اسرائیل، میانجی سودان و ایالات متحده

نویسنده: رنده حیدر

دیپلماسی ایرانی: درخواست جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا از اسرائیل برای کمک به این کشور و استفاده از روابط خوبش با فرمانده ارتش سودان و رهبر کودتای نظامی اخیر برای اینکه او را متقاعد کند دولت غیرنظامیان را دوباره روی کار آورد، مسئله‌ای تعجب برانگیز است و پرسش‌هایی را درباره قدرت دولت آمریکا برای مقابله با بحران‌های منطقه و مدیریت موضوعات پیچیده آن مطرح می‌کند.

احتمالا محکوم کردن کودتای نظامی و اعلام توقف کمک‌های مالی به سودان نتیجه مواضع اصولی این دولت دموکرات علیه کودتاهای نظامی است اما باعث نمی‌شود فراموش کنیم که دولت جمهوری خواه آمریکا در دوره دونالد ترامپ طرفی بود که چهار میلیارد دلار به شورای نظامی در سودان پرداخت کرد تا روابطش را با اسرائیل عادی کند و سودان را از فهرست کشورهای حامی تروریسم حذف کرد.

پیش از هر چیز باید به این مسئله اشاره شود که اسرائیل در میان دولت هایی نبود که به سرعت کودتای نظامی را محکوم کرد و سیاست پنهان کاری را در این زمینه در پیش گرفته است؛ اما می‌توان دو مسئله قابل توجه را متوجه شد.

نخست سفر محرمانه هیئت نظامی سودان به اسرائیل به ریاست حمیدتی، فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع در تاریخ دهم ماه گذشته با همراهی مدیر صنایع دفاعی به اسرائیل یعنی دو هفته قبل از وقوع کودتا به رهبری برهان و دوم سفر محرمانه هیئت اسرائیلی دربردارنده نمایندگان موساد به سودان بعد از کودتا. این امر اگر گواه مداخله اسرائیل در تحولات اخیر سودان نیست حداقل گواه نقش فعال اسرائیل در این کشور عربی – آفریقایی مهم است.

برکسی پوشیده نیست که سرنگونی دولت غیرنظامیان به ریاست حمدوک توسط برهان به نفع اسرائیل است با توجه به این که این دو اختلافاتی را درباره عادی سازی روابط با اسرائیل داشتند. به این ترتیب که برهان امضای فوری توافق عادی سازی را تایید می‌کند در حالی که  به باور حمدوک دولت موقت صلاحیت چنین کاری را ندارد و باید در انتظار انتخاب دولت جدید بود. اما عوامل دیگری مسئولان اسرائیل را به سمت مراقبت از رابطه خوب خود با نظامی‌های سودان سوق می‌دهد.

رابطه کنونی اسرائیل با سودان پس از سال‌های طولانی دشمنی شدید صورت می‌گیرد. سودان در میان کشورهای عربی از شدیدترین دشمنان اسرائیل بود که پاسخ اسرائیل به آن از طریق حمایت از استقلال جنوب سودان صورت گرفت. سودان در طول سال های 2009 تا 2015 سودان روابط مستحکمی با ایران برقرار کرد و به گذرگاهی برای قاچق سلاح از ایران به جنبش حماس تبدیل شد. این مسئله باعث شد که به هدفی برای حملات هوایی اسرائیل تبدیل شود.

اما همه چیز در سال های آخر حکومت عمر البشیر عوض شد و این کشور با تشویق عربستان چرخشی ژئوپلتیک انجام داد و از محور ایران به محور کشورهای سنی میانه رو رفت. در سال 2015 نیز سودان به نیروهای ائتلاف برای جنگ با حوثی‌ها پیوست و در سال 2016 روابطش با ایران را قطع کرد.

این تحول پس از انقلاب ژنرال‌ها علیه بشیر در سال 2019 تثبیت شد و آنها ائتلاف خود با مصر، عربستان و امارات را اعلام کردند و به نقل از منابع اسرائیلی این امر نقش مهمی در دیدار نتانیاهو با برهان در فوریه 2020 ایفا کرده است. این نزدیکی در آخر به اعلام موافقت سودان با عادی سازی روابط با اسرائیل در اکتبر 2020 منجر شد.

اسرائیلی‌ها وجود منافع زیاد در سودان را پنهان نمی‌کنند. جایگاه سودان که مشرف به دریای سرخ است، اهمیت راهبردی دارد و اسرائیل نیاز دارد بر مسیر قاچاق سلاح از ایران به حماس در غزه سیطره یابد و از آزادی دریانوردی در آنجا دفاع کند. به علاوه اینکه سودان اهمیت اقتصادی زیادی برای شرکت های اسرائیلی دارد.

سودان همچنین برای اسرائیل الگوی بی‌همتایی در میان کشورهایی است که ائتلاف خود با ایران را قطع کردند و روابط خود را با اسرائیل عادی کردند. به این ترتریب که در مقایسه با کشورهای حاشیه خلیج فارس که ایران را خطری برای امنیت خود می‌دانند و روابط خود را با اسرائیل عادی کرده‌اند؛ اما درباره سودان این مسئله وجود ندارد.

از این رو اسرائیل تمایل دارد دستاوردهای خود در سودان را از طریق حمایت پنهانش از برهان و شورای نظامی حفظ کند حتی اگر این مسئله با موضع‌گیری‌های علنی متحدش آمریکا در تناقض باشد و به ضرر ملت سودان و مبارزاتش برای دموکراسی و دولت مدنی باشد.

تناقض اینجاست که برهان یعنی کسی که برای عادی سازی با اسرائیل تلاش کرد تا به آمریکا نزدیک شود و حمایتش را بدست آورد، امروز خود را در رویارویی با این کشور می‌بیند در حالی که اسرائیل به میانجی‌ای میان او و آمریکا تبدیل شده است.

منبع: العربی الجدید / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11