چالش بایدن در سیاست گذاری در قبال ایران

نویسنده: دیوید ای. سنجر

دیپلماسی ایرانی: تصمیم رئیس جمهوری بایدن به حمله به نیروهای شبه نظامی مورد حمایت ایران در عراق و سوریه در ساعات اولیه روز دوشنبه نشان دهنده درگیری او در برقراری تعادل در رویکرد در برابر ایران بین نشان دادن تمایل به استفاده از نیروی نظامی برای تامین منافع آمریکا و باز نگه داشتن خط شکننده دیپلماتیک برای احیای توافق سال 2015، است. مقامات دولت بایدن در اظهارات عمومی خود سعی کرده اند بگویند این دو موضوع از هم جدا هستند؛ آنها گفتند که بایدن از اختیارات خود طبق قانون اساسی برای دفاع از سربازان آمریکایی استفاده کرده و این مساله نباید در تلاش نهایی دو کشور در بازگشت به برجام تداخل ایجاد کند.

اما در واقع، این مسائل عمیقا در هم تنیده شده اند.

از دیدگاه ایران، پیشروی در برنامه هسته ای تا حدی تلاشی برای اثبات قدرت این کشور در خاورمیانه و فراتر از آن بوده است. اکنون، قدرت ایران از طریق زرادخانه جدیدی هواپیماهای بدون سرنشین بسیار دقیق، موشک های دوربرد و سلاح های سایبری پیچیده و فزاینده به نمایش گذاشته شده که برخی از آنها فناوری هایی فراتر از مهارت های ایران در زمان مذاکره بر سر توافق هسته ای سال 2015 را شامل می شوند. بخشی از هدف بایدن در تلاش برای احیای توافق هسته ای، استفاده از آن به عنوان اولین گام برای تحت فشار قرار دادن ایران در رسیدگی به سایر موضوعات، از جمله حمایت از گروه های منطقه ای و زرادخانه گسترش یافته آن است. به نظر نمی رسد حملات هوایی آمریکا در آن جبهه چندان تاثیرگذار بوده باشند. به علاوه، این حملات با خطر تشدید تنش همراه هستند. نیروهای شبه نظامی ساعاتی بعد از حملات آمریکا به سمت مواضع این کشور در سوریه موشک شلیک کردند. 

حتی اگر بایدن موفق شود توافق هسته ای را مجددا سرهم کند، باز هم با چالش یافتن راهی برای مهار بیشتر ایران مواجه خواهد بود. از این دیدگاه، حملات هوایی تنها نشان دهنده تضادها و تناقض ها در تلاش های بایدن برای ایجاد یک سیاست منسجم در قبال ایران بوده اند. او از جهات مختلف از طرف کنگره، اسرائیل و متحدان عرب با فشارهایی روبرو است. در کنگره، برخی از دموکرات ها به حملات نظامی بایدن به مثابه ادامه الگوی رفتاری دونالد ترامپ در استفاده از قدرت های جنگی بدون مشورت یا موافقت کنگره نگریستند. 

استدلال بایدن البته این است که حملات هدفمند و ورود مجدد به توافق هسته ای که دونالد ترامپ سه سال پیش آمریکا را از آن خارج کرد، تلاشی برای جلوگیری از جنگ است و مقامات کاخ سفید گفته اند دنبال جنگ علیه ایران یا نیروهای متحد آن در منطقه نیستند. وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن حملات را «اقدامی لازم، مناسب، در راستای محدود کردن خطر تشدید تنش ها و برای ارسال پیام بازدارنده روشن و بدون ابهام» توصیف کرد.

اما در عین حال، چنین حملاتی بخشی از پاسخ بایدن به جمهوری خواهان است که با اکثریت قاطع مخالف توافق هسته ای ایران هستند می خواهند نشان دهند رئیس جمهوری دموکرات توانایی واکنش به «تجاوز»های ایران را ندارد. جن ساکی، دبیر مطبوعاتی کاخ سفید روز دوشنبه گفت: «منطق ساده ای پشت حملات بوده؛ حملات علیه نیروهای ما باید متوقف شوند و به همین دلیل بوده که رئیس جمهوری برای دفاع از نیروهای ما دستور عملیات را صادر کرده است.»

از دیدگاه بایدن، کنگره تنها بخشی از پیچیدگی ها حول رسیدگی به مساله ایران است. دولت جدید اسرائیل درباره احیای توافق هسته ای 2015 ابراز شک و تردید کرده است. روز دوشنبه که دولت ایالات متحده مشغول اطلاع رسانی به متحدان و کنگره درباره حملات در مرز عراق و سوریه بود، بایدن با رووِن ریولین، رئیس جمهوری اسرائیل، دیدار کرد؛ این یک جلسه خداحافظی بود چون دوره ریولین اساسا پایان یافته است. بایدن از حضور ریولین در دفتر بیضی استفاده کرد تا عهد خود را مبنی بر اینکه «ایران در دولت او هرگز به سلاح هسته ای دست پیدا نمی کند،» تکرار کند. هدف بایدن این بود که نشان دهد اسرائیل و ایالات متحده یک هدف مشترک دارند. با این حال، آنها بر سر اینکه به چه نوع توافق هسته ای نیاز است، تفاهم ندارند. از زمان اجرایی شدن برجام، توانایی های ایران در سایر سامانه های تسلیحاتی بسیار پیشرفت کرده است.

مقامات ارشد دولت بایدن بارها گفته اند که از جمله نقص های توافق هسته ای قدیمی این بوده که لازم است «طولانی تر و قوی تر» باشد و به برنامه توسعه موشک های ایران و حمایت آن از گروه های منطقه ای بپردازد. به نظر می رسد هرگونه توافق جامعی باید طیف گسترده ای از سلاح های ایران، از جمله هواپیماهای بدون سرنشین و موشک هایی که می توانند کل خاورمیانه و لبه های اروپا را هدف بگیرند و سلاح های سایبری، را نیز شامل شود.

سوال این است که آیا بر فرض احیای برجام، می شود ایران را به پذیرش توافقی جامع تر که این فناوری ها را پوشش دهد، راضی کرد؟ دستیاران بایدن می گویند چنین هدفی را دبنال می کنند و اهرم فشار هم دارند چرا که ایران می خواهد دسترسی بیشتری به نظام های بانکی غربی برای فروش نفت خود داشته باشد. اما این نظریه که واشنگتن می تواند با دولت جدید تندرو در تهران مذاکره کند، هنوز آزمایش نشده است و برخی علائم نگران کننده وجود دارد.

ایران بدون هیچ توضیحی از تمدید مجدد توافق با بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی خودداری کرد. این مساله برای دولت بایدن اهمیتی زیادی دارد چرا که برای تحقق هر گونه توافق هسته ای مجبور است ابتدا کنگره، اسرائیل، عربستان سعودی و دیگران را متقاعد کند که ایران مخفیانه به دنبال بمب نیست.

حقیقت این است که اگر شرایط کنونی به یک بحران گسترده بیانجامد، می تواند توافق هسته ای را به خطر اندازد و دولت بایدن را به چرخه جدیدی از تشدید تنش ها برساند و این دقیقا همان چیزی است که می خواهد از آن جلوگیری کند.

منبع: نیویورک تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34