ایران، روسیه، ترکیه و پاکستان در تلاش برای پر کردن خلاء دیپلماتیک در افغانستان

نویسنده: پاتریک وینتور

دیپلماسی ایرانی: ایران، ترکیه، پاکستان و روسیه برای پر کردن خلاء نظامی و دیپلماتیک ناشی از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و پیشرفت های نظامی طالبان اقدام کرده اند. 

در تهران، وزیر امور خارجه جواد ظریف با مذاکره کنندگان طالبان دیدار و درباره اهداف ایران در قبال افغانستان گفت و گو کرد و به بیانیه مشترکی دست یافت مبنی بر اینکه طالبان از حمله به غیرنظامی ها، مدارس، مساجد و بیمارستان ها حمایت نمی کند و خواهان مذاکره بر سر یک توافق درباره آینده افغانستان است. 

عباس استانکزای، مذاکره کننده ارشد طالبان و رئیس دفتر سیاسی این گروه در قطر از طرف طالبان و یونس قانونی، معاون پیشین رئیس جمهوری، از طرف دولت افغانستان هدایت این مذاکرات را برعهده داشتند. در همین حال، سه هیئت افغان دیگر به طور همزمان در تهران بودند. بیانیه مشترک نویدبخش گفت و گوهای بعدی و ارزشمند است، اما همچنین فعالیت دیپلماتیک ایران در پی نگرانی از آسیب های جانبی احتمالی یک جنگ داخلی طولانی مدت در مرز طولانی آن با افغانستان را نشان می دهد.

برآوردها حاکی از آن است که حدود 1 میلیون افغان برای حذر از جنگ یا گرفتاری تحت حاکمیت طالبان، به سمت مرز ایران حرکت کرده اند. رسانه های اجتماعی ایرانی تصاویری از نیروهای افغان در دو دفتر گمرک از مجموع سه دفتر واقع در امتداد مرز مشترک را نمایش دادند. ایران که حدود 700 کیلومتری مرز با افغانستان دارد که اکنون در دست طالبان است، گزینه دیگری جز تعامل فعالانه ندارد. طبق برخی تخمین ها، ایران در حال حاضر میزبان 780هزار پناهنده افغان ثبت شده و بین 2.1 تا 2.5 میلیون پناهنده صبت نشده افغان است.

روسیه به دنبال این است که اطمینان حاصل کند طالبان اجازه نخواهد داد از مرزهای شمالی افغانستان به عنوان پایگاهی برای حملات به جمهوری های شوروی سابق استفاده شود.

ترکیه هم در اقدامی که تا حدی برای جلب رضایت ایالات متحده و همچنین پیشبرد منافع خود طراحی شده، همکاری نیروهای ترک به عنوان بخشی از پروژه نظارتی ناتو در محافظت از فرودگاه بین المللی کابل را داده است. رئیس جمهوری رجب طیب اردوغان پیشنهاد کرده است که نیروهای ترکیه را در یک اتحاد احتمالی بعید با مجارستان همکاری کنند. ترکیه پیشتر هم سابقه محافظت از این فرودگاه را داشته، اما نگران موج جدید مهاجرت است و به علاوه، به نقش نظامی در افغانستان به عنوان راهی برای بازگشت به روابط خوب گذشته با ایالات متحده می نگرد.

ظریف به هیئت طالبان که به دعوت تهران در روزهای سه شنبه و چهارشنبه به همراه سه هیئت دیگر افغان به ایران سفر کرده بودند، گفت که ممکن است مجبور به تصمیم گیری های سخت شود: «شجاعت در صلح مهم تر از شجاعت در جنگ است؛ شهامت در فدا کردن خواسته های حداکثری و گوش دادن به طرف مقابل است.» ظریف همچنین گفت که ادامه درگیری ها بین دولت افغانستان و طالبان پیامدهای «نامطلوبی» برای این کشور خواهد داشت و بازگشت به مذاکرات داخلی افغانستان «بهترین راه حل» ممکن است. تهران در مذاکرات دوجه که برای بیش از دو سال متوقف شده، شرکت نداشته است.

در داخل ایران مباحثات داغی درباره نحوه برخورد با طالبان در جریان است. برخی تحلیل گران معتقدند که مهاجرت گسترده از افغانستان ناشی از شورش طالبان می تواند به اقتصاد ایران کمک کند و از این رو، ایران نباید با تصرف طالبان مخالفت کند. سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی برجسته اصلاح طلب و مشاور دولت های قبلی، گفت: «ایران با بحران جمعیتی روبروست و من معتقدم که بهترین، نزدیک ترین و کم هزینه ترین راه برای غلبه بر این بحران جمعیتی پذیرش مهاجرت از افغانستان است. ثبات در افغانستان برای امنیت ملی مهم است و به بحران پیری و اقتصاد ایران کمک می کند. طالبان بدون حمایت واقعی سیاسی نمی توانست تا کنون دوام آورد و اکنون، ممکن است بتواند منافع دیپلماتیک منطقه ای ایران را تامین کنند. طالبان دیگر طالبان گذشته نیست؛ دریافته که باید با جهان تعامل داشته باشید و با کشورهای منطقه همکاری کند.»

رسول موسوی، مدیرکل دفتر غرب آسیا در وزارت امور خارجه ایران، هم گفت: «طالبان از مردم افغانستان هستند. آنها از جامعه سنتی افغانستان جدا نیستند و همیشه بخشی از آن بوده اند. به علاوه، آنها قدرت نظامی دارند. ایالات متحده جنگ را باخته است و دیگر نمی تواند علیه طالبان عملیات نظامی انجام دهد.»

منبع: گاردین / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34