طلبانه صرب ها به رهبری دودیک، اردوغان این گونه لفاظی‌های تفرقه افکنانه در روند منتهی به انتخابات را هم برای صلح و امنیت در این کشور و هم برای اقتصاد و صلح داخلی آن بسیار تاثیرگذار دانست).

- وجود روند سیاست همیشه "صادقانه، عینی، همگام و متحد کننده" ترکیه در مورد بوسنی و هرزگوین.

- اعلام وجود روابط دوستانه، تاریخی و فرهنگی قوی میان بوسنیایی ها با ترکیه و تمایل به تقویت روابط خود با آنکارا.

- وجود اراده بوسنی و هرزگوین بر افزایش حجم تجارت دوجانبه با ترکیه به یک میلیارد دلار.

- قدردانی از ایفای نقش مثبت ترکیه در میانجیگری بین روسیه و اوکراین برای اجازه صادرات غلات. 

- تاکید بر سرمایه گذاری بازرگانان ترکیه در جنوب شرقی اروپا به منظور بالا بردن بوسنی (حجم تجارت بین دو کشور در ۸ ماهه ابتدایی سال جاری با ۱۵ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه در سال گذشته به ۶۲۷ میلیون دلار رسیده است و دو کشور می خواهند این مبلغ را به بالای یک میلیارد دلار برسانند).

بلگراد:

- اشاره به اهمیت سفر اردوغان به بالکان و توانایی صمیمانه و صلح آمیز رئیس جمهوری ترکیه و ماهیت میانجی گری وی در سفر به این منطقه.

- وجود روابط دوجانبه در بالاترین سطح خود در عصر حاضر میان دو کشور.

- وجود زمینه ها و پروژه های همکاری در حوزه های مختلف، خصوصا درخواست همکاری در حوزه صنایع دفاعی با ترکیه.

- درخواست خرید پهپاد "بایراکتار" ترکیه و امیدواری به تحقق این امر در سال آینده میلادی.

- اهمیت امضای اسناد همکاری میان دو کشور و توسعه روابط تجارت خارجی به 2.5 میلیادر یورو.

- استخدام بیش از 10،000 نفر در شرکت های ترکیه ای مستقر در صربستان.

- استقبال از پیام رئیس جمهوری ترکیه برای امضای پروتکل امکان سفر با کارت شناسایی برای شهروندان دو کشور (تاکید بر نقش و اهمیت صنعت گردشگری که همواره مد نظر کشورهای مختلف است).

زاگرب:

-افتتاح مرکز فرهنگی اسلامی در سیساک توسط روسای جمهوری ترکیه، کرواسی و مقامات دینی، امامان جماعات و مفتی های منطقه ی بالکان (این مسجد به عنوان نخستین مسجد دوستدار محیط زیست و با الهام از معماری مسجد امام اصفهان بنا شده است).

- امضاء سه سند همکاری در زمینه های برقراری نظم عمومی، مدیریت حوادث غیر مترقبه و بایگانی میان مقامات بلندپایه دو کشور.

- تاکید بر همراهی و حمایت ترکیه با کرواسی در شرایط سخت از سوی رئیس جمهوری کرواسی و اقدام متقابل کرواسی به عنوان عضو اتحادیه اروپا و ناتو بر ادامه همکاری ها در بسیاری از زمینه ها با ترکیه.

- بررسی وظیفه ی حساس ترکیه در جنگ اوکراین و روسیه.

- عدم وجود رضایت از سطح تجارت خارجی به دلیل کمتر بودن از سطح یک میلیارد دلار و تلاش برای دستیابی به سطوح بالاتر.

اعلام مواضع در خصوص یونان:

با توجه به تشدید حوادث اخیر میان ترکیه و یونان، در جریان برگزاری نشست های مطبوعاتی این سفر، اردوغان به صراحت اعلام کرد: "آتن از جزایری در دریای اژه برای آزار هواپیماهای نظامی ترکیه استفاده می‌کند و آنکارا چنین رفتاری را برای همیشه تحمل نخواهد کرد و وقتش که برسد، ممکن است ترکیه «یک شب ناگهان بیاید» و تلافی کند."

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در پایان سفر سه روزه خود در کشورهای حوزه ی بالکان، عصر پنج شنبه گذشته (18 شهریور- 8 آگوست) به کشور ترکیه بازگشت.

- در روزهای اخیر، سفر اردوغان به منطقه بالکان و امضاء پروتکل های همکاری در زمینه های مختلف با سران سه کشور بوسنی، صربستان و کرواسی و همچنین مهلت 24 ساعته دولت آلبانی به کارکنان سفارت جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ترک این کشور و حواشی آن در صدر اخبار خبرگزاری های جهان بوده است.

از مهمترین موضوعات قابل توجه در این مناسبات سیاسی کلان، توجه بسیار زیاد کشورهایی همچون ترکیه به صنعت توریسم و نقش بسزای آن در عرصه اقتصاد سیاسی و فرهنگی ست که با نظرداشت ظرفیت های عظیم ایران فرهنگی در این زمینه، می توان با برخورداری از برنامه های عملیاتی جامع و کامل در حوزه گردشگری و بومگردی، دریافت عوائد و افزایش منافع چشمگیر اقتصادی و فرهنگی را برای ایران متصور بود که این امر تا حدود زیادی به افزایش سطح مبادلات تجاری خارجی نیز با سایر کشورها منجر خواهد شد.

شایان ذکر است؛ موضوع برگزاری انتخابات سراسری در اکتبر 2022م و اهمیت آن در فضای محیطی بوسنی و هرزگوین، نقش و سرمایه گذاری سایر کشورها ازجمله بریتانیا، ایالات متحده امریکا، عربستان سعودی، ترکیه و ... در روند مناسبات سیاسی، اقتصادی و دینی این کشور و خصوصا نحوه برگزاری و نتایج این انتخابات، از موضوعات مهم قابل بحث است که در گزارش تحلیلی دیگری به آن پرداخته و ارائه خواهد شد.