مساله هسته ای ایران، بازی مبهم پکن

نویسنده: فرانسوا دالانسون

دیپلماسی ایرانی: روز جمعه چهاردهم ژانویه، وزیر امور خارجه چین و حسین امیرعبداللهیان از «آغاز اجرای» توافقنامه همکاری راهبردی بیست و پنج ساله که در مارس 2021 بین دو کشور امضا شد، خبر دادند. پکن در مورد افزایش گسترش هسته ای موضع مبهمی را حفظ می کند.

این مشارکت که «پیمان شیر – اژدها» نامیده می شود، حوزه های مختلفی مانند انرژی، امنیت، زیرساخت ها و ارتباطات را پوشش می دهد. اما شامل بخشی از همکاری نظامی، تمرین های مشترک، توسعه سیستم های تسلیحاتی و مشارکت اطلاعاتی است.

بردلی بومن و زین زواک، دو کارشناس بنیاد دفاع از دمکراسی‌ها، یک نهاد نومحافظه‌کار امریکایی، در مقاله‌ای که اخیراً در وب‌سایت فارین پالیسی منتشر شده است، تحکیم این محور چین – ایران را تهدیدی بسیار مستقیم برای نفوذ امریکا در خاورمیانه می دانند.

ایران تا سال 2014 حتی به سومین مشتری صنایع نظامی چین تبدیل شده بود. با این حال، پکن تمایلی به تحویل برخی تجهیزات حساس مانند هواپیماهای جنگی به تهران ندارد تا روابط خود با سایر کشورهای منطقه به ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی را به خطر نیندازد و خود را در معرض تحریم های امریکا قرار ندهد.

امانوئل ورون، استاد و پژوهشگر آکادمی نیروی دریایی و مؤسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی در این باره می گوید: «گفتمان دیپلماتیک چین از منع گسترش سلاح های هسته ای حمایت می کند، اما در واقع چین در حال تقویت زرادخانه هسته ای خود است و تا حدی از برنامه هسته ای ایران حمایت می کند. این ابهام راهبردی به پکن اجازه می دهد تا خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در خاورمیانه قرار دهد.»

روابط بین چین و ایران اساساً نامتقارن باقی مانده است. ازدیدگاه پکن، «مشارکت راهبردی» با تهران بخشی از یک سیاست عملگرایانه برای تنوع بخشیدن به منابع انرژی این کشور است. از دیدگاه ایرانی، جمهوری اسلامی برای خروج از انزوای دیپلماتیک و اقتصادی بر روابط خود با جمهوری خلق امید بسته است.

با وجود تحریم های امریکا، چین در ماه های اخیر خرید نفت از ایران را به 700 هزار بشکه در روز افزایش داده است. این واردات در آمارهای رسمی دیده نمی شود، اما نفت ایران از طریق شبکه ای از واسطه ها در کشورهایی مانند عمان، امارات یا مالزی وارد چین می شود.

کلمان ترمه، مدرس علوم سیاسی و کارشناس خاورمیانه توضیح می‌دهد: «این کالا به طور عمده مبادله‌ای یعنی کالاهای چینی در برابر نفت ایران  با تخفیف‌های قابل توجه فزاینده است. چین بسیار عملگرایانه از ضعف ایران استفاده می کند. از دیدگاه ایران، ایدئولوژیک است و آخرین چاره برای بقای رژیم، در یک موقعیت نابرابراست.»

برخلاف سیاست فشار حداکثری که در دوره ریاست جمهوری ترامپ اعمال می شد، دولت بایدن چشم خود را بر این خریدهای نفت خام ایران بسته است. واشنگتن روی همکاری پکن در مذاکرات هسته ای ایران به وضوح حساب باز کرده است. در صورت بن بست در وین، احتمال دارد  که امریکا به اعمال بسیار دقییق تحریم های فراسرزمینی خود بازگردد.

رئیس دیپلماسی چین تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران را با عنوان «دستکاری سیاسی» در حقوق بشر و «مداخله در امور داخلی» محکوم کرد.

بحران هسته ای روابط تجاری ایران با اروپا و امریکا را تقریباً به هیچ کاهش داده و جای خود را به چین، اولین شریک تجاری از سال 2009، داده است.

منبع: لاکروا / تحریریه دیپلماسی ایرانی