اگر مذاکرات شکست بخورد چه خواهد شد؟

نویسنده: طارق الشامی

دیپلماسی ایرانی: جهان طی مذاکرات کنونی در وین متوجه خواهد شد آیا توافقنامه هسته ای با ایران که در سال 2015 امضا شد و دونالد ترامپ در سال 2018 از آن خارج شد، احیاء می شود یا مرگ آن اعلام خواهد شد. در صورتی که آمریکا و ایران در مواضع خود انعطاف نشان ندهند، مذاکرات به بن بست خواهد رسید و دولت جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا مجبور خواهد شد تصمیم نهایی خود را بگیرد.

به رغم خوش بینی محتاطانه برخی شرکت کنندگان در مذاکرات وین درباره پیشرفت در پرونده تحریم ها که تاثیری مثبت بر پرونده هسته ای دارد، بسیاری از ناظران در واشنگتن معتقدند مسیری بسیار دشوار تا دستیابی به راه حل در پیش است. هنری روما، پژوهشگر گروه اوراسیا معتقد است همه شواهد نشان می دهد مذاکرات دشواری در پیش است. نیکولاس میلر، استاد امور بین الملل در دانشگاه دارتموث آمریکا نیز معتقد است در صورتی که ایران و دولت جو بایدن انعطاف زیادی در مواضع خود نشان ندهند، مذاکرات به بن بست خواهد رسید.

در فضای مه آلود کنونی حاکم بر مذاکرات وین، به نظر می رسد آمریکا با سه سناریو مواجه است. سناریوی نخست، گشایش کامل در مذاکرات است که به موجب آن ایران فعالیت های هسته ای خود را در مقابل کاهش بخشی از تحریم های آمریکا متوقف می کند. اما این سناریو دور از دسترس است چرا که قبلا شکست خورده است.

سناریوی دوم، تلاش برای دستیابی به توافق هسته ای موقت است که مقامات دولت بایدن به آن اشاره کرده اند هرچند جزئیات آن برملا نشده است. به گفته مقامات سابق آمریکایی، دولت بایدن برای آن که شکست مذاکرات را اعلام نکند، راه را به روی پیشنهادهای موقت دیگری بدون بازگشت کامل به برجام باز گذاشته است که طبق آن اوضاع همانگونه که هست متوقف می ماند تا توافقی در آینده به دست آید. به این ترتیب دوطرف فرصت خواهند یافت مذاکراتی را که ممکن است چند ماه طول بکشد ادامه دهند.

برخی تحلیلگران سیاسی دستیابی به توافق موقت را بعید می دانند زیرا برنامه هسته ای ایران که تهران بر صلح آمیز بودن آن اصرار دارد، نسبت به سال 2015 پیشرفت زیادی کرده است و مقامات کنونی ایرانی نسبت به فواید کاهش احتمالی تحریم ها، کمتر از گذشته خوش بین هستند. همچنین آمریکا و اروپا نسبت به زمان ریاست جمهوری باراک اوباما قدرت چانه زنی کمتری دارند زیرا در آن زمان لغو تحریم ها انگیزه جذابی برای ایران بود ولی اکنون تهدید به تشدید تحریم ها تاثیر کمتری دارد چرا که ایران توانسته است در برابر سخت ترین تحریم های ممکن، بایستد.

به شکلی فزاینده این باور وجود دارد که تهران به این نتیجه رسیده است که می تواند بدون کاهش تحریم های غرب، به حیات خود ادامه دهد و اکنون از مذاکرات به عنوان پوششی برای حفظ توانایی های بالای هسته ای اش استفاده می کند.

با اندک بودن شانس دستیابی به راه حل در مذاکرات وین و ادامه اختلاف ایران با بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی، مقامات آمریکایی در سناریوی سوم با مجموعه ای تیره و تار از گزینه ها مواجه هستند که تشدید تحریم ها تا اقدام نظامی احتمالی را شامل می شود. به گفته دیپلمات های سابق آمریکایی و اروپایی، گزینه های ممکن شامل متقاعد کردن چین به توقف واردات نفت از ایران، تشدید تحریم ها با جلوگیری از فروش آن به چین، اجرای عملیات مخفیانه برای تخریب برنامه هسته ای ایران، و حمله نظامی به تاسیسات هسته ای ایران یا حمایت از اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران می شود.

کلسی داونپورت، مدیر بخش جلوگیری از تکثیر در «اتحادیه مقابله با تسلیحات هسته ای» هشدار داد تاکتیک های ایران ممکن است نتایج معکوس بدهد زیرا ایران فکر می کند با پیشرفت هرچه بیشتر برنامه هسته ای خود می تواند امتیازات بیشتری از آمریکا بگیرد. این یک بازی بسیار خطرناک است زیرا ایران با این کار آمریکا را به سمتی پیش می برد که دیگر نخواهد توانست امتیازات مدنظر ایران را تامین کند.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11