بازتاب مصاحبه فاش شده ظریف در رسانه های اروپایی

روز نو: شبکه خبری "دویچه وله" آلمان با اشاره به این که مصاحبه فاش شده "محمد جواد ظریف" وزیر خارجه نشان دهنده اختلافات درون ساختار سیاسی ایران است می نویسد:"آیا این تنها یک تاکتیک انتخاباتی است؟ اگر چنین است این فایل توسط کدام جناح و اردوگاه منتشر شده است؟

روحانی رئیس جمهوری ایران تندروها را به درز این فایل صوتی متهم کرده و گفته چرا اکنون که دولت به موفقیت در مذاکرات هسته ای نزدیک شده چنین اتفاقی افتاده است؟ در ماه های اخیر نظامیانی چون "سعید محمد" رئیس سابق قرارگاه خاتم الانبیاء برای نامزدی در انتخابات اعلام حضور کرده اند. تندروها از انتقادات ظریف درباره ژنرال سلیمانی عصبانی هستند و خواستار عذرخواهی او شده اند. آنها وزیر خارجه را متهم می کنند که باعث افشای مصاحبه خود برای اهداف انتخاباتی شده است. این در حالی است که ظریف هنوز اعلام نکرده که نامزد خواهد شد یا خیر".

روزنامه "دی زایت" آلمان نیز با اشاره به فایل صوتی فاش شده از "ظریف" می نویسد:"وزیر خارجه فعلی ایران مصاحبه ای را با روزنامه نگاری انجام داده که مشخصا برای انتشار در نظر گرفته نشده بود دست کم برای زمان فعلی چرا که آن چه در آن گفته شده همه چیز را در بر دارد.

ظریف در یک گفتگوی هفت ساعته به آشفگی های عمیق در ساختار سیاسی نیز اشاره دارد و آن را فاش می کند. او از نقش نهادهای خاص نظامی در تصمیم گیری های کشور می گوید. اظهارات او در این مصاحبه نگاه ما به تحولات اخیر، ذهنیت مان از ایران و انتخابات ریاست جمهوری پیش رو و البته چشم اناز مذاکرات هسته ای تازه با اروپایی ها، امریکا، چین و روسیه را شکل می دهد.

او می گوید نه در مورد حملات موشکی ایران به پایگاه امریکایی در بغداد، نه در مورد ساقط شدن هواپیمای اوکراینی در ایران و نه حتی در مورد حملات اسرائیل علیه منافع ایران در سوریه نهادهای نظامی به او گزارش و اطلاعی نداده بودند.

ظریف در این مصاحبه فاش ساخته که "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه که همواره گفته بود علاقه زیادی به بازداشتن ایران از دسترسی به بمب اتمی دارد برای نابود کردن برجام همه تلاش خود را انجام داد چرا که نمی خواست امریکا به ایران متحد دیرینه روسیه نزدیک شود.

چنین بازی قدرتی ظاهرا برای روسیه مهم تر از جلوگیری از دستیابی ایران به بمب اتمی بوده است. تمام این موارد برای روسیه که اکنون نمایندگان اش پای میز مذاکره نشسته اند بسیار شرم آور هستند. این موضوع برای نهاد خاص ایران نیز شرم آور است چرا که آن گونه که ظریف مدعی شده با قدرت های خارجی علیه دولت ایران متحد شده است.

اظهارات ظریف می تواند بر رقابت انتخاباتی پیش رو در ایران تاثیر گذارد. مخافظه کاران در ایران اکنون مزیتی آشکار دارند: نامزدهای آنان در موقعیتی قرار گرفته اند که مجلس ایران را تحت کنترل درآورده اند. اردوگاه اصلاحات هنوز فاقد یک سیاستمدار قدرتمند در کارزار انتخاباتی است.

از ظریف به عنوان نامزدی احتمالی یاد شده بود اما او خود تاکنون هرگونه نامزدی را رد کرده است. آیا افشای فایل صوتی باعث تضعیف ظریف خواهد شد؟ برخی معتقدند که اکنون دستگاه قدرت محافظه کار دشمن او شده است.

برخی دیگر می گویند تندروها در هر حال از ظریف نفرت داشتند اما انتشار فایل صوتی باعث محبوبیت بیش تر او نزد مردم ایران شده است. برای اروپایی ها که با دولت امریکا زیر نظر "جو بایدن" رئیس جمهوری امریکا مذاکرات هسته ای با ایران را آغاز کرده اند مصاحبه ظریف باعث شده تا آنان نگاه عمیق تری نسبت به شرکای مذاکره کننده شان داشته باشند.

این بدان معنا نیست که آنان این مسائل را نمی دانستند اما اکنون تایید شده که ظریف کاملا در مذاکره جدی بوده است در حالی که محافظه کاران در ایران دستیابی آن کشور به بمب اتمی را به توافقی که منجر به پایان یافتن تحریم ها شود ترجیح داده اند.

خارج شدن امریکا از برجام توسط "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری پیشین امریکا در سال 2018 میلادی به محافظه کاران ایران فرصت غنی سازی اورانیوم را تا حدی داد که بتوانند ظرف مدت چند ماه بمب اتمی بسازند. آنان نمی خواهند این مزیت استراتژیک را از دست دهند. اگر ظریف می خواست این کار را انجام دهد محافظه کاران از طریق چهره های نظامی خود می توانستند با رئیس جمهوری روسیه تماس بگیرند. مصاحبه ظریف نشان می دهد پوتین همیشه برای دستورالعمل تقابل با غرب گزینه ای خوب برای محافظه کاران ایران است".

روزنامه اتریشی "استاندارد" نیز در گزارشی درباره فایل مصاحبه فاش شده ظریف با عنوان "رقابت انتخاباتی در ایران: معماهایی درباره مصاحبه فاش شده ظریف" اشاره می کند که اظهارات "ظریف" باعث ایجاد طوفانی در سیاست ایران شده است و می افزاید:"رازی میان ظریف و نهادهای خاص نظامی در ایران وجود ندارد.

تنها کافی است که آن چه رسانه ها درباره آن می نویسند را بخوانید. هم چنین، همگان می دانستند که ظریف از ناتوانی سیاسی رنج می می برد چرا که نهادهای خاص بخش هایی از سیاست خارجی ایران را از دست او خارج کرده اند. ظریف قصد داشت در سال 2019 میلادی استعفا دهد آن هم پس از آن که در جریان سفر "بشار اسد" رئیس جمهوری سوریه به تهران قرار نگرفته بود.

اکنون اما در پروژه "تاریخ شفاهی" وزیر خارجه ایران به راحتی درباره نهادهای خاص در ایران سخن گفته است. شگفت آور است که مصاحبه ای که در ماه فوریه صورت گرفته بود اکنون پس از دو ماه به بیرون درز کرده است و جنجال بر سر آن تمام نشده است.

اساسا ظریف در مصاحبه با "لیلاز" مواردی را بیان می کند که پیش تر می دانستیم: در برخی از پرونده های مرتبط با سیاست خارجی ایران "ظریف" حرفی برای گفتن ندارد. نهادی خاص با توافق هسته ای 2015 میلادی که منجر به رفع تحریم ها شد مخالف بود.

مسکو نیز می خواهد مانع بهبود روابط ایران و غرب شود. آن چه در این فایل صوتی تازگی داشت و پیش تر بیان نشده بود و شگفت انگیز بوده نقش مخرب روسیه در مذاکرات هسته ای بوده است. اکنون پرسش بزرگ آن است که کدام فرد یا جریان پشت سر انتشار فایل صوتی ظریف است و هدف از این اقدام چه بوده است؟ گمانه زنی اولیه در این باره بود که ظریف ممکن است خود مایل به انتشار این فایل بوده تا بتواند برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری ماه ژوئن نامزد شود. اردوگاه اصلاحات بیش تر نگران انتخابات است و رای دهندگان ان اردوگاه خواستارعادی سازی روابط ایران با غرب هستند.

این مصاحبه نشان می دهد ظریف نکته ای را اظهار داشته که در صورت نامزدی برایش مفید خواهد بود او در این مصاحبه می گوید هدف اش از بیان این مسائل کسب آرای انتخاباتی نیست. با این وجود، واکنش نسبت به افشای این مصاحبه بسیار زیاد بوده به طوری که احتمال دارد ظریف اگر بخواهد نامزد انتخابات شود از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شود.

روزنامه "جوان" نزدیک به نهادی خاص خواستار استعفا یا برکناری ظریف از مقام وزارت امور خارجه شده است. هم چنین، انتشار این فایل از سوی شبکه ای ماهواره ای که بودجه آن از سوی سعودی ها برای تبلیغ علیه نظام سیاسی ایران تامین می شود نیز وضعیت را برای "ظریف" بدتر ساخته است.

مخالفان ظریف فشار علیه او را حفظ کرده اند. از جمله موارد دیگر این مصاحبه آن بوده که ممکن است در امریکا نیز قربانی گیرد. وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه می گوید که این "جان کری" بوده که در مورد حملات هوایی اسرائیل به اهداف ایران در سوریه به وی اطلاع داده است.

کری اما تصمیم گرفته این موضوع را انکار کند. در طول مذاکرات هسته ای در فاصله سال های 2013 تا 2015 میلادی در وین، علیرغم دشواری های مذاکره، اعتمادی میان ظریف و کری شکل گرفته بود موضوعی که تندروها در هر دو کشور ایران و امریکا مخالف آن بودند.

واقعیت اما آن است که اطلاعات مربوط به حملات اسرائیل علیه منافع ایران در سوریه در آن زمان مدت ها بود که به عرصه عمومی راه یافته بود و حتی اسرائیل نیز زحمت انکار آن را به خود نداده بود".

شبکه خبری "تی آر تی" ترکیه نیز در گزارشی به تحلیل انتشار فایل صوتی اخیر پرداخته و می نویسد:"موضوع اصلی در این مصاحبه نقش فزاینده نهادی خاص در سیاست و تمام حوزه ها در ایران است. روحانی و پیش از او آیت الله هاشمی رفسنجانی و خاتمی پیش تر همگی بدون موفقیت تلاش کردند تا قدرت آن نهاد را محدود کنند. روحانی قصد داشت نقش تجاری آن نهاد خاص را محدود کند تا راه برای سرمایه گذاری خارجی باز شود.

او قوانینی را وضع کرد تا مانع رقابت این نهاد با بخش خصوصی شود. با این وجود، آن نهاد خاص هرگز محدود نشد. از زمان برخورد با معترضان در نوامبر 2019 و سرنگونی هواپیمای اوکراینی در ژانویه 2020 که در جریان آن 176 مسافر هواپیما و کارکنان آن کشته شدند به خصوص قشر تحصیلکرده و جوان ایران که طیف مهم رای دهندگان را شکل می دهند نسبت به آن نهاد خاص موضع منفی تری پیدا کرده اند.

اگرچه میزان مشارکت در انتحابات این دوره کم تر از انتحابات دوره های قبلی پیش بینی شده مصاحبه ظریف ممکن است باعث ایجاد مشارکت بیش تر در انتخابات شود. اکنون اگر ظریف نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود قطعا شانس بیش تری برای جذب رای خواهد داشت. علت افشای این مصاحبه هر چه باشد یک موضوع مشخص است و آن این است که نظام سیاسی در ایران یکدست نیست و اختلافات جدی درون آن و میان جناح های سیاسی آن وجود دارد".