رشد فراگیر چگونه ممکن است؟
تاب‌آوری در برابر فشارهای اقتصادی
نویسنده: بورگ برند و استرنفلد
دیپلماسی ایرانی: تاب آوری یعنی توانایی مقابله با ناملایمات، مقاومت در برابر شوک ها، سازگاری مستمر و همگام سازی در زمان بروز اختلالات و بحران ها در طول زمان.
امروز جهان درگیر چند بحران با اهمیت است. جنگ اوکراین جهانِ خسته از همه گیری کرونا را شوکه کرده است. علاوه بر اختلالات اخیر، یک بحران آب و هوایی نیز همیشه حاضر است که کاهش آن نیازمند گذار به سمت اقتصاد کم کربن است.
عصر کنونی با تأثیر متقابل اختلالات پیچیده، با منشاء متفاوت و پیامدهای بلندمدت آنها تعریف می شود. موسساتی که به طور کامل برای واقعیت های تازه آماده نیستند، اغلب به طور جداگانه به هر اختلال واکنش نشان می دهند. رهبران اکنون در مورد تاب آوری صحبت می کنند و اینکه چگونه سازمان‌های بخش دولتی و خصوصی می‌توانند به جایگاهی انعطاف‌پذیر دست یابند و نسبت به آنچه قرار است اتفاق بیفتد آماده شوند.
وقتی یک سازمان تاب آور است که علاوه بر واکنشِ به هنگام بتواند اختلال را پیش بینی کند، به طور مستمر بر اساس تجربه یاد بگیرد و اصلاح کند. اختلالات، نقاط کانونی قوی هستند و نشان می دهند کجا توانمندی وجود دارد و کجا سرمایه‌گذاری لازم است. تجربه بحران‌ها و نابسامانی‌های گذشته درس‌های اساسی در مورد چگونگی ادامه دادن می‌دهند.
بحران ها به موسسات و جوامع آسیب می رسانند اما روند بازسازی چه بسا پایه های قوی تری برای رشد آینده بسازد. تغییرات ایجاد شده در طول همه‌گیری کووید-19 می‌تواند انگیزه های تازه ای برای رشد سریع ایجاد کند: گذار به سمت دیجیتالی شدن، مدل‌های کاری ترکیبی، بازنگری در زنجیره‌های تامین و شتاب دادن به سرمایه‌گذاری‌های عمومی در حوزه تغییرات آب و هوایی. بنابراین، تاب آوری چیزی فراتر از اقدامات حفاظتی و توانایی اختراع و نوآوری در پاسخ به اختلالات است.
بحران ها در سراسر طبقه ها و دسته ها منتشر می شوند و راه حل نقطه ای ندارند. همه گیری کووید-19 به عنوان یک بحران بهداشت عمومی در سراسر جهان گسترش یافت، اما به سرعت به یک بحران اقتصادی، اجتماعی و در جاهایی سازمانی تبدیل شد. به این ترتیب، سازمان‌ها باید همگام با دگرگونی ها با مجموعه‌ای از راه‌حل‌های مرتبط پاسخ دهند.
شبکه‌ها وابستگی‌های متقابل را پنهان می‌کنند و بحران‌ها را شتاب می بخشند (اگرچه می‌توانند بازیابی سریع‌تر را نیز فعال کنند). در یک اختلال، وابستگی های متقابل پنهان می توانند ظاهر شوند و به طور غیرمنتظره ای تأثیر را شدت ببخشند. از سوی دیگر، شبکه‌هایی که انعطاف‌پذیری بیشتری را ارائه می‌کنند و وابستگی‌های متقابل را کاهش می‌دهند، امکان ظهور و به اشتراک گذاشتن سریع راه‌حل‌های گسترده‌تری را فراهم می‌کنند. درک بهتر شبکه ها و پیوستگی ها در محیط امروزی یک جنبه کلیدی از تاب آوری است.
عدم آمادگی و پاسخ‌های ناکافی می‌تواند آسیب‌های بحران را بزرگ‌تر کند. یک واکنش ضعیف چه بسا آسیب مستقیم ناشی از یک بحران را بزرگ کند. از سوی دیگر، یک پاسخ موثر می تواند آسیب را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. تصمیم‌گیری‌ها بسیار مهم هستند. تصمیماتی که تحت فشار و با سرعت گرفته می شود می تواند عواقب ناخواسته ای را به دنبال داشته باشند. چارچوب تاب آوری لزوماً فضایی را برای تصمیم گیری متفکرانه فراهم می کند. سازمان‌ها باید چارچوبی را مشخص کنند که چه زمانی سریع تصمیم بگیرند و کجا سرعت تصمیم گیری را کم کنند و همچنین تصمیمات گرفته شده در یک بحران ویژه را با افرادی در خارج از شبکه در بوته نقد قرار دهند.
بحران ها به طور نامتناسبی بر آسیب پذیرترین قشرها تأثیر می گذارد. نابرابری از نظر درآمد، ثروت، تحرک اجتماعی، سلامت، دسترسی به خدمات و فرصت‌های یادگیری منجر به یک پایه نابرابر برای تاب‌آوری می‌شود. پس از هر بحران، کشورهای کمتر توسعه یافته به کمک‌های توسعه و وام‌های اضطراری از موسسات مالی بین‌المللی تکیه می‌کنند که خطر آسیب‌پذیری از ناحیه بدهی‌ها را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، بسته های محرک در کشورهای توسعه یافته تقاضا را افزایش می دهد که می تواند به افزایش قیمت کالا و تورم مصرف کننده منجر شود و به نوبه خود ضربه دیگری بر کشورها با درآمد پایین وارد کند.
جمعیت های در معرض خطر نباید رها شوند. این اختلالات باید به عنوان فرصتی برای افزایش تلاش های جمعی برای بهبود زیستگاه ها، امنیت غذایی و آب، بهداشت عمومی و زیرساخت های اجتماعی و فنی در جایی که بیشتر مورد نیاز است، استفاده شود. افزایش شکنندگی و کاهش تاب‌آوری در میان برخی از جمعیت‌ها یا در برخی شرایط کشور، خطرات بیشتری از اثرات سرریز، از جمله اختلالات عمیق تر در زنجیره تامین، افزایش فقر شدید و احتمال درگیری را به همراه دارد.
آمادگی بهینه در برابر بحران شامل اقدامات دفاعی مانند بافرها و ذخایر مالی است، اما به همان اندازه قابلیت های واکنش فعال مهم است. توانایی های پاسخگویی و سازگاری به اندازه آمادگی اهمیت دارند. در بحران‌ها، نیمی از اثر از خودِ بحران ناشی می‌شود، در حالی که نیم دیگر اثر، خوب یا بد، با پاسخ مشخص می شود.
راهبردها در میان بخش ها باید هماهنگ شوند تا اختلالات مانعی برسر راه رشد نباشند. کنسرسیوم تاب آوری مجمع جهانی با اشاره به یک دیدگاه راهبردی از تاب آوری بر توانایی بلندمدت سازمان ها و اقتصادها بر ایجاد قابلیت های مورد نیاز برای مقابله با اختلالات، مقاومت در برابر شوک ها و سازگاری مستمر با بروز اختلالات و بحران ها در طول زمان تاکید می کند. این یک پیش نیاز راهبردی برای رشد بلندمدت، پایدار و فراگیر است.
تحقیقات مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد که تأثیر تاب آوری (یا فقدان آن) بر رشد سالانه تولید ناخالص داخلی 1 تا 5 درصد در سطح جهان است. برای مثال، در همه‌گیری کووید-19، فرسایش نیروی کار ممکن است رشد در برخی کشورها را تا 3.6 درصد کاهش دهد. علاوه بر این، نرخ پایین واکسیناسیون در کشورهای در حال توسعه رشد را تا یک درصد کاهش داده است. درآمد، نابرابری های جنسیتی و نژادی احتمالاً رشد را بین 0.6 تا یک درصد کاهش می دهد، در حالی که رویدادهای آب و هوایی شدید 0.4 درصد از رشد را به خود اختصاص می دهند. موفقیت در مهارت‌آموزی و ارتقای مهارت نیروی کار در اقتصاد دیجیتالی می‌تواند رشد سالانه را تا سال 2030 به اندازه 4.5 درصد افزایش دهد.
تاب آوری در کسب و کار؛ سازمان ها و اقتصادهای تاب آور در نقاط بحران و عطف شتاب می گیرند. بحران ها ضعف ها را برملا می کند و مسیر افراد تاب آور را از افراد ناآماده متمایز می سازد. تحقیقات مک کینزی نشان می دهد شرکت‌های تاب آور ارزش سهامداران بیشتری نسبت به همتایان کمتر تاب آور خود در کل چرخه عمر شوک‌های اقتصادی دو دهه گذشته ایجاد کردند. در بحران مالی جهانی 09-2007، شرکت‌های تاب‌آور حدود 20 درصد بازده سهام بیشتری تولید کردند، مزیتی که در سال های 2009-2011 به حدود 50 درصد و در سال های ثبات 2011-2017 به 120 درصد رسید.
تاب آوری اجتماعی و اقتصادی؛ زمانی که همه‌گیری کووید-19 آغاز شد، کشورهایی که محرک‌های مالی را با مدیریت مؤثر ترکیب کردند، توانستند اقتصادهای خود را تثبیت و از جوامع محافظت کنند. در حالی که تاب‌آوری اقتصادی را می‌توان با رشد کلی بلندمدت سنجید، تاب‌آوری اجتماعی بازتابی از نابرابری‌های اجتماعی، جنسیتی و نژادی-قومی است. سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، رابطه بین نابرابری درآمد و رشد سرانه تولید ناخالص داخلی را برآورد کرد: افزایش نابرابری درآمدی به میزان یک درصد، پتانسیل تولید ناخالص داخلی را از 0.6 تا 1.1 درصد کاهش می دهد. بانک جهانی هزینه اقتصادی نابرابری جنسیتی را در سطح جهان 1602 تریلیون دلار اندازه گیری می کند که رقمی شگفت انگیز است. زنان تنها 38 درصد از ثروت فردی را در سطح جهانی و کمتر از 33 درصد آن را در کشورهای با در آمد متوسط و پایین به خود اختصاص می دهند. در مورد شکاف ثروت بر اساس نابرابری نژادی، تحقیقات مک کینزی نشان می دهد که در ایالات متحده، متوسط ثروت خانواده‌های سفیدپوست ده برابر خانواده‌های سیاه‌پوست است. این نابرابری فاحش در دهه آینده تریلیون‌ها دلار هزینه در زمینه از بین رفتن مصرف و سرمایه‌گذاری بر دست اقتصاد ایالات متحده خواهد گذاشت.
پاسخ هماهنگ بخش دولتی و خصوصی؛ بحران ها و اختلالات نیازمند واکنش هماهنگ بخش های دولتی و خصوصی است. تاب آوری کسب و کار، اقتصادی و اجتماعی به هم مرتبط هستند و اخیراً بین رهبران هر دو بخش خصوصی و دولتی این اجماع ایجاد شده که هیچ‌کدام نمی‌توانند به تنهایی پیش بروند. بحران آب و هوا به خوبی نشان می دهد که چطور بخش های صنعتی باید اهداف را با ارزش ها همسو کنند.
پیش نیاز یک رویکرد هماهنگ و نظام مند به تاب آوری، یک چارچوب تاب آوری مشترک است. چنین چارچوبی ساختار و اهداف تاب آوری مشترک را برای سازمان ها فراهم می کند. با استفاده از این چارچوب، سازمان‌ها می‌توانند شیوه‌های مدیریت ریسک واکنشی خود را تقویت کنند، تفکر راهبردی را توسعه دهند و دیدگاه های آینده‌نگرتری داشته باشند. در این چارچوب، سازمان‌ها می‌توانند اقدامات و سرمایه‌گذاری‌های پیشگیرانه داشته باشند و همچنین زمینه‌هایی را برای تعمیق همکاری بخش دولتی و خصوصی شناسایی کنند.
از قبل سرمایه گذاری خود را شروع کنید، زود حس کنید، بلافاصله پاسخ دهید و شتاب گرفتن اختلال را رصد کنید. انعطاف پذیری با سه ویژگی کلیدی تقویت می شود: آماده سازی، درک و اقدام.
آماده بودن؛ آماده بودن و سرمایه گذاری قبل از اختلالات، برای کاهش شدت و سرعت ضربه است. معمولاً می توان سه نوع اقدام انجام داد: طراحی انعطاف پذیر در محصولات و فرآیندها، ایجاد بافرها و تقویت شبکه ها. طراحی انعطاف پذیر معمولاً به معنای سرمایه‌گذاری برای ایجاد جایگزین‌های بادوام است. ایجاد بافر به معنای افزایش افزونگی است؛ به عنوان مثال، با افزایش فاکتورهای ایمنی در محصولات یا حفظ سطوح بالاتر موجودی برای منابع حیاتی. تقویت شبکه ها نوع دیگری از آمادگی است که به سازمان ها اجازه می دهد راه حل های بهتری ارائه کنند. برای مثال، شرکت‌ها و دولت‌ها به طور فزاینده‌ای برای بهبود پروتکل‌های امنیت سایبری خود سرمایه‌گذاری می‌کنند و به شبکه‌های خود برای اشتراک‌گذاری اطلاعات و توسعه ابزارها و قابلیت‌ها برای مبارزه با تهدیدات پیچیده‌تر تکیه می‌کنند.
ویژکی دیگر درک است که یک اختلال را تشخیص می دهد، به سرعت وسعت و پیامدهای آن را کشف می کند و پاسخ مناسب را تعریف می کند. در اینجا دادن پاسخ مناسب، یکپارچه کردن مدیریت ریسک و بحران در چارچوب تاب آوری کسب و کار و ایجاد یک تیم موثر برنامه ریز، اجرای راهبرد تست فشار و عمل بر نتایج و به کارگیری برنامه ریزی برای زنجیره های تامین از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است.
اقدام، سازمان های بخش خصوصی و دولتی را قادر می سازد تا به سرعت حرکت کنند، از واکنش موثر در اوایل اختلال اطمینان حاصل کنند و روند تسریع اختلال را سریع تر از همتایان خود تشخیص دهند. در این زمینه، تیم های چند تخصصه (cross-functional teams) تشکیل دهید، اجازه دهید تیم های تخصصی در تخصص مربوطه متمرکز شوند. رصد کنید و به سرعت اقدام کنید.
هفت حوزه در شکل دهی تاب آوری آینده نقش به سزایی دارند. حوزه آب و هوا، غذا و انرژی یکی از مهمترین آنهاست. تحقیقات نشان می دهد که در مسیر دستیابی به کربن صفر خالص، انتشار تجمعی کربن تا سال 2050 باید یک هزار گیگاتن یا کمتر باشد تا متوسط دمای جهانی 2 درجه سانتیگراد پایین تر از سطح دوره قبل از صنعتی باقی بماند. برای دستیابی به پیشرفت واقعی، همکاری عمیق بین بخش‌های دولتی و خصوصی در همه موضوعات تاب‌آوری لازم است. سیستم ها باید با ایجاد موجودی مواد غذایی و مواد خام و ایمن سازی تولید با ذخیره سازی قطعات یدکی، تقویت زنجیره تامین و توسعه سایت های تولید جایگزین، تاب آورتر و قوی تر شوند.
مردم، آموزش و تاب آوری سازمانی؛ یک نیاز اساسی برای تضمین رشد پایدار و فراگیر در سطح جهان، جمعیت تحصیل کرده است. سازمان ملل با تاکید بر مزایای اقتصادی سرمایه گذاری در آموزش برای همه، برآورد کرده است که هر یک سال تحصیلی 0.37 درصد به تولید ناخالص داخلی می افزاید. کارگران فناوری اطلاعات و متخصصان امنیت سایبری در حال حاضر به ویژه مورد توجه هستند، زیرا برای افزایش تقاضای کار از راه دور و تاب آوری سازمانی مهم هستند.
مراقبت های بهداشتی؛ یک تحقیق در این زمینه نشان داد که بیشتر سیستم های بهداشتی آمادگی کافی برای مقابله با شوک های ناشی از همه گیری کویید 19 را نداشتند و با توجه به بحران مالی سال 2009 و تاثیر مستمر آن، این سیستم ها به خوبی تامین مالی نشدند. سیستم‌های حکمرانی نیز در بسیاری از موارد فاقد رهبری و راهبرد روشن بودند. برخی از کشورها فاقد برنامه ریزی برای نیروی کار بودند. در برخی از کشورها سرمایه گذاری در نظام سلامت محدود بود. در برخی دیگر نیز عدم هماهنگی در سطوح مختلف و در جنبه های مختلف ارائه خدمات مشاهده شد.
تاب‌آوری بین‌المللی در برابر تهدیدات مربوط به بخش سلامت را می‌توان با نظارت بهبود یافته، شفافیت بیشتر، هماهنگی واکنش بهتر و ارتباطات واضح‌تر تقویت کرد. دولت‌ها و ارائه‌دهندگان می‌توانند مراقبت‌های بهداشتی را بهبود بخشند و در عین حال نیروی کار منعطف آینده را با مهارت‌های بهینه‌سازی شده برای همکاری بین کشوری و بین بخشی برای پاسخگویی به افزایش تقاضا در طول زمان توانمند کنند.
توسعه اقتصادی پایدار؛ برای اقتصادهای در حال توسعه، ایجاد تاب‌آوری نوعی پیشرفت اقتصادی است که به نفع کسب‌وکارها، دولت و جامعه است و در عین حال آسیب‌پذیری‌های تاریخی را کاهش می‌دهد. فعالیت‌های تاب‌آورانه می‌تواند به مانند کاتالیزوری برای مشارکت بخش خصوصی برای افزایش رشد پایدار و فراگیر عمل کند. برنامه ریزی مناسب برای ارزیابی اقتصاد و اطمینان از اینکه برنامه ها و نوآوری ها از رشد پایدار حمایت می کنند ضروری است. اقداماتی که شامل جوامع و سازماندهی جامعه می شود به ویژه مهم هستند، زیرا برای غلبه بر بسیاری از چالش های اجتماعی به مشارکت اجتماعی قوی تر نیاز است.
زنجیره تامین و تجارت؛ تولید و عرصه جهانی روابط قدرتمندی را بین اقتصادها و کسب و کارها ایجاد کرده است. در حالی که سایش های ژئوپلیتیکی همواره محدودیتی برای این روابط بوده اما اخیرا همه گیری آسیب های بیشتری بر این زنجیره وارد کرد. با بسته شدن مرزها و محدود شدن تحرک در تلاش برای کنترل انتشار ویروس، زنجیره‌های تامین اغلب به طور اساسی مختل شدند. تقاضای مشتریان با نوساناتی مواجه شد. اثرات شوک های عرضه مرتبط با بیماری همه گیر کنونی در نتیجه تغییرات سیاست تجاری، کمبود نیروی کار و تورم ظاهر خواهد شد. دولت‌ها و شرکت‌ها می‌توانند با همکاری یکدیگر به سمت طراحی انعطاف‌پذیر حرکت کنند.
تاب آوری دیجیتال؛ اعتماد و فراگیری. مجمع جهانی اقتصاد به تحقیقاتی اشاره می کند که نشان می دهد امروزه اقتصاد دیجیتال 15 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می دهد و می تواند تا سال 2040 به 26 درصد افزایش یابد. بنابراین شمول دیجیتال یک ضرورت اجتناب ناپذیر از رشد اقتصادی است. این به معنای بهبود زیرساخت های دیجیتال و اتصال جمعیت های گسترده تر و بخش هایی است که تاکنون حذف شده اند. پیشرفت‌های سریع در فناوری‌هایی مانند محاسبات ابری، روباتیک، اتوماسیون فرآیندها و اینترنت صنعتی اشیا در حال حاضر بر بسیاری از جنبه‌های فعالیت تولیدی تأثیر گذاشته است. این پیشرفت‌ها به اقدامات امنیت سایبری یکپارچه‌تر برای کمینه سازی خطرات و بهبود تاب آوری نیاز دارد. بنابراین تاب‌آوری بخش‌هایی که برای امنیت و ثبات اجتماعی و اقتصادی بسیار حیاتی هستند، باید در اولویت دستور کار بازیگران دولتی و خصوصی قرار گیرد. بسیاری از کشورها و شرکت‌ها می‌خواهند به فراگیری دیجیتال دست یابند، هدفی که برای دستیابی به آن در سراسر جامعه به بودجه کافی نیاز دارد. سرمایه‌گذاری در آموزش دیجیتال، تجهیزات و زیرساخت‌ها مورد نیاز است تا کشورهای فقیرتر و جمعیت‌های محروم بتوانند در شکوفایی اکوسیستم دیجیتال سهیم باشند.
بخش مالی و ظرفیت ریسک؛ بخش مالی نقش بزرگی در ساختن آینده ای پایدار و تاب آور خواهد داشت. بزرگ ترین مسئولیت بخش مالی در دهه های پیش رو و همچنین بزرگ ترین فرصت رشد در تامین مالی گذار به سمت یک آینده با کربن پایین است. بیشتر سرمایه گذاری ها از بخش خصوصی انجام می شود و بخش دولتی نقش مهمی در کاهش ریسک پروژه های انرژی تجدیدپذیر ایفا می کند. علاوه بر این، انتظار می‌رود که بیشتر هزینه‌ها در اقتصادهای نوظهور انجام شود.
منبع: مرکز مطالعات مک‌کنزی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11
نظر شما :